(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare il tricolore)

Apo sighidu cun incuru sa dibata relativa a is fèstival literàrios e a sa literadura in sardu ausente dae unas cantas acontèssidas de importu.
Sa dibata oe est de importu mannu, a bisu meu, sa cultura sarda est bivende unu momentu particulare si, inghìriu a sa limba sarda nde essint a campu allegas acapiadas a sa cultura, a s’istòria e a s’identidade nostra, chi est impapada de esperièntzias colletivas e de cuncàmbios culturales, totu chistiones chi nos fùrriant protagonistas de su tempus e de s’istòria nostra e chi nos agiudat a fraigare is ainas de imperare pro nde pesare su presente e su benidore nostru, totu sa costrutzione de s’identidade si fundat subra una summatòria de esperièntzias chi mutimus cultura, cando cussa nos rapresentat, e s’allega est custa: e ite est chi nos rapresentat a beru, oe?
Apo lèghidu is artìculos aparèssidos e ddus apo cunsiderados totus ispronadores, m’ant fatu meledare e m’ant donadu ocasione de mi preguntare subra unas cantas chistiones. M’apo preguntadu si deo mi potzo cunsiderare, a mèritu prenu, una esponente de sa literadura sarda o si, a mala bògia, mi depo ritennere escluida de ufìtziu, pro more de s’imperu esclusivu de sa limba italiana in is iscritos meos, si su contare sa Sardigna mi donet collocatzione de iscritora sarda o si, sena tènnere in contu is temas, depo èssere classificada comente iscritora italiana chi feti istat in Sardigna.
Creo chi tzentrale siat sa chistione de s’imparu in iscola de sa limba sarda. Finas a cando is persones comente a mie, de limba materna italiana, ant a imperare sa limba sarda de cando in cando e feti in is espressadas suas prus coloridas e a s’ispissu resumida in unas cantas fràsias, est normale chi sa limba, cussa pro iscriere e, comente a cunseguèntzia, pro leghere, at a èssere s’italianu.
Chistione printzipale est chi cun sa limba, cun cale si siat limba, tocat a tènnere cunfiantza, e in is atopos fitianos nostros, in ue sa limba est lassada pro unos cantos contigheddos de sa traditzione, pro s’oralidade, pro cuntestos culturales ispetzìficos, est in pràtica impossìbile a nde abarrare imbertos. Calicunu diat podere sustennere chi “bastat a dd’istudiare, comente onni àtera limba”, ma deo creo chi custu, in Sardigna, non bastet. Apo partetzipadu a su programma Erasmus e bìvidu giae un’annu in Frantza.
Istudiaia su frantzesu, sighia is letziones universitàrias in frantzesu e, cando caminaia peri is istradas, intendia faeddende frantzesu in totue e in cussa limba leghia e, a pustis de calicunu mese, cando mi nde so abigiada chi fia pensende in frantzesu, m’apo ispantadu meda.
Inoghe, in Sardigna, in domo nostra, est diferente. Su sardu non ddu ascurtas in onni rincone, non bastat a dd’istudiare in domo, su chi fartat est unu logu fìsicu in ue ddu podere isperimentare e bivere a prenu. S’iscontròriu est pròpiu custu: su sardu in Sardigna non est cunsideradu de fundamentu, a s’ispissu est tentu comente inùtile e de podere remplasare cun fatzilidade cun s’italianu.
Sa limba nostra, una de is richesas nostras printzipales, at bisòngiu de agatare is ainas, peri una voluntade polìtica, pro non s’isperdere; ainas comente a ufìtzios linguìsticos, chi diamus depere agatare in onni bidda, gasi comente a is manifestatziones de interessu istòricu-linguìsticu chi diant depere èssere acapiadas a su logu ma finas abertas a un’acarada non solu cun su furisteri ma finas cun s’internu de s’ìsula, cun s’intentu de podere asseliare is polèmicas acapiadas a is faeddadas e a is avesos diferentes chi contribuint a nde bogare materiales e istorbos polìticos feti e chi parent impossìbiles de propassare.
Nos faeddamus meda de limba sarda e pagu in sardu.
