(Per leggere l’intervento in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Demografia, Ispopulamentu, De-natalidade, Tzentralidade de sa familla.
Sa netzessidade de unu urgente càmbiu de àndala.
Lege Regionale supra su “bonu istare familiare” – Sa resursa de sa AUTONOMIA

S’ìsula nostra s’est ispopulende, mescamente in is zonas rurales e internas, e custu tema devet devènnere a manera urgente prioritàriu e postu deretu in s’agenda polìtica. Si bolemus unu benidore pro sa Sardigna serbit unu càmbiu de àndala chi devet pònnere, cun una mòvida atzuda o finas èpica, polìticas noas e originales contra sas de-nàschidas, pro su bonu istare familiare, pro su bonu istare de is pipios, pro sa luta contra sa emigratzione.

Custu tocat a fàghere movende dae sa cussèntzia chi non podet istesiare una mirada globale e multi-setoriale. Finas pretzisu est a mantènnere is pees atacados a terra e pensare chi nemos tenet solutziones prontas in butzaca.

In custu cuadru bògio nàrrere s’idea mia, ma est urgente a manera drammàtica una dibata partetzipada e aberta.
Bivimus una “rivolutzione demogràfica” berdadera, cun crèschida de sa populatzione mundiale dae 7 a 9 milliardos dae inoghe a su 2050 (belle che totu in is paisos in via de isvilupu e mescamente in Àfrica, chi at addopiare sa populatzione) e mentres in Europa b’at a èssere una de-crèschida demogràfica, cun unu avantzu naturale de ammancu de trinta milliones de abitantes.

A custu acadessimentu articuladu sunt acapiados problemas geo-polìticos bàrios, a livellu macro, a esempru sas grandu migratziones dae su sud a su nord de su mundu, e finas a livellu micro cun su gasi mentovadu disamparu de is àreas internas e rurales.

Est finas craru chi onniunu de nois devet tènnere cussèntzias de custos acadessimentos e de is problemas cunsighentes. Sa polìtica tenet sa responsabilidade de ghiare custos fenòmenos chi istorbant sa arressada de su sistema, solobrant sa manera giai connota de pensare, intendere e istare in su mundu, mudant is calidades de is sèberos nostros.

In custu maicantu complicadu cuadru, unas cantas regiones europeas (e non sceti) sufrint prus de àteras, chi tantu ddas definint shrinking regions (regiones chi si astringhent) e si distinghent pro unu tassu de fecundidade bassu meda, dae unu tassu de mortalidade chi sobrat meda su de natalidade, dae s’imbetzamentu de sa populatzione, dae una pagu consideru pro is immigrados istràngios.

Sa Sardigna est una de custas regiones. Sa populatzione residente (a banda is istràngios) tenet una edade mèdia de 45,10 annos (duncas foras dae s’edade fèrtile); is mortos sobrant meda is nàschidos (cada milli abitantes naschent 6,6 pipios e morint imbetze 10,2 persones); Tenimus su tassu de fertilidade prus bassu in Europa (est a nàrrere chi pro onni fèmina naschent 1,15 pipios, in ue sa mèdia pro sa reprodutzione diat dèpere èssere de 2,1). Bidos totu custos fatores, is projetziones demogràficas nos narant chi dae oe su 2055 (est a nàrrere in agiumai 35 annos) diamus pòdere èssere fintzas 400.000 residentes in mancu (dae 1.680.000 a 1.280.000 abitantes).

Est a nàrrere chi, sighende in custa àndala, suta-istimende o lassare sena intervènnere pro risolvere su problema, s’arriscat a beru de andare cara a sa estintzione de sa Sardigna, mescamente de cussa parte residente in is zonas rurales o internas, in ue biddas meda parent destinadas a isparèssere in pagos annos.

Ischende chi sa chistione est fenòmenu complicadu meda, non sceti sardu, e cajonadu dae meda fatores eterogèneos e, finas, in ue si summant chistiones de s’ispopulamentu e cussu de sa de-natalidade, de s’economia e de sa sotziologia, de s’organizatzione amministrativa de s’Istadu, de sa Regione e de is entes locales, sa polìtica devet a mala bògia pedire comente parare fronte, cales rimèdios pònnere a campu, cales òperas de ismenguamentu de su arriscu de estintzione bolet atuare.

