(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Pro sa retentiva de chie iscriet mai comente in custos ùrtimo tempos su tema de sas biddas est divènnidu de primore. E nd’est gasi non pro sa polìtica, de custu nde iscrio a pustis, ma est de primore mescamente pro chie in sas biddas istat. Mai comente in sos ùrtimos annos sas lughes pùblicas ant illuminadu fenòmenos che a s’ispopolamentu, sa mancàntzia de servìtzios, sa dignidade de sos territòrios, sos sìndigos.

No, non si podet isminorigare custu argumentu a moda simple, o galu peus a fatu de costume. Est costende calicuna cosa, mesches in sas cuscèntzias, calicuna cosa chi est ghiende a totus a bìdere in sas biddas unu mundu nou possìbile.
Est una forma noa de autodeterminatzione, forsis sa prus rivolutzionària, sa chi est costende e pertocat a mìgias e mìgias de abitantes de comunidades piticas chi a bellu a bellu si nde sapint de cantu siant indispensàbiles non issos etotu, ma su logu in ue istant.

E custa cosa càpitat cando si faeddat de biddas cun sos ogros de su bisitadore, mentovende-los pro sas traditziones issoro ebbia. Custa cosa est acadessende in sas cuscèntzias e in sas maneras de fàghere de sas comunidades chi sunt torrende a iscobèrrere una gana noa de èssere primorosas.
Primorosas in su resonu, in su dialògu, in s’acaramentu.

Ca sos chi bident sas biddas petzi che a logos pro villegiare o compudare pro sas Cortes, pro sos carrasegares antigos, durante sas tzelebratziones religiosas chi ischint de traditzione, non podent cumprèndere.

Chie las bidet gasi, las abàidat dae tzentru cara a periferia.

E imbetzes tocat a dare borta e ghirare sa mirada. Tocat a las ascurtare cando sunt in silèntziu sas biddas. Tocat a las bìvere in una die normale pro nde cumprèndere finas a fundu chie e comente nche bivet in cue.
Su silèntziu de sas biddas nos faeddat. E nos narat cantu est punta a susu sa vida inoghe. A bortas sena servìtzios. A bortas sena iscolas. A bortas sena giòvanos. A s’ispissu sena fìgios. Medas, a dolu mannu.

Tocat a las ascurtare su lunis mangianu sas biddas, non sa domìniga cando si faghent sas gitas. Su lunis cando sos baristas faghent su cafè semper a sos fitianos e sos sèneghes sunt in sas pratzitas a resonare. Si diat cumprèndere, su lunis, chi su silèntziu de sas biddas faghet prus sonu de su chi si pensat.
Amus giai naradu in àteras ocasiones, de comente a s’ispissu, in sos annos colados, s’est disinnadu de apamentare cum impedrados bellos bellos sos tzentros istòricos sena si curare de su fatu chi sas domos fiant bòidas. S’est giai arretrogadu de comente sos modellos industriales abnormes e invasivos apant mudadu comente si bivet in sos sartos e sa fracongia de sas persones cara a unu benidore de operàju e non de artisanu, massàju, pastore.

Ma como chi su dibàtitu est gasi abertu e biatzu diat pòdere èssere su tempus giustu pro un’investimentu forte subra sas persones. Investimentos subra sos tzitadinos chi prevedant maneras noas de bìvere e de intrare a sos servìtzios. Ca sunt sas persones sas ùnicas e beras chi dant sa vida in sas biddas. E pro prenare sas biddas sas persones depent èssere postas a primore, de protagonistas, cherent calculadas, interessadas, intesas.

Est pretzisu a fraigare polìticas de isvilupu chi movant dae sos logos e dae sas persones e non dae sas resursas. B’at esempros chi punnant a custa tarea: territòrios intreos chi si nche ponent a cumone e programmant su benidore. Dae cuddos esempros tocat a copiare.

Un’ìsola semper pende pende intre assistentzialismu e afares de pagos. Un’ìsola in ue su privilègiu de pagos lu cunfundent che a unu deretu de medas.
Un’ìsola in ue s’emergèntzia est divènnida unu modellu de gestione ùtile pro trastigiare e crastinare detzisiones.

Ma s’autodeterminatzione non colat in sas mesas de cuntzertatzione e nòminas in sos cda.

S’autodeterminatzione colat in sas persones.
E ascurtende su silèntziu de sas biddas.

Ascurta, fìgiu, su silèntziu. Est unu silèntziu onduladu, unu silèntziu, in ue ruent baddes e retumbos e chi incurbat sas frontes a terra (Federico Garcia Lorca)