(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Lu tenia in conca dae unu pagu de tempus custu argumentu. Non nd’isco pro ite apo detzisu de nde faeddare oe.

Podet dare chi sa lòmpida de su beranu apat tentu s’importàntzia sua. Ma podet dare puru chi agate carchi paràula de pònnere in pare pro agiuare sa riflessione.

S’argumentu est sa Sardigna, ma non sa Sardigna ebbia. Bi sunt sa Polìtica, s’Ambiente, sa Cultura. Bi sunt sa violèntzia e sos atentados a sos Amministradores. Podet dare chi non si faeddet de sas cosas chi apo in pessu iscritu, ma chi si faeddet cun custas paràulas de àteras cosas medas. Cadaunu, leghende, at a pòdere dare sa letura chi creet.

Est de su bòidu chi dia chèrrere faeddare. Eja, pròpiu su bòidu. Su bòidu in sensu literale, ma su bòidu fintzas comente cuntzetu. E lu dia chèrrere fàghere movende dae unu pensamentu: cando, in cale si siat campu de sa vida nostra, si creat unu bòidu, sos caminos chi si podent abèrrere sunt duos: cussu bòidu abbarrat bòidu pro semper, o cussu bòidu est prenadu, dae nois o dae calicunu àteru in parte nostra.

Comente a nàrrere chi, si sighimus a delegare a àtere su chi diamus pòdere fàghere, sos àteros, pustis, ant a fàghere a moda issoro

A nos semus pregontados, pro nàrrere, comente mai, mescamente in sos ùrtimos annos, sos sìndigos sunt gasi famados? Eja, ais lèghidu bene, famados.

Proade a bos ammentare su nùmene de un’assessore cale si siat o de unu cussigeri comunale cale si siat de una bidda o de una tzitade cale si siat, fintzas a curtzu a sa bostra. Nudda, beru?

Però, su nùmene de su Sìndigu, lampu si bos l’ammentades! Est su Sìndigu chi identìficat una comunidade. In su bonu o in su malu. Si unu Sìndigu narat una violera, totu sa comunidade si leat sa curpa, mancari sena lu chèrrere.

Oramai sunt sos Sìndigos chi, su prus de sas bortas, narant cales sunt sos programas polìticos, intzertant sos temas de pònnere in arresonu, si ponent in prima lìnia pro amparare sos deretos inalienàbiles. Sunt sos Sìndigos de Sardigna chi nos ant custrintu a arresonare de sas biddas, de s’ispopulamentu e de sos giassos rurales e internos. Sunt sos Sìndigos sos mègius candidados in cada votatzione. Sunt sos Sìndigos sas pessones chi, a su chi narat s’ISTAT, su prus de sos tzitadinos lis tenet cunfiàntzia.

Fintzas sas responsabilidade ruent in sos Sìndigos (sa salude pùblica, sa protetzione tzivile, s’ambiente e àteras cosas medas), responsabilidade cuncretas. Responsabilidades tziviles e, mescamente, penales. Chie nche fùliat s’arga in caminu forsis no ischit chi at a incausare una denùntzia penale a su Sìndigu.

At a èssere pro more de custa subra-espositzione – chi collit onores medas e òneres medas – chi su Sìndigu a s’ispissu lu bident comente s’ùnicu bersàlliu de dispragheres e frustatziones, fintzas cun cumportamentos indinnos, e sena peruna giustificatzione. Sos Sìndigos – e sas Amministratziones issoro chi no las mentovant mai comente si tocat – tenent unu mèritu: si b’at un’isperu in sa polìtica est pro more issoro. Fintzas cando si faddint.

B’at una lege, sa de s’eletzione direta, chi forsis at agiuadu custa situatzione. Ma, mescamente, b’est su fatu – e de custu nde so cumbintu a beru – chi su Sìndigu non faghet àteru si non prenare bòidos. E lu faghet cun s’ànimu de chie ischit bene de èssere responsàbile de sos protzessos de vida de sos tzitadinos suos.

Lu faghet ca ischit chi tzertas cosas, si no las faghet issu (o, de riflessu, s’Amministratzione sua chi non li reconnoschent mai s’importàntzia chi tenet ) no las at a fàghere nemos. No est unu megalòmane in chirca de visibilidade ma “unu prenadore de bòidos”.

Giai s’ischit, non bi sunt prus sos partidos, chi fintzas a pagu tempus a como faghiant a incubadores de ideas e a logos de acraramentu pro sos tzitadinos. O mègius, sos partidos bi sunt. Ma tenent petzi sa funtzione de fàghere nòminas , de fàghere cungressos pro faeddare de nùmenes e non de temas. Sos partidos bi sunt pro disinnare dinàmicas de podere chi sunt invisìbiles fintzas a cando no essint a pìgiu, cando oramai est tropu tardu, in mega-ispeculatziones.

Si manifestant in retzas de podere chi controllant Asl, sotziedades partetzipadas, bancas, cummissàrios ad acta, postos de suta-guvernu.

Su bòidu de sa polìtica prenadu dae sos Sìndigos, a un’ala, e una gestione ispeculativa de su podere, a s’àtera. Custu est su bòidu chi nde cheria faeddare. Unu bòidu chi tenet a bìdere meda cun s’ànima e cun s’ètica. Unu bòidu chi bidet sos cussigeris regionales nostros privados de totu de s’autoridade istitutzionale issoro e, in su matessi tempus, chi non sunt bonos a fàghere una polìtica chi non siat personalìstica e egotzèntrica. Chi non sunt bonos a “falare in trintzea” in mesu de sos tzitadinos sena èssere incurpados de oportunismu o de chirca de su cunsensu. E forsis, unu pagu, est fintzas beru. Ma s’incapatzidade de lèghere sa sotziedade dae su bassu, dae su puntu de vista de sos dèblies, de sos malàidos, de sos tzitadinos, forsis, oe, est su bòidu prus mannu de s’època nostra.

Unu bòidu prenadu cun sos professores in su podere chi bogant a campu retzetas, a un’ala, e cun sos sìndigos e pagas àteras pessones animosas chi parant fronte, a àtera.
Non s’ant a prenare mai sos bòidos giustos sena cunsapevolesas noas. Sena una rechesta forte a beru de connoschèntzia e connoschèntzias chi interessent cada tzitadinu cun s’iscola e cun sa cultura.

Non s’ant a prenare mai sos bòidos giustos si, in antis, cada tzitadinu non si intendet cointeressadu e partètzipe de totu sas detzisiones. Non s’ant a prenare mai sos bòidos si s’at a sighire a fàghere mòrrere sos sìndigos de soledade e responsabilidades. Non s’ant a pòdere creare partidos noos o refundare sos betzos se non si modificant geneticamente e totalmente sas prassis de oe.
Ca sos bòidos si prenant cun sas paràulas , cun sas atziones. Ma fintzas cun su coro e cun s’ànima.