Pro meda comunidades semus a is duos caminos, bìvere o mòrrere.

Istudiende rimèdios amus sa fortuna de pòdere castiare o finas copiare o adatare a su casu nostru unas cantas solutziones chi in àteras partes de su mundu, finas a tesu geograficamente ma simigiantes a sa nostra, sunt istadas isperimentadas pro bortare s’àndala o ismenguare is fenòmenos, sighende sa lògica de su benchmarking (bonas pràticas).

Pro donare prospetivas de vida a sa Sardigna serbit intervènnere supra sa Famìllia, tzèllula fundamentu e printzipale de sa sotziedade de cada tempus, frunende sa Regione nostra, aici comente giai at fatu sa Provìntzia de Trentu, de una lege chi pòngiat unu sistema istruturadu e integradu de atziones a favore de is famìlias, chi potzat promòvere su bene istare familiare, favorire sa natalidade contra sa de-natalidade.

Isco chi podet pàrrere istròlicu a chistionare de custos argumentos, ma tropu tempus est coladu pensende a sarbare sa pudda prataiola, su astore de ossu, sa trota macrostigma etz. Pretzisos finantziamentos, progetos, bandos comunitàrios etz e a s’imbesse amus lassadu pèrdere atziones de amparu de su capitale fundamentu chi est s’òmine, issu puru a arriscu estintzione.
Sa natalidade est su valore prìntzipe de persighire pro mèdiu de agiudu a is ligàmenes familiares, parentiles e sotziales chi serbint a promòvere s’isvilupu de sa resursas umanas e relatzionales pro su benefìtziu de sa aderèntzia sotziale de su territòriu.

A pensare a unu sistema integradu de interventos supra polìticas abitativas, de trasportos, de s ‘educatzione, de s’istrutzione, de sa formatzione professionale e su traballu, culturales, giovaniles, ambientales e urbanìsticas, de su ammàniu de su tempus lìberu, de s’isport, de sa chirca e de is àteras polìticas chi agiuant a ismanniare su bene istare familiare. Sunt printzìpios de is artìculos 1 e 2 de sa lege trentina n°1/2011.

Est pretzisu e urgente traballare paris pro promòvere su deretu a sa vida in is vàrias fases e agiuare sa natalidade, donende a is famìlias, e a manera particulare a is babbos e a sas mamas, agiudos econòmicos, servìtzios e cuntestos sòtziu culturales pertinentes pro los agiuare in su progetu de vida familiare issoro. Netzessàriu est a favoressere sa aderèntzia territoriale pro mèdiu de mesuras coordinadas e ispetzìficos inditadores de bene istare.

Cumpartzende custa bisione amus a mudare s’idea de Sardigna ponende sa pregunta, a esempru, si sas polìticas de re-organizatzione de is entes locales, de sa retza de ispidales, cumpartzidura de servìtzios, retza ferroviària e istradale, mobilidade interna e esterna, de sa bèndida a baratu de sos terrinos pùblicos, de ismenguadura iscolàstica, de sa partzimenta de s’oferta universitària, de sa gestione de s’àliga, de su regime fiscale etz. Est o nono una Sardigna pro sa famìlia e pro is pipios.

Pro sa famìlia e e pro sos pitzinnos de totu su territòriu o pro una parte de territòriu ebbia. Deo etotu no lu creo e penso siat s’ora de tènnere una lege cuadru supra sa famìlia, chi funtzionet che norma fundamentu pro totus is àteras. E dae custa devent essire is interventos de is vàrios setores.

E chi, faghende custu, devimus isfrutare cun totu sa fortza sua s’Autonomia nostra, est a nàrrere sa capatzidade giurìdica pro sa produtzione de norma chi regulamentant sa vida de sa comunidade nostra aplicadas a su cuncretu, un’Ìsula ispantosa pro s’ambiente suo, cun una superfìtzie manna a pagos abitantes, destinados a èssere meda prus pagos in pagos annos, e cun is zonas internas e rurales suas chi si ispòpulant a manera lestra. Un’Ìsula, e no petzi una parte, in ue cherimus bìvere cun totu su coro.