Su formalismu giurìdicu a comente de aina de campànnia referendària. Proite non est beru chi sa Sardigna arriscat de abarrare chena de senadores.
Dae calincuna die is retzas sotziales sunt prenas de riferimentos a unu errore presupostu de su legisladore de sa riforma costitutzionale, in cunseguèntzia de cuddu sa Sardigna diat a èssere impossibilidada a nomenare is senadores suos, chena de modificare a primu s’istatudu ispetziale cosa sua.
Custu passàgiu serbit a is sustenidores de su “NO” a argumentare chi sa modìfica diat a fàghere pèrdere a sa Sardigna cudda tutela afortiada de sa autonomia sua chi ddi dda garantit, in paris a is àteras regiones a istatudu ispetziale, sa lege costitutzionale e totu.
Custu Casteddu de acusas complicadu est, a abisu miu, isceti unu tentativu sofisticadu ma incunsistente de fàghere campànnia eletorale pro su “NO”, gioghende cun interpretatziones fundadas a pitzus de unu formalismu etzessivu, promòvidas cun arte pro afortiare sa narrativa de sa presuposta cumpricàntzia manna chi sa riforma de su sistema at introduidu.
Ma partimus dae s’incumentzu.
Sa lege de riforma de sa Costitutzione a s’art. 39, par. 13 (dispositziones transitòrias), istabilit chi non si àplicant a is Regiones Ispetziales is previsiones de su CABU IV de sa lege e totu (chi currispondet a is modìficas a su tìtulu V isceti de sa Costitutzione: cuddu chi pertocat a is cumpetèntzias de: “is Regiones, is Tzitades Metropolitanas e is Comunas), finas a sa revisione de is Istatudos ispetziales de efetuare “de intesa” cun is Regiones.
Sa netzessidade de una “intesa” non previdida in su testu costitutzionale atuale, afortiat (mancari a intro de una riforma chi trasferit cumpetèntzias dae is Regiones ordinàrias a s’istadu, retifichende calincunu etzessu de sa riforma de su 2001) s’autonomia de is Regiones Ispetziales, chi s’istatudu in vigèntzia de sa Costitutzione noa non diat a pòdere èssere cambiadu si non cun s’acòrdiu de sa Regione. Cun custos presupostos sa revisione imbeniente de s’Istatudu diat a pòdere èssere ocasione pro otènnere puru una autonomia prus manna dae s’Istadu in setores determinados, e/o negotziare “cuntzessiones” importantes (fronte a is tzerachias militares a esempru).
Su Sendadu nou est modificadu dae su CABU I (duncas non intrat in sa dèroga de inaplicabilidade de sa riforma de is Regiones Ispetziales) de sa lege de riforma costitutzionale (e in particulare dae s’art. 3, chi modìficat s’art. 57 de sa Costitutzione), in su testu nou chi previdet a manera espressa chi is “Cunsìgios Regionales” […] eligint […] is senadores intra de is cumponentes issoro”.
S’art. 17 de s’Istatudu Ispetziale pro sa Sardigna in vigore previdet, imbetzes, chi “s’ufìtziu de cunsigeri regionale est incumpatìbile cun cuddu de membru de una de is Càmaras”.
Si chistionat de duas normas de rangu paritàriu (introduidas ambas dae lege costitutzionale), sa norma chi sighit in òrdine cronològicu (sa lege de riforma de sa Costitutzione) abrogat sa chi pretzedet (s’Istatudu Ispetziale).
Posta in custos tèrmines est fàtzile intuire chi sa chietine siat bastante simpre de risolvere in via interpretativa: dda aiat a definire de prus una abrogatzione “esplìtzita” chi non “implìtzita” chi pro dda tzertificare ritèngio chi non nche siat mancu abisòngio de unu passàgiu dae su giùighe.
Calincunu sustenet chi s’Istatudu diat a èssere una norma “ispetziale” fronte a sa Costitutzione, e duncas sa norma generale chi sighit non aiat a prevalere a pitzus de sa norma ispetziale chi pretzedet (non abarro a inoghe a invocare is duos brocardos latinos pro non cumplicare sa vida a chine leghet).
S’arresonu non mi cumbinchet. A primu de totu ca sa Costitutzione e s’Istatudu sunt ambas leges chi disciplinant fatispètzias “generales” chi a intro ddoe sunt presentes duas dispositziones “ispetziales” chi disciplinant sa incumpatibilidade intra de is ufìtzios de membru de su parlamentu e membru de su Cunsìgiu regionale.
Sa pròpiu incumpatibilidade fiat, difatis, previdida in via generale dae su testu pretzedente de s’art. 122 de sa Costitutzione, chi sa riforma torrat a modellare, limitende sa incumpatibilidade a sa Camera, in coerèntzia cun su disinnu istitutzionale de su Senadu nou. De cunseguèntzia, mi paret fortzadu invocare – intra de is duas dispositziones chi regulant s’incumpatibilidade in duos cuntestos territoriales distintos – su printzìpiu de ispetzialidade.
