(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Cun s’Istatu Ispetziale Sardu de su 1948, s’Istadu italianu at dadu a sa Regione Autònoma de sa Sardigna (chi protzedit a manera direta dae s’aparadu istitutzionale suo) s’illusione de pòdere gestire s’Autonomia sua etotu. De fatu, 70 annos como, s’ùnica cuntzessione est istada cussa de pòdere gestire sa dipendèntzia.

In su protzessu de gestione de sa dipendèntzia, sa classe polìtica sarda, e sas fortzas chi si nche sunt intreveradas ghiende s’ìsula, ant mustradu non sa sudìtàntzia totale ebbia a sos cumandos italianos, ma est istada issa etotu su gestore e garante de sa dipendèntzia. Cussa classe polìtica locale, di fatis, divenit una borghesia compradora, cun sa punna de mediare e amministrare in contu de sos potentes de turnu “is interessus allenus” in Terra nostra. Interessos oe meda prus fortes de eris, in s’era de sa globalizatzione mondiale cumprida in ue, in nùmene de unu liberismu isfrenadu totu est mertzificadu. Globalizatzione chi ignorat e minussprètziat sos interessos de sas comunidades e de sas identidades de sas natziones sena Istadu.

S’Istatutu Sardu naschet dèbile dèbile, subra de bases ambìguas e pagu fortes. Ispiradu a sa poberesa de sa Sardigna. Issu diat dèpere èssere istadu un’istrumentu pro nche colare su sutasvilupu. A 70 annos dae tando però, cussu progetu naschidu subra promissas fatas cun fide mala, at ismanniadu sa pobertade e sa dipendèntzia nostra. In realtade, a palas de s’àlibi de sa poberesa nostra de sanare, b’aiat su disconnoschimentu fritu e rebestu de sa Natzione sarda e de su deretu suo a èssere frunida de un’istrumentu chi li atribueret poderes ampros pro promotzionare protzessos reales de autonomia e de autoguvernu.

Custu est su pecadu originale e s’Istatutu Ispetziale Sardu, antètzipu de su fallimentu de s’istòria de s’Autonomia, gestida a manera coidadosa dae sa classe polìtica locale atzeracada e traitora.

Chi s’Istatutu sardu no esseret a tretu a gestire unu protzessu de liberatzione natzionale, Lussu no aiat trigadu a lu cumprèndere, tantu de averguare sa diferèntzia in su reconnoschimentu de sos poderes intro s’Istatutu sardu e cussu sitzilianu. Sa classe polìtica sarda, chi dae tando est cumplessada, inadeguada e assugetada, si cuntenteit de illusiones autonomìsticas chi cun su tempus diant àere cundennadu sa Sardigna a torrare in segus e a frenare cale si siat protzessu de megioru culturale, sotziale, econòmicu e polìticu.

Custu est istadu possìbile pro more de sa mediatzione de sos partidos italianos presentes in Sardigna e de totu sa classe polìtica locale chi, a dolu mannu, non s’est mai distinta a fines de rapresentare sos interessos de sa natzione sua. Issos sunt istados, e sighint a èssere, sos mèdios cun sos cales s’Istadu Italianu isbòligat cada casta de controllu e de impositzione coloniale in sa realtade sarda.

S’iscritura noa de s’Istatutu, tema chi est caru meda a totu sos partidos polìticos, incluidos sos italianos chi in Sardigna si professant autonomistas, est torrada a iscarrargiare a manera simple, dae una parte de su mundu indipendentista. Su tema subra sos deretos de sos sardos e s’iscritura noa de s’Istatutu (chi nd’ant faeddadu in unu cunvegnu de s’11 freàrgiu in Tàtari, organizadu dae sa Mesa Natzionale, de su cale finas nois de Sardigna Lìbera nde faghimus parte cun Gentes, Fronte Indipendentista Unidu, progres e Sardigna Natzione), meresset meledos fungudos in contu de arriscos e de oportunidades.

A chie atenet custa tarea? Cale est sa sede pretzisa?

Sos Istatutos sunt acordos polìticos chi sas partes chi apostìvigant raportos de fortza e de cumprumissu chi si sunt creados in sos perìodos istòricos. In su 2017 tocat a si nche pregontare cale siat sa sèmida de sighire pro creare raportos de fortza favorèvoles a sa natzione sarda e non a s’Itàlia. In custu meledu tocat a èssere atinados mescamente de sos raportos de fortza e de sos echilìbrios noos chi sa globalizatzione est creende a livellu mondiale cun sos efetos in s’àrea de su Mediterraneu, de sa cale sa natzione sarda est una parte importante.

