Bi cheriat sa pinna de Emìliu Lussu pro nche bogare a pilhu su fatu chi s’argumentu chi cumandat oe pro su cetu dirigidore diat èssere istadu impossìbile pagu tempus a como.

Imoe totus pigant pro contu ca ddoe at su bisonju de mecanismos preservende is detzisiones dae votos populares e mediatziones parlamentares. O dae cuntierras aintre su Stadu e is Regiones oramai grisadas. Su Stadu tzentralista e atzentradore andat bene, cale est su problema?
E infatis, no est prus unu problema. Su Presidente de sa Regione e sa Junta acarramantzinada cosa sua ant pigadu parte pro su SI, comente si podiat abetare.

Su rexonu est ca, a sa fine, a parte sa possibilidade chi nos ponjant fatzilidades militares noas, opuru nucleares, kentze nemancu nosi avvisare, gràtzias a sa “clàusula de serbadoria (o de salvaguardia)” noa in sa Costitutzione, a favore de su Stadu e contras de is Regiones e atros entes locales, nudda est cambiende, antzis, at naradu Pìgliaru, “ca pro is regiones chi s’ant a cumportare bene, chi ant a tènnere is contos in òrdine e chi ant a èssere bonas a pòdere intregare is melhus servìtzios a is tzitadinos, ddoe at a èssere prus autonomia”. Comente a s’iscola, sa maistra nos at a premiare, o a punire, segundu comente. Cando si narat un’orizonte de balores…

Sù chi spantat, est su fatu ca nemus, aintre is Sìndigos, is Cunsilheris regionales, ìs cumonales, e is Assessores de su PD – a parte calincuna ecetzione rara meda – apat pigadu parte pro su NO. Fintzas su grupu de podèriu chi in Sardìnnia si narat SEL at pigadu parte pro su NI, chi in capas est unu SO, o bae e chirca! Su spetàculu chi su PD e sa retza oligàrkica de poderiu chi ghiat est donende est sù de sa “tzerriada a is armas”, cun disprètziu totale de sa lògica e de is interessos de sa Sardìnnia.

Fintzas sa càusa autonomìstica est istada fuliada a s’àliga, kentze ddoe pensare prus de unu minutu, e in su silèntziu totale de is sighidores soberanistas, chi pròpiu pròpiu sunt faende una campagna pro su NO educada e etèrea, sperende ca nemus si nde acatet e abbistet. Comente seus arribados a custu puntu no si cumprendet bene.

De su renzismu, in Sardìnnia, spantant is mètodos. Nde torrat a conca unu parallelismu stòricu aintre de s’instàuru de su renzismu e de sù de su fascismu, in Sardìnnia. E donat bastante pensamentu. In Roma, tando comente como, chircant a nde bogare logu pro sa democratzia e de atzentrare totu in Itàlia.

In Casteddu si mandat unu plenipotentziàriu, unu protospatàriu, chi no est prus su generale Gandolfo ma su prus modestu Gianni Dal Moro (Garante italianu de su PD sardu). Su 16 de su mese de ladàminis passadu isse at acordadu is mayores de su partidu chi cumandat oe e ddos at cumbidados a manera sbrigativa a si nche gherrare deretu sa campagna referendària de mala manera: mentovende-ddu, scriet a cudda data La Nuova Sardegna, jornale fitianu a su cumandu totale de su renzismu: “sa campagna referendària est una prioridade assoluta” – comente aintre atru est iscritu in sa carta de Tramatza – “su partidu s’at a dèpere impinnare cumpatu pro sa bitòria de su SI”.

Unu fatu est ca, a pustis de cudda data, si siat osservada una mobilitatzione istraordinària de sa nomenklatura dem sarda. A seguru, is declaratziones de su Presidente campanu De Luca aclarant cales diant a pòdere èssere is mètodos impreados pro cumbìnchere su PD sardu puru a s’allinniare. Ma dònnia calidade de pressione est probàbile.

Su generale Gandolfo, in tempos de fascismu, pariat prus abertu a mediatziones e a finantziamentos generosos, chi a dònnia manera già sunt arribados custa borta puru, a su mancu a manera virtuale, siat in fatu a is Bìsidas soberanas de Renzi chi a is firmas de Patos fantasmàticos e de promissas palingenèticas de dònnia calidade, a chie nosatros is Sardos seus abituados dae su tempus de Càrolu Felice.