Si onni defensore de sa limba sarda s’esseret leadu s’aficu a chistionare in sardu su prus de is bortas, cun sa majoria de is persones, in tames de si ponnere pensamentu, pro traduere paràulas chi non lassant duda peruna subra s’interpretatzione issoro (faina chi a dolu mannu bidimus a fitianu finas in s’imprenta locale) diat èssere giai unu passu a in antis.
Si chie s’isfortzat de faeddare in sardu non diat retzire istremos e espressadas contrariadas dae is “connoschidores espertos” chi ascurtant e imputant a cuddos faeddadores de istropiare sa limba diat èssere tzertu prus motivadu e punnadu a sighire intentende de ddu faeddare, e duncas a dd’imparare. Si esseret possìbile a ativare unu protzessu polìticu, culturale e sotziale chi nos diat giughere a otennere una iscolarizatzione in sardu, chi nos diat giughere a imparare sa limba sarda in is iscolas, in unos cantos annos diant èssere medas is bilìngues fieros, meres a beru de is duas limbas.
No est unu caminu impossìbile, diat bastare a ponnere in atu polìticas chi non tèngiant comente a intentu su de “salvaguardare” su sardu feti ma cussu de fàghere tzirculare is paràulas e de ddas fàghere intrare in sa vida fitiana. A cussu puntu su passu imbeniente, e naturale, diat èssere cussu chi diat permitere, a onni unu de nois, de tènnere sa possibilidade de seberare si iscriere in sardu o in italianu, si faeddare de Sardigna in italianu, o si chistionare de paisos orientales in sardu.
Puntu tzentrale est de nde bogare sardos meres de sa limba issoro, chi siant in gradu de lèghere e cumprendere, su sardu comente s’italianu e pro chie su seberu de lèghere unu libru in una limba o in s’àtera, e duncas de iscriere, s’aiat a furriare craru craru in chistione de seberu ebbia.
Torrende a is fèstival, non ddoe at de s’ispantare si a s’ispissu sa Sardigna, e is libros in sardu, non ddoe apant logu. Finas a cando no amus a sentire acanta sa limba nostra e is autores nostros, est normale chi siat gasi. Is fèstival s’ant a nàrrere “sardos” ca ddos faghent in comunes sardos, ma pro tènnere unu fèstival de sa literadura sarda a beru, depimus fàghere in manera de sentire sa limba sarda comente a “limba nostra” a beru e non comente a calicuna cosa de amparare, non comente si esseret una categoria in bia de ispèrdida.
Cando custu at acontessere at a èssere naturale bidere autores sardos chi presentant is libros issoro in limba italiana, e chi a parre meu sunt de cunsiderare a prenu literadura sarda, e autores sardos chi faeddant de is libros issoro in limba sarda.
Tocat a incumentzare torra dae nois, bidere cun incuru chie semus e ite tenimus de nàrrere e de contare, comente a sardos, ca a bortas su chi no est craru est pròpiu custu, creo deo chi antis de pensare a nùmenes mannos de invitare, cuddos chi aparessent in televisione, nos diamus dèpere preguntare chie tenet calicuna cosa de contare a beru chi nos lasset biagiare cun sa fantasia, ispassiare, meledare, ca si nono unu fèstival si reduit a ispetàculu chi at feti s’intentu de ddoe giughere cantas prus persones possìbile, prus o mancu comente a una festa de bidda.
Est de fundamentu a cumprendere e ite cherimus èssere, antis de totu, si sardos o italianos chi bivent in un’ìsula pro sorte.
Diamus dèpere incumintzare a nos sentire imbertos in primu persone, ca sa limba sarda est patrimòniu comune de totus e non de chie iscriet o dd’agradat a lèghere feti, e a totus ddis diat dèpere interessare s’amparu e s’avalorada sua. Nos diamus dèpere interrogare subra canto siat normale chi sa literadura in sardu abarret escluida dae unu de is fèstival prus mannos cuncordados in Sardigna.
Su de nde faeddare est positivu, in onni manera. Deo apo ispera de bidere, in is annos imbenientes, un’abertura majore conca a is autores sardos in is fèstival istòricos, e finas de bidere su naschimentu de àteros fèstival, a is chi pighent parte cumbidados internatzionales e italianos ma chi apant coro
e iscritos cun raighinas in Sardigna.