Non si podet prescindere in sa interpretatzione de custa presuposta antinomia (cuntrastu intra de normas), dae su fatu chi est s’Istatudu Ispetziale e totu a ispetzificare a comente de paràmetru generale e interpretativu sa “armonia” sua cun sa Costitutzione (si càstiet in generale s’art. 3 istatudu ispetziale e, cun ispetzìficu riferimentu a sa lege regionale chi determinat is “casos de inelegibilidade e de incompatibilidade”, s’art. 15).
De conseguèntzia, intra de is duas interpretatziones possìbiles de s’istatudu, una chi cunsentit de tutelare s’armonia de issu matessi cun sa Costitutzione, e una chi ddu ponet in cuntrastu, prevalet de netzessidade cudda “costitutzionalmente orientada”.
Sa Corte at afrontadu giai bortas meda problemàticas afines, e dda at semper risòlvidas de custa manera (su casu prus afine forsis, chi est unu de is prus nòdidos , est cuddu chi riguardat s’Istatudu Sitzilianu raportadu a is Cumpetèntzias de sa “Alta Corte” de sa Regione: sentèntzia C.Cost. n.38 del 1957).
A comente apo antitzipadu, a abisu miu isceti unu mirada tropu formalìstica cunsentit de sustènnere s’esistèntzia de unu cuntrastu problemàticu. Non creo, imbetzes, chi ocurrat peruna pronùntzia giurisditzionale pro risolvere cudda chi, a abisu miu, est una sutzessione simpre de leges in su tempus: sa riforma abrogat de netzessidade sa parte de sa dispositzione istatudària chi previdet s’incumpatibilidade intra de s’ufìtziu de cunsigeri regionale e cuddu de senadore (sa norma de s’Istatudu Ispetziale est, difatis in cuntrastu craru cun unu senadu costruidu a s’espressa pro èssere formadu dae cunsigeris regionales e sìndigos ).
A ònnia manera, mancari chi su problema ddu pesessent, s’art. 73, comma 2 de su testu de Costitutzione, in su testu introduidu dae sa riforma previdet chi a pitzus de is leges eletorales de Càmara e Senadu si potzat pedire sa pronùntzia preventiva a sa Corte Costitutzionale, chi – a abisu miu – non aiat a pòdere interpretare is normas chi non in s’ùnica manera “ragionèvole”.
Cadaunu est lìberu duncas de formare sa opinione sua pro su “SI” e pro su “NO”, isceberende a pitzus de totu is resones de mèritu fundadas chi suportant is positziones rispetivas (deo personalmente, a manera ampra agato prevalentes cuddas pro su “SI”), chena de tìmere chi sa a Sardigna in s’incasu de una vitòria de su “SI” , dda privent, in via alternativa, de su deretu de nomenare senadores opuru de sa ispetzialidade sua ( in unu iscenàriu – intra de totu de difìtzile de atuare – chi dda aiat a bìdere custrinta a una “intesa” pressosa pro nomenare is senadores ).
A abisu miu su chi si semus ocupados in custas dies est – a dda nàrrere crara meda – unu problema frassu.
*Ab., Ph.D.
Se,come fa Mameli,ad “eccessivo formalismo” sostenuto dai NO,si contrappone altrettanto “formalismo” sostenuto da SI,non mi pare che si sia fatto un solo passo in avanti. E perché mai dovrebbe essere lo Statuto sardo ad armonizzarsi ? Se passasse il SI lo Stato italiano potrebbe addirittura abrogare lo Statuto speciale in nome di una presunta unità nazionale minacciata o passare sopra le prerogative sarde in nome dell’interesse strategico nazionale. Quindi torniamo allo statuto !
Siccome si tratterebbe di “un falso problema” la conclusione sarebbe che “non è vero la Sardegna resterà senza senatori”. Mi pare ci siano molti cavilli nello sviluppo di questa ipotesi ed una certa semplicioneria nella conclusione.
Io per non sapere ne leggere ne scrivere voterò SI grande grande perchè a parte i cavilli personali per mantenere privilegi e poltrone, tutto il resto rimane senza senso questa riforma è da trent’anni che vogliono farla; ora arriva un giovane pieno di buona volontà con un gruppo fresco e capace ( guardate la figura che fanno i Zagrebelsky e gli Onida di turno. Dovrebbero soltanto vergognarsi.
