(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)
Deo e Anthony nos connoschimus dae pagu tempus. In antis, comente càpitat dae carchi annu gràtzias a is retzas sotziales e posca amus tentu fintzas sa possibilidade de nos connòschere a cara.
Apo semper istimadu su traballu suo de giornalista e l’apo sighidu in totu su tretu chi at fatu che a diretore de s’Unione Sarda.

Su chi m’agradaia de sa ghia sua fia chi nd’essiat craru s’amore suo pro sa Sardigna. Unu amore finas cuntrastadu e pragmàticu, semper cun s’idea de contare s’ìsula chena paristòrias o peus, fàulas. Una manera de abbaidare sa terra nostra tzertu istimende·la ma a manera, naramus, normale.
“Normale”.

Unu tèrmine chi m’agradat meda. Su chi fartat in Sardigna est a beru custu, sa normalidade. In Sardigna totu est ecetzionale, cando cherimus nàrrere chi una cosa est bella e finas cando est lègia, fea. Cando est bella naramus chi non bi nd’at àtera in su mundu, e cando est fea nche ruimus in depressione deretu.

Est su chi sutzedet fintzas pro sa limba sarda, cando nos la bantamus e arguai a chie la tocat ma a s’imbesse la tratamus che cosa de pagu valore, cosa de pane e casu e cantos a chiterra in carchi tzilleri.
Finas in custu Muroni marcat unu càmbiu de mentalidade ca, giai in su giornale donaiat logu a su sardu cun artìculos e meledos e da poi, finidu cussu traballu at sighidu a l’impreare issu etotu semper in sa normalidade.

Bellos a beru sos reportage suos dae s’Amèrica, pagas dies in antis de sas eletziones americanas. Sa normalidade tando a intèndere sas peleas de Trump e Clinton contadas in su sardu bellu de Tresnuraghes, sena peruna posa folklorìstica ma solu su normale contare de sos acadessimentos fitianos. E da poi, cun s’abertura de su blog suo totu bilìngue, cun sos artìculos publicados semper in italianu e sardu. Mai bida cosa gasi.

O mègius, bida solu in giassos frecuentados dae sos ativistas de su movimentu linguìsticu chi in custos annos sunt provende a fàghere essire dae su cugione custa limba nostra malefadada.
Sa normalidade tando, e no una posa de militante rivolutzionàriu annos ’70. S’impreu de sa limba cun pari valore cara a italianu, inglesu, frantzesu, ispanniolu etc etc.

Deo dae pagos annos fintzas deo so unu ativista de su movimentu linguìsticu ma, naro sa veridade mi nche so acurtziadu a custu mundu petzi proite apo bidu chi fiat cambiende sa manera de contivigiare sa limba, cun polìticas noas cara a su benidore in ue sa mirada non fia de chistionare petzi de poesia, contos de foghile o mùsica sarda (pro caridade, totu importante). E su cunfrontu non fiat intre nugoresu o ogiastrinu, casteddaju o otieresu ma Sardu(!) e Inglesu, sardu e ispanniolu, sardu e … su mundu intreu.

Cantas bortas nos ant segadu sa conca cun discursos de identidade sarda e custu e cust’àteru. Ma custa identidade sarda it’est, cosa de manigare? Su porcheddu arrustu? Sa ospitalidade nostra famada? Sos chìgios grussos masculinos o sas paristòrias de s’acabadora o de su matriarcadu? Bos lu naro deo ite rapresentat s’identidade de unu pòpulu: sa limba sua e s’Istòria sua. Cussu est su fundamentu e a l’ispèrdere est comente a non reconnoschere sa mama.

Ma, torro a nàrrere, sa cosa no est ligada semper a sa chistione emotiva o de unu passadu prus o prus pagu gloriosu. E tando deo e àteros giòvanos nos semus acurtziados a custu mundu ca amus reconnotu su traballu de custos ùrtimos annos. Traballos profetosos, editoria, iscola, istandard, ràdiu e televisione, modernidade, àera frisca, barcones abertos.

Deo etotu apo fatu cursos de sardu iscritu, inoghe in Tàtari, cun maistras e maistros preparados, cun impreu de Lim eletrònicas, materiale didàticu, normas ortogràficas tzertas! Gràtzias a cussu traballu oe amus trastes eletrònicos in sardu, giogos in sardu, Facebook in sardu, Telegram, programmas de tradutzione on line (CROS e Apertium), Sintetizadores vocales, tradutziones de clàssicos che a Don Chisciote, òperas noas, òperas mai bortadas in italianu ma in sardu ebbia che a “Breaking Knees” (Segamentos de Ancas) de Zakaria Tamer.

E cunfrontos cun àteras realidades europeas che a Bilinguismu creschet (Bilingualism Matters) cun s’Universidade Iscotzesa de Edimburgu. E faeddamus e iscreimus de totu: polìtica, scèntzia, filosofia, istòria, religione, mùsica rock. Totu si podet fàghere e contare cun su sardu.

E, sa cosa prus importante, faeddamus in sardu cun sos fìgios, e custos fìgios sunt cuntentos ca connoschent sa limba issoro e la ponent a cunfrontu cun àteros còdighes linguìsticos e li benit mègius a imparare fintzas àteras limbas, s’italianu, s’inglesu etz.

Ma custu traballu sighit gràtzias a pagos eroes ca, a dolu mannu, tres annos a oe sa Giunta Pigliaru at blocadu totu. At blocadu totu su traballu profetosu de 10 annos in ue su sardu fiat torrende a si leare su logu chi meressat, intro sa sotziedade sarda, in sa normalidade. Naraiant chi faghiant mègius ma no ant fatu nudda e ant betadu totu a terra. Lu devimus nàrrere, ant fatu e sunt sighende a fàghere dannu, galu oe.

Narant chi l’interessat, narant chi cumprendent s’importàntzia, narant chi sunt faghende e chi amus a bìdere e … e … nudda. Totu finidu, programmas Radio Rai agabbados, isportellos linguìsticos a terra, dinare pagu e nudda e lassadu pro carchi progeteddu iscolàsticu chi agigu podet pagare lapis e fògios, totu lassadu a sa cumpetèntzia e passione de sos mastros.

Una reghente chirca universitària de su 2007 at carculadu chi in Sardigna, galu oe, sos chi faeddant su sardu o sas limbas alloglotas de Gadduresu, Tataresu e Catalanu sunt 1.000.000 de persones. Sa comunidade linguìstica prus manna in Itàlia.
Sa minoria linguìstica friulana est sa segunda cun 600.000 faeddantes e sa de tres sa tedesca cun 300.000.

Cussas (cun sa Badde de Aosta) tuteladas balangende dae sa cunditzione linguistica issoro e nois a macarrones in buca. Una birgòngia. Si non cumprendimus custu semus a beru unu pòpulu malefadadu e, lassade·mi-lu nàrrere, tontu.
Ma chèrgio èssere positivu, otimista.

Nch’est una leva noa de giòvanos, chi biàgiant, connoschent su mundu, chi ant cumpresu sa richesa chi tenimus in manu e cherent torrare a su sardu, in sa normalidade, pro s’intèndere sardos sena refudare modernidade e in paghe cun s’Europa e su mundu.

E tando gràtzias finas a Anthony Muroni chi l’at cumpresu dae meda e sighit cun s’idea giusta, su sardu normale, sa Sardigna … normale.