Sa punna no est de oe, ma est ponende semper prus raighinas: in sas tzitades nostras sunt torrende a nàschere sas butegas artesanas, ma in sa beste 3.0: a las abèrrere sunt pitzinnos de pagu prus de 20 annos, imprendidores minores chi si pìnnigant sas mànigas e non istant trantzinde, a bortas torrant a bogare a pìgiu s’arte de sos giajos e a bortas faghent a sa sola.

Ma cun un’obietivu: impreare sas manos pro si las brutare, recuperende s’ischire antigu e torrende a sestare s’àndala de su benidore issoro.

A costàgiu e in antis de sas istitutziones pùblicas, sunt sos privados a àere sejadu sas potentzialidades de s’artesania de calidade, e sas prospetivas in su benidore de sas butegas modernas chi recùperant su passadu sena renuntziare a sa tecnologia prus moderna.

Unu de custos sugetos abbistos est sa Fundatzione Cologni dei Mestieri d’Arte, chi dae su 1995 si dèdicat pròpiu a sa valorizatzione de sos mestieris artesanos traditzionales, non cun finantziamentos dados a chie si siat ma cun progetos ispetzìficos.

Su progetu como s’est tancadu cun s’editzione in cursu a dies de oe, chi at permìtidu a 110 intre diplomados e laureados de sas mègius iscolas de artes e mestieris italianas de intrare a su mundu de su traballu.

Amus intervistadu a su fundadore e presidente, Franco Cologni, giai nùmeru unu de Richemont e Cartier, una de sas boghes chi amus interpelladu finas in su Vita di maggio nou, dedicadu pròpiu a sos “frailes de Itàlia” pro cumprèndere su chi est istadu fatu e comente at a sighire s’impinnu.

Una de sas punnas prus reghentes in su setore de su traballu est cussa chi bidet s’ischire de su tempus passadu acaradu a su benidore, est a nàrrere sos giòvanos, peri laureados, chi torrant a iscobèrrere sos mestieris antigos. A bos torrat custu contu? Comente mai acontesset?

Sa crisi de sos ùrtimos annos at apretadu unu cunsideru nou de sos valores a fundamentu de sos issèberos professionales de sos giòvanos. In unu mundu de su traballu piessignadu dae precariedade e dudas balet sa pena de printzipiare percursos prus coerentes cun sos bisos, su gèniu e sas passiones pròpias. Est in custa trama chi sos mestieris artesanos traditzionales ant torradu a achirire sa fortza ammajadora issoro: oe, a no èssere capassos de fàghere nudda est una birgòngia. Si isetaiat dae meda un’intrèveru generatzionale in custu setore, non petzi pro sa campadura matessi de “s’ischire fàghere” ma peri pro su potentziale annoadore chi sas levas noas, espertas in tecnologias noas e mèdios massivos, podent batire.

Sos mestieris artesanos noos a s’ispissu lassant sos territòrios foranos pro arribare a moda dereta in tzitade. Cale est s’efetu subra sa realidade urbana e sos bighinados? Artesania e metròpoli sunt cumpatìbiles?

In sas tzitades oe bidimus su recùperu de capannones industriales betzos, chi si mudant in tzentros culturales, giassos abertos a progetistas minores e autoprodutores, logos de cumpartzimentu e imparu pro pitzinnos e mannos ue sas tècnicas artesanas traditzionales pigant a pare cun sos istrumentos prus annoadores. Interessante est fintzas su turismu nou de s’artesania chi s’est isparghinende in sas carreras de sas tzitades italianas, pro torrare a iscobèrrere sas butegas istòricas. In sas carreras matessi de sas tzitades nostras, Milanu sa prima, galu s’intendent sos sonos de sos traballos antigos: sos mastros de armadura, de ispada, de isprone, prateris… S’artesanu metropolitanu, una definitzione imbentada dae Enzo Biffi Gentili, est una figura de grandu interesse chi ligat a pare traditzione e benidore: su genius loci de sas tzitades s’agatat galu in sas intragnas de sas tècnicas antigas, e a su matessi tempus sos ammajos de sa progetatzione sumint in s’ischire fàghere e lu faghent brotare.

Artesania e formatzione. Cale ligàmene si depet istabilire intre sos mestieris e s’iscola? In Itàlia si faghet bastante?

Intre su mundu de sa formatzione e su mundu de su traballu in generale bi diat dèpere èssere unu cuntatu fitianu e sighidu. Si depet dare sa possibilidade a sos pitzinnos de torrare e iscobèrrere sos mestieris prus traditzionales dae sos primos annos; petzi connoschende×los e “proende×los” si nd’ant a pòdere indiosare.
Pro istimare tocat de connòschere, e pro annos meda sos mestieris de arte sunt abarrados cuados. Est importante chi sos giòvanos imparent “s’ischire” paris a “s’ischire fàghere” e, mescamente in sos ùrtimos annos de formatzione, a lis dare sa possibilidade de fàghere esperièntzias de importu in intro de aziendas e butegas. In Itàlia amus iscolas de artes e mestieris chi su mundu nos imbìdiat: penso a s’Iscola de Arte de sa Medàllia de Roma, a sos Istitutos de Restàuru, a s’Istitutu de Liuteria Stradivari de Cremona… si puntat meda a sa teoria, e andat bene chi siat gasi, ma tropu pagu a sa pràtica. A livellu istitutzionale, de reghente, de passos a dae in antis de profetu bi nd’at àpidu, pro esempru, introduende s’intreverada iscola-traballu. Tocat de travigare de prus in cust’àndala.

A bi nd’at fainas pro sustènnere s’artesania e sa formatzione a su traballu chi nche podimus giùghere dae sos àteros paisos europeos?

In Giapone sos mastros de arte de livellu prus artu, chi si impinnant a trasmìtere sos mestieris antigos traditzionales, s’imperadore los nòminat Siddados Natzionales Biventes. In Frantza sas istitutziones sustenent e promovent sas atividades artesanas, fintzas suta s’aspetu econòmicu, e prèmiant sos professionistas primorosos intre sos giòvanos e sos prus espertos. In àmbitu formativu, in sos paisos nòrdicos si dat prus importàntzia a sas atividades manuales e s’imparu pràticu est parte integrante de s’istùdiu teòricu. In custu àmbitu si depet prenare una distàntzia manna, pròpiu a livellu de cultura de su “craft” e de reconnoschimentu de su balore de sos mastros de arte.

Cales progetos o atividades de sa Fundatzione bostra a sustentu de s’acostiada de sos giòvanos a sos mestieris de arte pensat chi siant de singialare?

“La regola del talento” est unu progetu fotogràficu e editoriale acumpridu in su 2014 pro contare sa realidade de unas cantas de sas mègius iscolas italianas de artes e mestieris, dae ue est nàschidu su giassu www.scuolemestieridarte.it chi las collit e las presentat a su pùblicu. In sos ùrtimos bator annos, in prus, sa Fundatzione Cologni at finantziadu 110 tirotzìnios pro giòvanos dischentes, chi ant àpidu sa possibilidade de si formare in sas butegas de totu Itàlia. In prus, sa Fundatzione s’impinnat a interessare sos prus giòvanos pro mèdiu de atividades didàticas e de laboratòriu e bìsitas ghiadas a sas Domos Museu de Milanu. A livellu acadèmicu, imbetzes, faghet cursos e seminàrios subra sos mestieris de arte in su Politècnicu de Milanu, Creative Academy, Universidade Bocconi e àteras realidades formativas de primore.