Onore al merito Anthony Muroni per aver condiviso nel tuo spazio un parere distante dal tuo 😉
Sig. Congiu, l’interpretazione che propongo qui è tutt’altro che formalistica, è – al contrario – sostanzialista. Se passasse la riforma lo Statuto sarebbe rafforzato, perché potrebbe modificarsi solo con “intesa” della Regione. Questo però non significa che possano persistere norme in contrasto con elementi caratterizzanti la nostra forma Stato. E’ lo statuto stesso che ha come principio centrale quello della “armonia con la Costituzione”.
Sig. Loi, credo lei abbia seguito troppi dei teorici della complicazione, e abbia ora difficoltà a distinguere semplicioneria da semplicità. Questo che affrontiamo qui è un problema interpretativo semplice. Che, a mio sommesso avviso, – in caso di vittoria del si – non si porrebbe neppure, e ove si ponesse sarebbe risolto dalla Corte costituzionale conformemente ai suoi precedenti, ovvero sancendo l’abrogazione implicita della norma statutaria, senza bisogno di modifiche formali dello Statuto.
Forse può aiutare a chiarire la posizione lo scritto di un professore ordinario di diritto pubblico, dunque molto più autorevole del sottoscritto, che spiega autorevolmente la questione con riferimento alla Sicilia, e giunge alle medesime conclusioni. http://www.huffingtonpost.it/salvatore-curreri/sui-senatori-consiglieri-la-costituzione-prevale-sugli-statuti-speciali_b_12881002.html
a me sembra che se si fossero fatte le cose a norma di Costituzione e cioè se le proposte di sua modifica fossero state affidate al Parlamento e non al Governo (potere esecutivo cui sarebbero vietate per il bilanciamento dei poteri) e se non si fosse fatto in fretta con escamotage (canguro, etc.) per comprimere la discussione sulla materia, si sarebbe minimizzato il rischio di produrre una riforma pasticciata come questa, nella quale l’art. 70 che regola il nuovo Senato è il più confuso e cervellotico. E non ci sarebbe stato il moltiplicarsi di articoli come questo di interpretazione ora in un senso, ora nell’altro. Comunque la si pensi, questo articolo è, già solamente per la sua esistenza, dimostrazione di modifiche dall’interpretazione non univoca. Senza bisogno di scomodare i costituzionalisti per valutare, per fare solo un esempio, se le nuove fattispecie legislative introdotte nel nuovo Senato siano 7 o 10 o addirittura 12 come alcuni costituzionalisti affermano (alla faccia della semplificazione che il Governo ha dichiarato di voler attuare). La verità è che sono state votate delle modifiche che non solo accentrano il potere sul Governo a scapito del Parlamento e degli istituti di garanzia e sullo Stato a scapito delle Regioni (la c.d. “clausola vampiro”), ma no sono state meditate abbastanza anche come forma. Io voto NO perché la Costituzione vigente è chiarissima e perché i problemi dell’Italia dipendono dalla inadeguata classe politica attuale e non dalla Costituzione che è bella anche letterariamente (qualche anno fa ha anche vinto il premio Strega) e contiene un progetto di democrazia e di sviluppo che ha prodotto risultati importanti finché è stata applicata (pur non integralmente)
Complimenti avv. Mameli per la chiarezza con la quale ha esposto la questione, . Personalmente avevo già avuto modo di comprendere bene le cose dopo un esauriente spiegazione di Piero Fassino su radio radicale. Invito i “sempliciotti” sempre polemici dell’ultima ora ad informarsi bene sulle questioni (non ci vuole molto, un piccolo sforzo) e non accontentarsi di slogan e urla alle quali, aimé, son stati troppo abituati in questi ultimi vent’anni.
Un grazie anche all’ottimo Muroni , sempre più mosca bianca di correttezza in questo triste panorama sardo.
Io non ritengo applicabile il criterio “temporale cronologico” per risolvere l’antinomia, perchè se ciò fosse vero qualunque modifica alla costituzione che comporti modifiche allo Statuto sardo verrebbe inserito nello Statuto sardo e allora non si capirebbe in che cosa consista la specialità del nostro Statuto, approvato con legge Costituzionale ad hoc.
Ritengo invece che lo Statuto Sardo si debba adeguare ai sensi dell’art. 123 della costituzione e quindi deliberare la modifica dello Statuto e rimuovere l contraddizione con la Costituzione.
Questo perchè tra Costituzione e Statuto, aventi pari grado, c’è un rapporto si specialità e cioè lo Statuto Sardo è una norma speciale costituzionale rispetto alla Costituzione.
Ovviamente c’è l’obbligo di armonizzate lo Statuto Sardo alla costituzione pena lo scioglimento del Consiglio regionale inadempiente.
Per me è la soluzione più corretta.
Detto ciò io voto NO.
Niente di utile da parte vostra….confusione , solo confusione, alcuni in buona fede , altri con …puntori , come diciamo in zona !!