Referendum costitutzionale 2016: sas diferèntzias intre sa riforma de Renzi e sa de Berlusconi – Cantu s’acùrtziat sa lege Renzi-Boschi a sa riforma Berlusconi de su 2006? Meda, a pàrrere de s’archeòlogu e istòricu de s’arte Salvatore Settis.

In una lìtera aberta a su Presidente emèritu de sa Repùblica Giorgio Napolitano publicada dae su giornale La Repubblica, s’ex diretore de sa “Scuola Normale” de Pisa at afirmadu chi sa riforma atuale nche torrat pro su prus a sa riforma Berlusconi-Bossi.

A pàrrere de Settis “anàlogu est s’afortimentu de s’esecutivu, in ambos duos casos presentadu comente finalidade de sas modìficas. S’assimìgiat meda sa metamòrfosi de su Senadu (‘federale’ in su 2006, ‘de sas autonomias’ in su 2016), chi in ambos duos casos no espressat sa cunfiàntzia a su guvernu. Belle eguale a su pretzedente de su 2006, in custu tentativu nou de riforma, est su bicameralusmu imperfetu”.

Ite b’at de veridade in custas afirmatziones? Chirchemus de l’iscobèrrere.

Pagu prus de 10 annos a como, in s’istiu de su 2006, essiat a campu un’àteru referendum costitutzionale. Medas assimìgiant a sa de como sa riforma pro sa cale sos italianos ant votadu tando. E belle gasi, nointames sos puntos de cuntatu, b’at diferèntzias medas intre sos duos testos, cumintzende dae su pesu enorme atribuidu a sa figura de su primu ministru dae sa riforma chi cheriat Berlusconi: elementu, custu, chi su ddl de Boschi praticamente non tocat.

Medas ant postu in craru sas analogias – e fintzas sas divergèntzias – intre sa riforma costitutzionale colada in sa legisladura XIV a initziativa de sa majoria de tzentru dereta de tando, e su ddl Boschi, aprovadu in via definitiva in su mese de abrile de ocannu e como sutapostu a su giudìtziu de sos italianos. Duncas, chirchemus de analizare sas diferèntzias e sas simigiàntzias intre sa riforma de Renzi e sa de Berlusconi.

Referendum costitutzionale 2016: diferèntzias intre su ddl Boschi e sa riforma de Berlusconi de su 2006
Su de su 25-26 làmpadas 2006 est istadu su segundu referendum costitutzionale propostu a sos italianos: su primu l’ant fatu in su 2001.

Contra a sas modìficas a sa Carta chi cheriat su tzentru dereta at votadu su 61,3% de sos italianos, chi ocannu si devent esprìmere subra de un’àteru progetu de riforma. Colende a sos particulaes, amus a bìdere cales sunt sos puntos a cumone intre sa riforma de su 2006 e su chi li narant ddl Renzi-Boschi.

Referendum costitutzionale 2016: ischeda de sas diferèntzias intre su ddl Boschi e sa riforma de Berlusconi de su 2006
Sa riforma del 2006 ponet manu in manera poderosa a sa segunda parte de sa Costitutzione intrada in su 1948. Custa est un’ischeda curtza chi l’analizat puntu pro puntu, cunfontendeˑla cun sa de como.

Cumpositzione de su Parlamentu:

· Riforma 2006 : agabbu de su bicameralismu perfetu. Su Parlamentu est formadu dae sa Càmera e dae su Senadu federale, òrganu chi rapresentat sos interessos de sas comunidades locales.

· Riforma 2016 : agabbu de su bicameralismu perfetu. Su Parlamentu est formadu dae sa Càmera e dae su Senadu de sas autonomias, elementu de collegamentu intre s’Istadu tzentrale e sos entes territoriales (regiones e comunas).

Nùmeru de sos parlamentares e eletzione de sos senadores:

· Riforma 2006 : sa Càmera est formada dae 518 diputados; su nùmeru de sos senadores falat a 252. Custos ùrtimos sunt elèghidos in cada Regione in manera cuntestuale a sos cussìgios regionales. Si unu cussìgiu regionale si isorvet in antis de su tempus, su nou abbarrat in càrrica petzi fintzas a s’agabbu de sa legisladura de su Senadu. Cada regione at a dèvere elèghere nessi ses senadores (ma a Molise e Badde de Aosta nde tocant rispetivamente duos e unu), a sos cales s’agiunghent sos 42 delegados de sas Regiones. S’at a pòdere elèghere chie tenet 25 annos. Sos diputados a vida leant su postu de sos senadores a vida e podent èssere petzi 3.

· Riforma 2016 : sos diputados abbarrant 630; in Palazzo Madama agatamus imbetzes 95 senadores (21 sìndigos e 74 cussigeris-senadores) elèghidos dae sos cussìgios regionales a pustis de un’indicatzione populare – duncas non prus in ocasione de sas eletzione polìticas – prus àteros 5 nominados dae su Presidente de sa Repùblica, chi ant a abbarrare in càrriga pro 7 annos: iscumparint, tando, sos senadores a vida. Sos membros noos de su Senadu ant a abbarrare in càrriga pro sa matessi durada de su mandadu territoriale issoro.

