(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Est dàbile chi cada tempus diat àere bìvidu unu sentidu de trambùliu aguale a su chi patimus in custos tempos modernos. Fintzas in su tempus de is babbos nostros, mi penso finas in cuddos de is giajos e de is àteros antepassados, ant cumpartzidu custu sentidu comunu.

Forsis podet agiuare pro mègius cumprendere impreende sa famada fòrmula “pèrdida de puntos de riferimentu” in Thomas Mann, pretzisamente in su meravigiosu tomu Doctor Faust. Fintzas Roth, in s’òpera sua ispantosa “Cripta de is Caputzinos” at marcadu su sentidu de iscoradura chi prenat is tempos de transidura (a bortas est pretzisu a castiare a is sièntzias sotziales pro mègius cumprèndere chi su intendimentu iscurosu de s’istòria est “cosa connota” chi at coladu is tempos, is latitùdines e is ispàtzios.

Nudda de nou, insandus?

Non devimus castiare a is riferimentos de sa grandu cultura universale pro cumprendere custu sentidu de decadèntzia. Tropu fàtzile a pònnere in fatu a ammentos de tempos passados e a chie cun sabidoria cantaiat a s’iscurigadòrgiu.

Nono! Suta a su sole de oe àteru nch’at.

Nono su sòlitu, nono su metzanu, no unu perìodu normale de transidura. Is transiduras ant semper – naro e sutascrio semper – bogadu rispostas e calidade chi si nche intraiant e cugugiaiant a cuddas aviadas a s’iscurigadòrgiu.

Is fatores de su sensu, is significos de sa vida fiant giai intro a sa decadèntzia matessi, e custa non si mustraiat che unu disacatu, ma comente una evolutzione de fatores sotziales e psicològicos chi donant sustàntzia e significu a sa esistèntzia etotu.

Pro more de custa evolutzione sotziale, non bi fiat abbistesa de su passàgiu a unu tempus o a s’àteru. Sa transidura, a banda s’amargura in fundu, chi pertocat prus a s’umanidade chi no a su èssere sotziale de s’òmine, si poniat in sa làcana de su iscuru e aurora, e sa sotziedade s’abbigiaiat in s’ora su colare de su betzu e s’arbèschida de su nou. Intre amargura e isperàntzia, in s’àndala de s’ùnica diretzione obligada dae su progressu e dae su tempus chi colat … nde sighiat sa ruga.

Mancu sa Gherra Manna, eventu de is eventos, at pòtidu fàghere nudda – issara – contra custu mudare de formas e sentidu, divènnidos netzessàrios e nàschidos etotu dae sa e in sa trasformatzione, dae su e in su devènnere, dae sa e in sa esigèntzia matessi de sa vida, de isfàghere e criare: pare-pare diàstolas e sìstolas de sa vida de sa sotziedade chi bivet espressende, difatis, s’alenu: s’alenu de su NUDDA.

Su tempus nostru, in tames, at pèrdidu sa diastole, firmos a sa sistola, a contraidura chi ismèntigat e iscumparet su motu de crèschida, addurende, gasi in s’iscura bia de su disacatu: unu cupiu dissolvi. Sa transidura de is dies nostras non giughet in fatu su gene de su sensu e significos noos. Sende priva de bàntzigu chi acollit sa nàschida de unu sentidu nou, nudda tenet de ninnare, nutrire e fàghere crèschere, abarrende gasi in su status embrionale de transidura mai nàschida.

Chi bidet su iscurigore ma mai arribat a s’arbèschida, mancari disigende·la.
Nudda ideologias! Su chi, in su bene e in su male, mancari a s’ispissu pensadas e coltivadas a manera violenta e torta, manteniat unidas in s’òmine su disìgiu de unu lestru càmbiu de formas e s’impèllida motivada a s’atzione, chi de custa amargura est, apuntu, su risultadu suo naturale.

Cun totu chi, in su passadu, fiant is ideologias a abèrrere unu orizonte in ue podias pònnere cunfiàntzia, e medas, medas a beru, in tames de si lassare ochiere dae sa veridade de su nudda, chi si aberit a s’infadu, cun pretesa e fundende·la, in custa mirada ideològica ant postu cunfiàntzia comente si podet donare cunfiàntzia a unu amore. E cando s’idea o s’amore, iscurighende, traighet, naturale est su bòidu chi ismànniat, catzende a largu su sensu, e tando normale est chi sa veridade de su non-sensu propassat in sa morte de manu sua … comente semper est istadu.

