A sos binti annos de s’èuro su giornale The Economist dèdicat duos artìculos intitulados “S’Èuro non est galu a sarvu” e “S’Unione coghinada male”. Capet in cussos su reconnoschimentu de chi sa crisi de sos dèpidos soberanos sighida a sa crisi finantziària americana de su 2008 apat postu sa timoria de chi sa moneda europea esseret a puntu malu, e però s’agiudu mannu donadu dae is Istados membros de s’eurozona e s’opinione pùblica esseret transidu su dramma. De ogni manera afirmat ca “tale agiudu no est ispricu de bonu resurtu econòmicu e polìticu” ca su creschimentu europeu abarrat bàsciu e ispartu in manera pagu omogènea, su disimpreu abarrat artu in paisos membros meda e sos salàrios creschent pagu in totue. “S’istòria de s’èuro, sighit s’autorèvole giornale, est semenada de faddinas de sos tecnòcratas”. Su peus est de non àere reconnotu ca su dèpidu grecu no fiat cosa de rimborsare e ca is sèberas fatas pro ddu defensare apant cajonadu sa depressione chi at reduidu de bator bortas su PIB de sa Grècia. Sa severidade de giudìtziu nde boddit finas sa BCE chi “at un’istòria disdorosa de polìtica monetera restritiva” chi, tra àteras cosas, “at lassadu solas sas àreas depressas” e est istada “lenta in si furriare a su crash finantziàriu de su 2008, cunsiderende·lu in manera arredossada unu problema americanu”. Su giudìtziu si faghet marcadu cando atribuit ca issa “in su 2011 at contribuidu a nche faghere intrare s’Europa in retzessione ismanniende tropu a lestru sos tassos de interessu”, faddina imputada a Jean-Claude Trichet, chi no rispàrmiat mancu a su sutzessore suo Mario Draghi, chi in su 2012, in un’aprontada, aiat promìtidu de faghere “whatever it takes” pro sarvare s’èuro.
S’anàlisi sighit sustenende ca su “malu guvernu de sa crisi” at partzidu Europa tra “paisos depidores e paisos acreadores, favoressende sa essida a pìgiu de sos partidos populìstas”. Ca sa crisi podet torrare, e diat podere nos intregare una cunditzione polìtica finas peus”. A sa pregunta e ite faghere respondet ca tocat a “transire su perìgulu chi sas bancas e sos dèpidos soberanos si tenturent s’unu cun s’àteru, dannigende s’econòmica. Sas diversidades tra sas economias de s’eurozona pretendent chi sas “batuladas” locales siant iscarmentadas cun sa pèrdida de s’indipendèntzia finantziària issoro… in linia cun sas regulas EU, depent issas tènnere prus reparos pro sas punnas fiscales in tempos de crisi. Custu, in ogni manera, pro more de sas matessi règulas UE, non est possìbile pro paisos comente Itàlia iscorados dae deghinas de annos de dèpidu mannu. Sos tzitadinos de sos istados indepidados no podent aguantare unu càncaru sighidu…S’eurozona diat depere tennere carchi polìtica fiscale unificada chi s’opòngiat a s’andamentu de su tziclu econòmicu… chi tèngiat contu de unu gastu orientadu in sos investimentos e … una asseguratzione in cumone contras a su disimpreu”.
Una pariga de dies antis Mario Monti aiat decraradu ca s’UE diat depere incarrerare unu pranu de investimentos orientados, suta controllu de sa Cummissione Europea. Àteros ant sighidu custa linia de pensamentu nou de sas polìticas praticadas, ammitende su bisòngiu de impèllidas fiscales in chistione de investimentos. Sunt custas totu posturas espressadas su 7 de su mese de Cabudanni de su 2018 in su documentu imbiadu a Brussellas e Francuforte intituladu “Una politeia pro un’Europa diferente, prus forte e prus giusta” a cumprida de su paràgrafu 29 de su Cuntratu de Guvernu. Intentu suo fiat de nde bogare sas relatziones intra-europeas dae sa lutzina politicamente perigulosa de sas dibatas subra su respetu de sos paràmetros fiscales chi est giughende s’UE conca a sa situatzione chi at postu timoria a “The Economist”. Pro canto pertocat s’Itàlia, sa Commissione at reduidu sa resonada a cussas càusas cun passèntzia e insistèntzia, contribuende gasi a mantennere s’èuro in istadu de duda (Draghi dd’at definida “incumpridura”, The Economist “coghinada male”). Totu custu at cunseguèntzias negativas in sos andamentos econòmicos intra-europeos giai malos, ponende in perìgulu sos echilìbrios polìticos, comente testimòniant sos trèulos frantzesos e sos iscuncordos italianos. The Economist afirmat ca sa crisi econòmica podet torrare, perintantu est giai in atu e nde tenet cunseguèntzias diferentes a livellu locale; totu lassat a creere ca semus in antis a un’àtera tràgica “faddina tecnocràtica” de avaloramentu. Sas fainas de s’UE ant leadu dae ora un’istesiadura perigulosa pro sa subravivèntzia sua matessi. In Itàlia no nde cherent faeddare e cando nde faeddant, preferint a negare sa realidade. Sa letzione donada dae Jan Kregel in sos Lintzeos, chenàbura, est mustra ladina de su chi diat a tocare faghere pro nde essire dae custa situatzione. Ddu cherimus o nono, no faghet a transire s’abertura a una resonada subra sa reforma de s’architetura istitutzionale e de sas polìticas UE, comente pedidu in sa proposta italiana. No solu pro su bene de s’èuro ma finas de sa firmesa matessi de sa polìtica de s’Unione. S’at a depere reconnoschere ca no est feti Frantza, ma Itàlia puru a aere mòvidu conca a deretura giusta, sena pro como causare reselu, semper cando no siat crisu comente a cussu mustradu dae unos cantos paisos de s’eurozona, dae sa Cummissione e dae sa BCE etotu. Refudant una resonada prus aberta chi tèngiat in contu in s’eurozona de unu lender of last resort o depòsitu sarva istados, e de unu patrimòniu comunu pro ponnere fronte a su disimpreu, comente pedidu dae sos frantzesos, suta su controllu europeu, sena però sas cross-compliance chi traballant in contra de su creschimentu. S’ora de sas sèberas est prus curtza meda respetu a cudda depida pro isetare sos resurtos de una legisladura europea noa e, si no faghent a lestru, podet èssere chi no propassent su Labor Day de su 2019.