(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Gavinu Gabriel (Tèmpiu 1881 – Roma 1980), est istadu una figura importante de musitzista, didata e istudiosu de sas traditziones musicales de sa cultura sarda. Chèrgio fàghere unos cantos cunsideros a pitzu de tres cumpositziones suas: Tre cantzoni gadduresi.

Apo tentu sa sorte manna de connòschere a Gavinu Gabriel. Fiant sos primos annos ’70 (de su seculu coladu) e deo fia un’istudiante giòvanu chi frecuentaiat su cursu de Cumpositzione in su Cunservatòriu de Mùsica de Tàtari, cando Gavinu Gabriel, oramai norantenne, est istadu invitadu a dare una cunferèntzia in su Teatro Civico de sa tzitade.

De cussu sero memoràbile a mie m’est abarradu un’ammentu ammajadore e a su Cunservatòriu “Luigi Canepa”, dae parte de Gabriel matessi, su donu de “Tre cantzoni gadduresi” pro cantu e pianuforte.

Cada una de custas mùsicas, costoidas in sa Biblioteca de s’Istitutzione e galu inèditas, sunt sena dèdica e firmadas dae s’Autore.
Sas pàginas no indicant su timbru vocale de adotare, mancari chi in su comintzu de su pentagramma currispondente bi siat sa crae de violinu.

Si tratat de una boghe acuta, podet èssere de fèmina, chi Gabriel ìndicat a manera genèrica cun su tèrmine canto.

Sos follos (manuscritos) sunt generosos in cantu a indicatziones, vàrias e ùtiles, sutatìtulos, dinàmicas, sinnos de agògica e àteru meda. In sas Tres Cantzones s’Autore, iscriende “Mode Galluresi della Sardegna del Nord”, ammentat a sos istudiosos sos sistemas antigos de su cantu chi, adatende·si a sas mètricas de sas diferentes cumpositziones poèticas, in unu tzertu sensu cumandant a sas formas musicales.

Su primu branu s’intìtulat “Vox clamantis…”, frase chi in sos Evangèlios nos ammentat a Santu Giuanne Batista e chi est impreada inoghe in sensu metafòricu a significare s’invitu no ascurtadu de s’amorada. Gabriel, in limba gadduresa iscriet: A boci manna ti chiamu … agiuende-nos in custu modu a mègius cumprèndere su sinnificadu.
Sighit luego una didascalia, in italianu, de tipu istòricu-cumpositivu: Ricercare moderno – nei modi antichi della Gallura.

Sa definitzione, in su cuntrastu suo de significadu, agiomai un’ossìmoru, ìndicat cussa evolutzione naturale de su limbàgiu musicale populare chi acuntessit fintzas travessu sa codificatzione sua iscrita chi emàntzipat de a beru, mancari chi in parte ebbia, sa trasmissione de sa cultura musicale dae una traditzione finas a tando orale ebbia, mai iscrita.

De sighida b’est Cadenza a nènia, e suta de su tìtulu, intre parèntesis, a valzer lento, riferidu a su caràtere de una dantza (su valzer) chi no est parte de su connotu nostru. S’indicatzione nos giughet pro istintu a rapresentare in formas ispatziales e coreogràficas su bàntzigu de s’anninnia, chi, in s’usàntzia nostra, bisòngiat a l’ammentare, tenet su matessi nomos (su sistema precostituidu) e su matessi pathos (su sentidu emotzionale) de s’atitidu.

S’ùrtima cumpositzione est “A còa-còa”, a rimpiattino podimus nàrrere in italianu, chi Gabriel b’annanghet, semper in italianu, unu sutatìtulu, no ischimus si ingènuu o unu pagu matzoninu, ma meda ùtile: Gioco infantile per adulti.

Pro cantu atenet a sas lìnias melòdicas de custas mùsicas, podimus nàrrere chi faghent referèntzia a manera lògica a sa traditzione populare gadduresa e sos sonos longos e acutos chi descrient su disisperu de s’amore non currispostu faghent nàschere sensatziones bias in chie ascurtat.

S’acumpangiamentu a sa melodia, chi reproduit a s’ispissu ritmos a nois familiares est sèmplitze e enèrgicu.

Pro concluire, si tratat de unu traballu in ue dòminat unu sentidu forte de apartenèntzia a una cultura definida, chi si manifestat cun fieresa travessu s’impreu de sos istilemas musicales de sa terra sua. De sa matessi intensidade est su sentidu de identidade postu in evidèntzia dae s’issèberu de su sardu-gadduresu comente limba de referèntzia in cumpositziones “clàssicas”.

Revendicare de custa manera s’orìgine pròpia, in unu cuntestu, in una situatzione, in un’ambiente in ue est galu atuale una sutaistima de sa limba sarda nostra comente veìculu de cultura ufitziale, lu cunsìdero un’atu de coràgiu.

Est pro totu custu chi Gavinu Gabriel resultat semper modernu.

*professore di Teoria e di Semiografia al Conservatorio di Musica “Luigi Canepa” di Sassari