Eis a nàrrere, su renzismu no est su fascismu. Berus: ambos però, in èpocas diversas, rapresentant is interessos “totalitàrios” de s’establishment italianu, sù chi at sèmpere ghiadu custu progetu “natzionale” treulosu de unu Stadu fundadu a pithus de un’alliàntzia de su Nord industriale cun su Sud clientelare e cunduna Sardìnnia coloniale. E ambos si movent induna fase de crisi, aberta a mudamentos possìbiles, profundos puru.

Insaras comente imoe, tando comente como, s’establishment timet pro sa possibilidade de nde pèrdere is privilejos cosa sua (in sa manera issoro de faeddare, sa “stabilidade”), de donare logu a su bàrbaru, opuru de dèpere pagare pro is malefatas issoro, chi sunt medas.

Infinis, su parallelismu prus pagu sulenu. Su fascismu si fiat afirmadu in totu s’Itàlia pighende parte contras a s’isboddicu agrìculu, a is cooperativas, e abbandonende su Mesudie a sa sorte cosa sua, kentze perunu ajudu a su svilupu. Ma no in Sardìnnia.

Su sardufascismu, est a nàrrere s’iscalhamentu de su PNF de sa primu ora e sa sustitutzione sua cun is Sardistas “de dereta”, s’abertura de cooperativas rurales e is cuntratos de esportu in is USA de su casu nostru, s’imparonju de su sardu in sa scola (mancari a manera secundaria) e atros imbestimentos pariant sugerire su respetu de su Patu aintre is Sardistas passados a su fascismu e is interessos rapresentados dae su Fascismu. E s’ecetzionalidade cosa nostra.

Ma cantu est durada? Giae in sos annos trinta is cooperativas fiant serradas, su sardu bogadu de sa scola e proibidu in pratha puru, dònnia svilupu locale inibidu, sos melhus aintre is Sardufascistas bogados de su partidu. Su de pensare chi sa Sardìnnia si podiat sarbare de su fascismu est istada una faddina tràgica, gaecomente sa Fusione Perfeta de su 1847, de chie a pustis est istadu impossìbile a si pentire, ca s’èsitu no si podiat prus mudare.

Faeddende de sa Fusione Perfeta, sa tancada a is mercados de esportu de sa cosa nostra (tando, sa Frantza pro sa petha, su corju, ec.), sa destrutzione de sos padentes, sa marginalidade istruturale, s’isfrutamentu coloniale de is siendas nostras, e peruna boxe in capìtulu pro is seberos chi pertocaiant sa vida nostra in ambos is contos.
Oe, no est chi siat diversu meda. Si pensat ca s’autonomia si pothat sarbare aintre de un’atacu malu e cumplessivu a is regiones italianas.

O, a su mancu, ddu proclamant. Custu mesurat su pagu e sa superfitzialidade de chie, pro làstima nostra, guvernat sa Regione in custa fase dillicada meda. E puru de is riscos a chi su PD, SEL, is soberanistas e sa Junta Pigliaru nos esponent cun s’incapatzidade politica e su fatu chi no bient prus atesu de su nasu cosa issoro. A manera generale, est importante de nàrrere ca is regiones no depent èssere serradas, ma risanadas, limpiadas dae sa corrutziones, comente a calechisiat aspetu de sa vida pùbrica.

Sù de pensare a sarbare s’autonomia cosa nostra aintro de s’atzentramentru generale de su Stadu est una idea de rìere e chi nos batit a pèrdere. Aici etotu de su sardufascismu o de sa Fusione perfeta. Est una mancàntzia de visione polìtica e marcat a ìs chi sunt faende custa faddina de importu.

Seo cumbintu ca domìnigu, a su Referendum/Renzerendum, a is Sardas e Sardos tocat a manera assoluta a si mobilitare pro su NO, no tanti pro defensare custa spètzie de Autonomia pedditzona chi teneus, ma pro fàere unu barrancu, ostacolare, arrèschere custu protzessu polìticu autoritàriu, populista e chi paret interessadu solamente a sa defesa de rentas beças, iscalhadas e perigulosas.

E no si illudant is indipendentistas chi no cherent votare, ca totucantos eus a pagare pro custu isbàlliu istòricu. A pigare parte pro su SI e a s’astènnere est sa matessi cosa: una faina autolesionista chi, in is cunditziones tràgicas inue nos agataus, nemus di podet pirmitere de fàghere.