Sa “iscoberta” reghente de su cuntrastu tra una reforma costitutzionale noa e s’Istatutu sardu in matèria de incumpatibilidade tra is rolos de Senadore e de Consigieri Regionale, at allutu totu in una borta, sa dibata subra is efetos de sa reforma pro sa “ispetzialidade” sarda chi, in manera culta, peroe de pagu interessu, bidiat famados giuristas e simpres militantes polìticos barricados in frontes cuntrapostos, chi faghet a resumere in duas currentes de pensamentu.

Sa de “Demuro”, segundu sa cale sa sussistèntzia de unu disponimentu transitòriu de salvaguàrdia de is cumpetèntzias legislativas sardas finas a sa revisione de s’Istatutu e s’òbligu de unu “acordu” pro su mudòngiu suo, costituint garantzia pro mantennere s’ispetzialidade nostra; e sa de “Pubusa” chie creet ca su testu nou de s’art. 17 de sa reforma, chi in introduere su mecanismu de sa cunditzione de “suprematzia istatale” in àmbitu legislativu, apat efetos cumpridos in sighida finas e subra is cumpetèntzias de is Regiones a Istatutu Ispetziale antis de sa revisione de custu etotu.

Essende chistiones cumplessas e cun isfumaduras meda non faghet a negare chi sa bonesa o sa malesa de is rispetivas tesis at agatare cunfirma – in sa circustàntzia de cunfirma populare de sa reforma – feti in segus a is sentèntzias interpretativas chi sa Corte Costitutzionale at a èssere, sena chi si potzat evitare, cramada a pronuntziare in is annos imbenientes; annos chi – in calisìsiat manera dda pensamus – s’annùntziant carrigos de duda giurìdica manna.

Peroe – ddue at de apostare -sa chistione de sa “cadrega” (e relativa immunidade!) in prus a nde ischidare is cussèntzias (o sa gana), de sa classe polìtica nostra diat a pòdere a s’imbesse brusiare is firmadas conca a sa “integratzione” tra Costitutzione noa e Istatutu sardu.

Lompemus a su puntu: s’art. 57 de sa reforma tenet in contu chi su Senadu nou siat cumpostu dae sugetos seberados dae is Consigieris Regionales “in mesu de is cumponentes pròpios” e dae is Sìndigos de su territòriu, intàmes chi s’art. 17 de s’Istatutu regionale istabilit chi “s’ufìtziu de Consigieri Regionale no est cumpatìbile cun su de membru de una Càmara (…)”.

Est gasi, dae cando in medas nd’at pesadu custa chistione, in prus de is duas numenadas e (tituladas) iscolas de pensamentu contrapostas in matèria de ispetzialidade sarda, in pagu dies nde sunt essidas a pìgiu unu muntone ghiadas dae giure consultos (candidados a senadores?) locales noeddos – calicunu bonu, calicun’àteru improvisadu -: “s’ispetzialidade sarda non si tocat, peroe in matèria de elegibilidade binchet sa Costitutzione ca est lege chi sighit a s’Istatutu e duncas…”; “calisìsiat tzitadinu podet fàghere bàlere sa cuntierra tra duas normas a in antis de unu Tar chi at a presentare sa chistione a sa Corte. Cussa, a bia sua, at a podere decrarare in-costitutzionale sa proibida istabilida dae s’Istatutu sardu”.

Sunt custas is frases prus comunas pro pònnere a mente a su dictum veltronianu “peroe puru” o a su prus simpàticu e befianu ” so de acordu in totu cun Fulanu, peroe a metade”.

A nois, chi giuristas famados non semus, ma artesanos simpres de su deretu, fatu fatu “isbruncados”, fatu fatu premiados dae deghènnios de giurisprudèntzia creativa e dae furriotos de desditzados legisladores, s’abarrant feti sa “duda” e su “fragu” subra comente at a acabbare.

E chi in sa duda, cunfidu prus pagu in is teorias trobeddadas ( a s’ispissu inditu de – legìtimu – cumpraghimentu), e cunfidu prus in cussas pranas imparadas in s’istùdiu de su deretu romanu, in mesu ispìtzigat su dictum subra sa gerarchia de is fontes segundu sa cale “lex specialis derogat generali” e “lex posterior generalis non derogat priori speciali”. Chi traduidu in limba vulgare signìficat chi sa lex specialis de s’Istatutu sardu (e duncas sa incumpatibilidade tra sa càrriga de Consigieri Regionale e sa de Senadore) abarrat in vigore finas a pustis de emanare una lex posterior generale, cale est sa reforma costitutzionale Renzi – Boschi.

S’annotu meu, a s’imbesse, mi giughet a pensare chi – passende su SÌ – is Consigieris Regionales nostros, no ant a isetare chi sa giurisprudèntzia, e is milli arritzolos de giurisditziones chi s’ant a depere pronuntziare in matèria, s’afòrtighet, cun su s’arriscu – peristantu – de bidere negada s’intrada a is membros pròpios in su Senadu de is Autonomias.

Cun meda prus probabilidades issos ant a revisionare, a carrera aberta, s’Istatutu sardu finas e feti cun s’intentu de mudare su “malefamadu” art. 17 chi tenet in contu s’incumpatibilidade de is duas carrigas. Cun saludos meda a su disponimentu transitòriu de “salvaguàrdia” de is cumpetèntzias legislativas de su Consìgiu Regionale sardu, in vigore – apuntu- feti finas a sa primu (mancare mìnima) revisione.

Un’arcanu, imbetzes, ddu lasso iscoberrere a is letores: s’isceda de is costituentes noeddos de no acarare su nou de tale incumpatibilidade ( chi, anca capet fines in àteros Istatutos ispetziales, e non in cussu sardu feti) est istada una faina geniosa de memòria omèrica deretada a “ispuntzonare” is Regiones autònomas po revisionare a sa lestra is istatutos issoro (e perdere – francu coro bonu guvernativu – is cumpetentzias legislativas pròpias) o drollèntzia feti?

*Abogadu espertu de deretu comunitàriu