Non colat die chi non s’intendat faveddare chin disisperu de una “sanidade” posta male, semper pejus. Ispidales chin sa minetta de tancare, maladios chi non ischin a ube si dare. Non paret beru chi, imbetzes de metzorare, semus dande borta a palas in issecus. Tempus fachet bos ajo faveddau de una perra de sa bida mea colada travallande in sa Cassa Mutua de sos Artigianos de sa Provincia de Nugoro.

In s’occasione bos ajo nau chi cussa Cassa Mutua fit capassa de dare assistentzia de gabbale e de non aere buffos perunos. Annaghende contos bos ajo peri nau chi in sos urtimos annos, dae su 1975 a su 1980, “resessiavamus” a finire chin su “bilanciu in attivu” e chi sos “meres de sa Mutua”, chi fin sos artigianos, ca “fin sos meres”, ajan pessau de risparmiare s’affittu comporandesi sos uffissios ube travallavamus. Pessande a oje, a su chi colat su cumbentu, favula bos est parende? Nosse, est tottu beridade. Cantu bi cheret oje pro colare una bisita? Dies? Balla ca no! A sicunde bi cheret carchi mese, carchi borta medas puru.

A su tempus, imbetzes, sos artigianos “nostros” podian isseperare “s’ispecialista” e pro si bisitare tuccavan dae uffissiu ettottu chin s’impegnativa, chene ispesa peruna, atteru che brullas. Mancu nau chi tottus sos “ispecialistas” de sa Provincia nostra, chi, tando, bos ammento, fit meda prus manna de sa de oje, fin “conventzionaos” chin sa Mutua “nostra” ca “nois pacavamus derettu” e buffos non de lassavamus. Ma tottu custu dinare dae ube lu bocavan a campu? A furare andavan? Nosse! Ispendian chin sos ocros apertos e risparmiavan ube si podiat, e a noi chi travallavamus inibe nos contavan peri sos pessamentos.

Itte cheret narrere chi fimus teraccos? Nosse. Ischiavamus cales fin sos dirittos nostros, ma peri, e mascamente, cales fin sos doveres. B’aiat pacu de istare futti futti. Sindacau? Non bi nd’aiat bisonzu. Fit comente chi seret istada una famillia e cussas “virgolettas”.. “nois.. nostra..” diat cherrere narrere prus de carchi cosa. A nois “travalladores”, tra nois e nois, toccavat de andare de accordu, peri de malagana, ma chin sos “assistios”, toccavat de dare cara, de cada manera, ca “fin issos sos meres de dommo”. Custu nos aian imparau intrande a travallare, e a nois andavat bene gai, ca fit su zustu. Su “mer’e su trenu” fit unu Cussizu de Amministrazione. Chie fin? Artigianos isseperaos dae un’Assemblea Provinciale, isseperada issa puru in mesu a tottus sos artigianos de sa Provincia. Zertu chi bi fit sa politica, bi diat mancare, peroe s’isseperu beniat fattu chircande pessones balentes, abistas, e custa sapientzia, oie, diat deppere ponnere a pessare.

Manc’unu de sos cussizeris fit istudiau, ma fin tottus “babbos de famillia” e tottus aian a coro sa sorte de sa categoria. Chie beniat a uffissiu beniat cando li beniat bene. Comente si fachiat a bocare fora unu cristianu chi arribbavat a tardu dae Perdasdefogu o dae Tertenia? Chin cale corazzu, cussiderande sos caminos de tando? A “travallare chin calidade” l’appo imparau tando, in cue, dae cussa zente umile e abista. A mimme toccavat de mantennere “aggiornaos” sos elencos de sos assistios e de ghettare sos pacamentos chin sas goddettas de s’esattore.

Mai, in 14 annos, m’est capitau de biere una “goddetta gaddighinosa”. Sos Esattores nanchi fin furones. Non appo connottu favula pejus de custa. Si piccavan s’issoro e resessian a crumpendere si chie deppiat pacare fit in su bisonzu, eja o nono. Cando toccavat fachian de tottu pro azzudare su bisonzosu a pacare, peri abbell’abbellu. Si bi resessian, fit tottu balanzu issoro. E custu puru cheret contau comente puru chi, a sos tempos, mai nemmos s’est mortu pro goddettas male ghettadas. Cantu si pacavat e comente si fachiat? A dizidere su tantu fin sos artigianos ettottu, cadaunos pro sas Provincias issoro. E comente fachian? In “dommo nostra” capitavat chi a unu meccanicu de Nugoro li toccavat de pacare de prus de unu meccanicu de Gairo.

Belle chi non de ghelavan de “dinamiche di mercato e studi di settore” ischian chene duda chi unu nugoresu balanzavat de prus de un’ozastrinu, e nemmos nche la finiat a fustes rizzos, ca fit su zustu e fin tra issos. Un’attera galu. Unu mastr’e linna nugoresu fit zustu chi esseret pacau de prus de unu de Osidda. Pruitte? Ca su nugoresu, tantu pro narrerere, si aiat bisonzu de unu dentista podiat andare derettu, e appustis fattu, belle istande male, podiat torrare a a travallare. Su ‘e Osidda, imbetzes, ca li serbiat s’impegnativa deppiat bennere a Nugoro e appustis podiat andare a su dentista.