Sunt, custos, tempos chi ispàtziant sùbitu, e a lestru frazant e isperdent cada richesa umana, mescamente is relatziones, s’iscuta de s’aboju.
Esempru sunt is giassos de Tzarradas e Forum … in generale Internet, de sa tecnologia, chi usat s’òmine, chi si leat is cussèntzias e s’apoderat de s’ànimu, isboidende·lu de ònnia cosa … chi siat sentidu o emotzione.

Cussas chi naschent de s’aboju de fèminas e òmines reales, de carre, ossos, de timore e dillìriu e sentidos e emotziones. Emotziones chi no agabbant in su pagu tempus de una coddada: lestra, clandestina, in ue forsis mancu connosches su nùmene de s’àteru, ca no est s’elementu prus de importu, de paga dura e passante praghere, chi mai si bortat in emotzione chi arrichit s’ànimu. Su tropu impreu de “k” e iscatos de pixel, sunt sinnale craru chi s’utiliritarismu si ispàrghinat e manifestat in ònnia partighedda de su bìvere nostru.

Fintzas in su limbàgiu, chi, pro medas, noos mèdiu de comunicatzione, est a nàrrere unione, mancari de un’iscuta, chi devet trasmìtere pro retzire. Oe su limbàgiu, semper prus pòberu e làngiu, non comùnicat, si non su pitzu, refudende de donare servìtziu fungudu, de s’ànima, de su sentimentu. Su limbàgiu sutamissu a sa tecnologia pedit, preguntat, pretendet … fartat in sa comunicatzione.

Sa transidura chi bivimus est unu istare, no unu andare, est a nàrrere una cosa chi no andat a dae in antis, chi no s’aberit a su nou, chi càmbient fide e ideas chi, in su bene e in su male, ant rapresentadu unu puntu de mirada de giòvanos meda in is annos passados.

In antis si podiat ochiere pro una idea – mancari male cumpresa -. Non si timiat a pigare corpos de fuste, cun sa punna de defensare una idea, una mirada personale, mancari umpridu sena bi meledare pretzisamente; oe est s’infadu – non s’amargura, chi est àtera chistione, Baudelaire no est coladu de badas – a ochiere, a movere atzione, a fortzare s’esistèntzia de pitzocos e pitzocas, parados a nde fuliare sa gioventude issoro persighende su fàtzile gosu de una iscuta ingurtende su bòidu chi nos/los abitat.

Pragheres lestros chi, belle gasi tropu simples e suta-manu, chi non pedint peleas mannas, de sentidu, non impitzant sa persone, s’ìntimu suo, ma sa pedde ebbia. Superfìtzie espressada dae su tropu “k”, ùtiles pro chèrrere, pretèndere, otènnere … belle mai pro torrare cosa, pro tramudu.

Sa transidura cumparet che a unu gigante chi a a manera istramba si movet in su paule de sa tècnica, e in cue abarrat presoneri. Una tècnica chi promitet su paradisu oramai disabitadu dae s’ideologia, in su s’iscurigore at disveladu s’illusione de sa meighina contra a su nudda chi s’isparghet.

Paradisu disabitadu pro more de sa rinùntzia de su refudu de sa eterna, non cumprida promissa de sa fide. Su paradisu de sa tècnica est fritu che su ferru e sa plàstica chi impreat pro si propònnere: de pagu contu e farsu che sa publitzidade di proponet.
S’abbundàntzia de modos e mèdios de comunicatzione at atontadu su disponimentu a sa comunicatzione; sa disponibilidade manna de gosos at annuadu su praghere de s’atòbiu beru; s’emotzione pret-a-portes at blocadu s’emotividade naturale sua.

S’ispiritualidade de mesa at orioladu e impoveridu s’ànima de is òmines, isboidende-la de s’isperàntzia, cun promissas de connòschere s’impossìbile e sa pagu gabbale cussèntzia de su Sei Superiore. Su deo est mudadu in Deus, e sa soledade chistionat cun àteras soledades ebbia chi istant a inghìriu, mudende·si in s’àmbitu e s’àrea in ue, che a monades, faghimus is primos passos. S’aboju intre persones est semper prus pagu sentidu e emotzione. Semper prus pagu s’aberit a impignos e tenta emotzionale. Assomìgiat oramai a unu mucadore: s’impreat, si nche fùliat, non lassat ormina.