Iter de sas leges:

· Riforma 2006 : sa Càmera esàminat sas leges chi pertocant sas matèrias riservadas a s’Istadu. Su Senadu podet pedire un’esàmene nou (bi cheret sa rechesta de duos cuintos de sos senadores), duncas su testu torrat a sa Càmera, chi detzidet in manera definitiva. Su Senadu esàminat sas leges chi pertocant sas matèrias riservadas siat a s’Istadu siat a sas regiones (matèrias cuncurrentes), ma fintzas sas leges de bilàntziu e sa finantziària. Sa Càmera podet pedire de las torrare a esaminare (bi cheret sa rechesta de sos duos cuintos de sos diputados). Su Senadu non podet prus iscunfiantziare su primu ministru.

· Riforma 2016 : petzi sa Càmera votat sa cunfiàntzia a s’esecutivu. Su Senadu at a tènnere cumpetèntzia prena petzi pro sas riformas e sas leges costitutzionales e at a pòdere pedire a sa Càmera de modificare sas leges ordinàrias, ma custa ùrtima no at a èssere obligada a pònnere mente a sa rechesta (iscumparit, duncas, sa naveta parlamentare).

Eletzione e poderes de su Presidente de sa Repùblica:

· Riforma 2006 : Su Capu de s’Istadu l’eleghet un’assemblea formada dae diputados, senadores, presidentes de sas regiones e tres delegados pro cada cussìgiu regionale. Perdet su podere de isòrvere sas Càmeras e su de isseberare su primu ministru.

· Riforma 2016 : càmbiat su mecanismu de eletzione de su Capu de s’Istadu, pro sa cale est modificadu su quorum. Dae su de bator iscrutìnios in susu bi cheret sa majoria de sos tres cuintos de s’Assemblea, e non prus sa majoria assoluta comente acuntesset oe. Dae su de sete iscrutìnios bi cherent sos tres cuintos de sos votantes. In prus, iscumparint sos chi li narant grandu eletores.

Poderes de su primu ministru:

· Riforma 2006 : aumentant sos poderes de su “primu ministru”, chi podet lissentziare sos ministros, ghiare sa polìtica issoro (no est prus petzi a la coordinare), isòrvere diretamente sa Càmera. In cara de custa detzisione, sos diputados de sa majoria tenent sa facultade de inditare unu primu ministru nou. Si imbetzes sa Càmera votat una motzione de iscunfiàntzia contra a su primu ministru, est prevididu s’isorvimentu automàticu de s’assemblea. Sa sua, de fatu, est un’eletzione direta (mancari su nùmene suo non siat imprentadu in s’ischeda). Tenende contu de sos resurtados de sas eletziones su Presidente de sa Repùblica nòminat a primu ministru su capu de sa coalitzione binchidora. Pro s’insediare non tenet bisòngiu de sa cunfiàntzia de sa Càmera.

· Riforma 2016 : non sunt modificados sos poderes de su presidente de su Cussìgiu.

Raportu intre Istados e Regiones:

· Riforma 2006 : a sas Regiones tocat sa cumpetèntzia esclusiva in matèrias importantes comente s’organizatzione de sa Sanidade, s’organizatzione iscolàstica e sa politzia locale. Introduint una clàusola de interessu natzionale: est a nàrrere, su guvernu podet blocare una lege regionale chi dannet s’interessu natzionale. De sa chistione si nd’interessat su Senadu; si sa Regione non càmbiat sa lege incriminada, su Senadu podet pedire a su capu de s’Istadu de l’abrogare.

· Riforma 2016 : s’Istadu tzentrale si torrat a apropiare de cumpetèntzia importantes chi cono sunt de sas regiones, comente: “sa tutela e sa promotzione de sa cuncurrèntzia; su coordinamentu de sa finàntzia pùblica e de su sistema tributàriu; sas normas subra de su protzedimentu amministrativu e subra de sa disciplima giurìdica de su traballu pùblicu; sos disponimentos generales pro sa tutela de sa salude; sa seguresa alimentare; sa tutela e seguresa de su traballu, e fintzas sas polìticas ativas de su traballu; s’ordinamentu iscolàsticu, s’istrutzione universitària e sa programatzione istratègica de sa chirca sientìfica e tecnològica”.

Giùghes de sa Corte Costitutzionale:

· Riforma 2006 : sunt 15, de sos cales 4 nominados dae su Capu de s’Istadu, 4 dae sa magistradura, 7 dae su Senadu federale integradu dae sos Presidentes de sa Regiones.

· Riforma 2016 : de sos 15 giùighes costitutzionales, 3 sunt elèghidos dae sa Càmera e 2 dae su Senadu.

Referendum:

· Riforma 2006 : pro chi su referendum cunfirmativu siat vàlidu, devet votare nessi sa medade prus unu de sos chi tenent deretu. Su referendum, in prus, si pdodet pedire fintzas si sa lege costitutzionale est aprovada in Parlamentu cun sa majoria de sos duos tertzos: in custu casu non b’at bisòngiu de su quorum.

· Riforma 2016 : est introduidu su referendum propositivu. Pro su chi pertocat cussu abrogativu, si lu pedint nessi 800mìgia eletores imbetzes de 500mìgia, est vàlidu fintzas si votat sa majoria de sos votantes in sas ùrtimas eletziones polìticas; si lu pedint nessi 500mìgia eletores ma prus pagu de 800mìgia, o 5 cussìgios regionales, abbarrat su matessi su quorum de sa majoria de sos chi tenent deretu.

*leadu dae www.forexinfo.it