Cando nche torravat a bidda sua sa zorronada nche fit perdia. Gaettottu s’artigianu chi travallavat s’oro, non bos paret chi deppiat pacare de prus de cussu chi fachiat sas broccas de cariasanta? A bos torran sos contos? Frichinias de sapientzia! Mancu nau chi sa famillia chin medas fizos deppiat pacare de prus de sos bachianos. Peroe, bidu chi sa zente de tando fit capassa de pessare a su bisonz’anzenu, aian bocau a campu un’ispezie de “Assegno Familiare”. 40.000 francos pro cada fizu.

Non fit un’obbrigassione de sa lezze, lu fachiat chie podiat. Sa “Mutua nostra”, balente in su risparmiu e peri apparisande contos, biende chi beniat bene a lu fachere, dezidiat de dare cuss’azzudu, e fit cosa bene fatta. Colande a sos chi travallavamus inibe, una dusina in tottu, fimus sempere a ocros apertos, adderettande sos contos comente chi esseren istaos sos nostros. Bos paret chi oje siat sa matessi cosa? Presidente de su Colleggio dei Sindaci, chi controllavat tottu cantu, fit s’ Intendente de sas Finanzas, bene bos andat?

Su travallu fit divisu in partes zustas e in cada parte b’aiat un’impiegau ebbia, pacau e assicurau comente si toccavat, e custu puru cheret nau. Cadaunu fit su “mere e teraccu” de sa parte de su travallu chi li fit toccada. Cando mancavamus, resone bona o mala ch’esseret istada, a sa torrada toccavat de contipizare apparisanade contos e garrigos de travallu. B’aiat pacu de istare diaulande. Oie naro chi non benit bene mancu a lu pessare. Belle chi fimus “dipendentes” est comente chi esseremus istaos meres de dommo.

Ischiavamus chi sos contos fin gai, e a nois andavat bene. Fit meda diffizile chi unu dentista l’esseret tentada de nos collonare pedinde de tirare una dente giai tirada innantis. Non beniat bene pruitte a cad’ischeda de famillia bi nd’aiat annatta un’attera “sanitaria”. In cust’ischeda marcavamus tottu cantu, peri sas dentes curadas o tiradas in sos annos colaos. Cadaunu de nois, ammaniande s’impegnativa, deppiat appirastrare sos ocros, ca fit su dovere suo. Fit peri in cussa manera, deo pesso, chi podian torrare sos contos e ispendere su zustu chene fulliare dinare de badas.

Su meda printzipiat chin su pacu! Una borta unu “radiologo” fit chircande de nos futtire. Issu, ca nanchi fit duttore de gabbale, resessiat a narrere cale fit sa maladia fachende una lastra in mancu de sos atteros. Imbetzes de battoro, tres. Mancu nau chi cussas lastras de mancu a issu li serbian pro fachere atteras visitas chene ispendere unu sisinu. Balanzu nettu! A si nd’abbizare fit istau unu de nois, sos duttores appustis. Non soe bocande sos bantos pro narrere “nois sì chi fimus…”. Non est gai su contu. Nois fimus chei sos atteros. Podet essere ch’esseremus istaos prus “responsabiles”, cadaunu in su suo, chene chi b’esseret istau calicunu iffattu a fusile puntau. Deo pesso chi siat peri pro cussu chi sos “bilancios nostros fin in attivu”.

Commo calicunu s’at a ponnere a narrere chi cussos fin atteros tempos. Zertu. E comente puru. Tantu est beru chi tottus sos imbentos de oje tando non bi fin! Computer? E candommai? Non bi fin galu essios a campu. E tando? Passentzia e culu firmu, che a tottus e in tottube. Pinnas, registros de manuzare die pro die, “macchinas de iscrivere” e “calcolatrices” (una peromine), tottu robba bona ca deppiat durare (dinare ispesu bene e non de badas)! Prus travallu de commo? Non isco. B’at de narrere, peroe, chi, belle chi podet parrere chi nono, cada die e in cada mamentu, chin cussos registros resessiavamus a ischire comente fin postas sas cosas, cadaunu pro sa parte de su travallu suo. Tottu in cue fit iscrittu, e puntuale!

“Aggiornamenti”? E cando mai! A cadaunu arribbavan sas “nobas” de istudiare, chi non est chi seren istada medas, peroe fin craras, chene dudas. A su bisonzu, pedinde su permissu, ca pro sas telefonadas “a fora ‘e bidda” si pacavat meda, nos intendiavamus chin sas atteras Mutuas e gai adderettavavamus su garrigu. A sa Direazione Generale, pacas bortas ebbia, ca “sos meres” non cherian chi “cuddos” esseren pessau chi fimus zente misera e tonta. Gai andavan sos contos. Sos contos nanchi jà sun bellos e peri chi nanchi non bi torran. A sos tempos deo isco chi torravan, e comente puru, e sos artigianos nostros, pro “sa sanidade issoro” sas paguras de oje, non bi las ajan. Bos pedo unu piachere, non nezas chi cussos fin atteros tempos, e chi tando beniat bene.

Ammentae chi sa zente in cada tempus at sos bisonzos de sempere. E comente mai, tando, sa Cassa Mutua INAM, sempere a sos tempos de tando, fit garriga de buffos e non resessiat a dare s’assitentzia chi resessiavamus a dare “nois”? Cussa Cassa Mutua in su 1980, a sa tancada, aiat lassau buffos a pore. Cussa de sos Artigianos, imbetzes, nudda, antzis, duos appartamentos de propriedade chi si c’at futtiu su Guvernu. Guvernu ladru? Sa borta eja. Pejus peroe pro sos Artigianos tusturrudos e sapios de Nugoro chi fin istaos risparmiosos.