Totu punna a s’inùtile, a consumare: s’òmine e sa fèmina cròmpent s’atu sessuale, non si carignant prus, ca su verbu amare, impreadu e abusadu, s’est isboidadu de su sentidu pretzisu.
S’amigàntzia est a istare paris ebbia, fàghere cosas paris, a manera chi sas soledades pari-pari no essint a pitzu, faghende ascurtare su sonu de su bòidu chi si ispàrghinat in su nudda.

Sa tecnologia at ochidu fintzas s’illusione ispantosa de s’amore intre umanos, cussas de s’ideologia e de sa fide sunt barigadas dae meda, dae tropu tempus.
Tzertu! No est chi totus est grisu e iscuru. Isco bene chi resistint enclave de umanidade ma, apuntu, semper de prus enclave, in ue su normale de is giajos est divènnidu eroismu.

Unu ditzu populare – pigadu deretu dae su motu de Brecht -, pintadu in su muru de una domo in una bidda de sa Sardigna tzentrale narat: biadu su pòpulu chi no tenet bisòngiu de eroes: in custu s’agatat sabidoria manna. S’àrea de su sensu s’istringhet semper de prus, torrat a coa, a dae in antis de su putzinosu intendimentu de su nudda.

E comente si faghet a non tìmere, a abarrare sena alenu in buca, intendende cunfessiones de delitos orrorosos: proite? (sa pregunta); non l’isco! (sa risposta). Duncas, non narant fàulas: s’infadu traballat sena sentidu, sena unu proite. A bortas essit a pitzu una sintzeridade no isetada: pro nde istesiare s’infadu!

Est custa sa novidade, sa segadura intre is àteras transiduras e cussa presente. Mancu si òdiat: semper prus a fitianu s’atzione no tenet mandante: no est sa fura, nen sa richesa o su poderiu: mancu una idea chi si cheret afirmada cun s’impreu de sa fortza, mancu cun s’òdiu … ma sceti unu “non l’isco” e s’infadu de lassare a un’ala. Unu giogu, e gasi est! S’eternu giogu de su nudda, tramudadu in infadu, in su “non l’isco”, in su nudda: ùnicu bestimenta chi su nudda ischit e podet bestire … su restu est belletu, caratza.
Su nudda oe est nudu!

In àteros tempos, non meda in segus pro non si los ammentare, sa transidura naschiat dae su sabore e dae su colore de s’iscurigadòrgiu, e s’allongaiat a ammirare su colore e isetaiat su calore de s’aurora. Ambos presentes, in curtzu, in s’iscurigadòrgiu. S’Edade de Mesu intraiat in s’Umanèsimu, e custu annuntziaiat su Renaschimentu, in ue sighiat s’Edade de is Lughes – prenas de grandu cuntierras ideològicas -.

A s’Edade de is Lughes at sighidu su Romantitzismu, posca su decadentismu, cun totu sa cultura su chi poniat fatu. Su XX° sèculu s’aberiat marcadu dae una acadèssida sanguinosa, mancari contra bilantziadu dae s’isperàntzia, puru de pagu valore, de sa belle epoque. Sa Gherra Manna alimentaiat e fiat alimentada dae su irredentismu.
Su ventenniu fiat su farsu ricatu (crètidu beru). S’imbeniente tràgica gherra faghiat crèschere isperàntzias noas pro s’òmine, cumpridas fintzas in sa Carta Universale de is deretos de s’òmine;
Finas a oe, intre bonas e malas tentas, amarguras, timores e isperàntzia noas. Dàbile chi in su fundu de sa cornucòpia amus a agatare sa ennèsima, mai morta, de pagu contu e de su momentu nova illusione chi at a cuare sa veridade de su nudda.

Ma oe cale est s’orizonte nostru? Est unu benidore iscrau de sa tècnica! Mortu Deus – oramai belle che interradu, mescamente dae sa Crèsia -, barigadas is ideologias ingannadoras, cale est sa illusione de su benidore chi at a resessere a cuare sa veridade de su nudda de su non-sensu? Abarrat unu meledu rànchidu ebbia: forsis is giòvanos de oe sunt petzi prus sintzeros, mustrant sena fìnghere sa nudidade de su nudda, e de custa essèntzia iscura issos si mustrant che cosa a beru pretzisa e franca.
Perunu prantu dae parte mia, unu meledu iscrètidu ebbia.

Sa veridade cando si mustrat nuda e crua, prena de fragos putzinosos e tristos colores, assuconat e aturdinat. Est sa sotziedade de oe chi registrat in sa cultura custu aturdimentu.