(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare quella tricolore)

A s’ispissu ddoe at gasi trèulu, in su bombardamentu de informatziones chi depimus aguantare, chi est traballosu a nos ascurtare e a nos cumprendere. Chi ddoe annanghimus is pregiudìtzios fundados subra assuntos fatu fatu imbusteris e sa punna naturale de sa sotziedade cuntemporànea a aprofundire (nudda o casi) is chistiones chi s’istèsiant dae is apentos, dae is istentos, dae is problemas fitianos, su cuadru est cumpridu.
Podet acontessere chi una postura firma subra s’isperdida progressiva de is tzerachias militares siat pigada pro reselu o gana de torrare a nudda cale si siat chistione chi pertochet is militares. Cun furriadas a bias sena sètiu, àteras essidas dae sa timoria de perdere s’istadu ganadu. Chi at a èssere finas pagu e a bortas iscoradore, ma a s’ispissu assegurat sa subravivèntzia e transit su de depere pensare sena pàusu a comente si costruere unu cras diferente.
“Sunt mudòngios feti chi ispantant” cantat su grupu musicale Subsonica, interpretende is turmentos de una borta in ue si chesciaiant de s’immoralidade de sa polìtica e de is classes dirigentes, de is privilègios de pagos chi faghent de contrapesu a s’anneu de medas, de s’ingiustìtzia sotziale e de s’impermeabilidade de sa polìtica. Totus si chèsciant ma, in pràtica, pagos mustrant de chèrrere mudare is cosas, pighende bias noas, prenas de perìgulos ma in capas annuntziadoras de is pagos isperos possìbiles de rinnovu.
Su matessi avolotu ant registradu in s’ora de su resurtu de su referendum de una pariga de annos a oe pro s’indipendèntzia de s’Iscòtzia, a su chi non pagos sardos ant miradu – in capas cun unu ispitzuleddu de ligeresa- comente a modellu de ispiratzione e de istorchere.
In tames chi est craru chi sa realidade iscotzesa – in ue is cuntzetos de indipendèntzia econòmica e identidade culturale sunt patrimòniu comunu dae deghinas de annos – tenet pagu de cumpartzire cun sa Sardigna. At istadu sufitziente a ascurtare is decraratziones pustis de su votu de su fronte pro su Eja e de cussu pro su Nono pro si nde sapire de sa maduresa de binchidores e bintos e de s’ausèntzia de ogni atzinnu de violèntzia verbale. Chie at bintu est natzionalista canto chie at pèrdidu, ma preferit a ddoe èssere suta s’amparu de s’Europa. In capas como, a pustis de sa Brexit, ant a proare torra.
In cussu logu is disafios de s’identidade, de sa cussèntzia de èssere unu pòpulu, de sa limba, de s’autonomia, de sa tutela de su territòriu e de s’auto-guvernu ddus ant bintos dae ora. Sa Sardigna cussu caminu dd’at incumentzadu dae pagu e depet sighire a ddu trastigiare onni die, partende de is cosas minudas. Pro cussu sa dibata subra s’indipendèntzia, in die de oe, est foras de mundu e contrària.
Comente a suitzida diat èssere a preguntare unu referendum sardu, sena antis àere semenadu cun passèntzia is raighinas de sa cultura e de s’identidade, sena àere acraradu ca custos ischires serbint finas a recuperare dignidade e fortza cuntratadora cun un’Istadu chi oe in s’ìsula non permitit mancu sa de deghe partes de cuddos poderes chi Londra “torrat” a s’Iscòtzia e intentat, a s’imbesse de torrare agoa finas in chistione de autonomia.
E sena, prus che totu, s’àere pedidu si s’indipendèntzia serbit a beru o est a s’imbesse unu duendu de cadreddare pro fàghere bivere mègius non feti is generatziones cuntemporàneas canto is sardos chi ant a lòmpere.
Si no acaramus custos problemas, si non nos preguntamus cun seriedade, si custa dibata non s’at a furriare de totus ma at a abarrare serrada in grupos culturales privilegiados o in grupigheddos polìticos, semus cundennados a una bìnchida chi at a giughere sa Sardigna chi oe connoschimus a una progressiva ispèrdida e a una progressiva annuddada de is raighinas culturales, sotziales e econòmicas suas.
Tempus chimbanta annos e arriscamus de si furriare in una prataforma metanifera manna manna, punteddada de pannellos fotovoltaicos e palas eolicas, cun su depòsitu ùnicu natzionale de refudos nucleares e is indùstrias chi nemos cheret in su restu de su territòriu italianu. Ddoe at sa possibilidade cumprida chi perunu sardu, tra mesu sèculu, at prus a ischire fàghere casu, prantare e acudire una bìngia, cuidare un’olivàriu o unu campu de iscartzofa. De àteru ladus sa produtzione de tomata pro bagna – richesa antiga de Campidanu – dd’ant giai ispèrdida dae una deghina de annos sena chi nemos apat intentadu de movere pibirista.
Tempus chimbanta annos e cun custa andàina, arriscamus de si furriare unu non-logu, sena istòria ne identidade. At a cumbennere a si firmare e a nde faeddare, a nde essire foras dae s’avolotu chi nos giughet a non s’ascurtare a pare.