Est pretzisu a acrarire cales siant oe sos raportos de fortza intra sa natzione sarda e s’Istadu Italianu, in cara a cunflitos chi si nche sunt incrudelende e de una gherra chi no est intre s’Istadu Italianu e su gasi naradu guvernu de sa Regione Autònoma de sa Sardigna, chi nde protzedit a manera fidele e orgànica dae issu, ma intre s’Istadu Italianu e su Pòpulu Sardu.

In contu de sa bògia de iscritura noa de s’Istatutu, non podimsu ignorare chi in s’iscenàriu polìticu a dies de oe, in intro de sa classe polìtica sarda locale etotu, nemos cheret iscaretzire sa chistione de sa crisi culturale e econòmica in sa cale si turmentat su pòpulu sardu, cun sas emergèntzias suas chi arriscant de lu cantzellare comente entidade ètnica: “sa zenia”, gasi comente li naraiat Simon Mossa.

Mai comente a oe sa classe polìtica italo-sarda podet èssere interessada a si nde fàghere mere de sos temas mannos, incluidu su de s’iscritura noa de s’Istatutu, a fines de istraviare s’atentu de sos sardos dae su dramma de sa poberesa chi avàntzat, de su disimpreu, de sa crisi econòmica e sotziale chi est currende e de sos sèberos feos chi, cun s’agiudu de su guvernu italianu e de sas multinatzionales, sunt ispinghende a dannu de sos sardos. In su mentres sighint a negare a sa sotziedade sarda una lege eletorale chi non la discrìminet e chi li garantat sas rapresentàntzias suas polìticas e de gènere. Unu tema chi sa classe polìtica sarda, ponende a banda sos impignos giai leados, at riservadu a fine de sa legislatura che a “ennèsimu caddu de batalla eletorale”, comente si sas fèminas e sas minorias nostras esserent privas de memòria istòrica.

In su Cussìgiu Regionale de a dies de oe perunu partidu s’atrivit a si definire italianu netu, antzis, chie de prus e chie de mancu, si caratzat a segus de fatziadas federadas, autonomìsticas, soberanistas e finas indipendentistas. Custa Assemblea de seguru non rapresentat sos interessos e sos isetos de sa natzione sarda, e pro more de custu est làdina s’inadeguatesa culturale e sa credibilidade polìtica pro èssere sa sede delegada a s’iscritura noa de s’Istatutu e de sa natzione sarda.

Sa Sardigna oe est in manu a lobby polìticas afarìsticas trasversales e non ideològicas, chi manìgiant setores intreos de s’economia nostra, dae sa gestione de sos trasportos, a sa privatizatzione de su Sistema Sanitàriu Pùblicu, a sa promotzione noa de s’industria luadora (comente in sa vertèntzia Euroallumina), a sa bèndida de sa SBS de Arborea a Bonìfiche Ferraresi, ponende mente a su liberismu isfrenadu de sa Giunta Regonale, cun sa partetzipatzione ativa de esponentes de partitos chi si narant identitàrios, a sa isterilizatzione e gestione de sa cultura e de s’identitade nostra moende dae sa limba. Est gasi chi sa classe polìtica sarda agiuat sa fuida de giòvanos laureados e negat, a chie abarrat, sena pònnere in contu su datu anagràficu, su deretu a unu venidore dignitosu e a unu traballu chi no ochiet.

In cara a su domìniu de su Pensamentu Ùnicu in intro de s’assemblea de sos sardos, chi, finas a oe a unu passu dae s’iscadèntzia naturale de sa legislatura at omologadu a totus, esistit su perìgulu reale chi una cale si siat fortza polìtica potzat isponsorizare su progetu de iscritura noa de s’Istatutu de Autonoma. Diat pòdere èssere adotadu, a esempru, dae cussas fortzas identitàrias oportunìsticas de sa majoria chi guvernat sa Sardigna, pro istraviare s’atentu in contu de sas responsabildiades issoro subra s’ “amministratzione de sa dipendèntzia”. Sa proposta de una Reforma sanitària cun su Pranu de assentu nou de sa retza ospedaliera nd’est unu esempru làdinu.

In su cuntestu internatzionale sos raportos de fortza sunt favorèvoles a sa Sardigna e sas natziones sena Istadu? Est de atualidade manna su tentativu de modificare totu sas Costitutziones de sas democratzias europeas, isminorighende sos poderios e chirchende de leare unu controllu popolare reale pro creare democratzias formales, tzentralizadas e autoriatàrias, funtzioanles a sos protzesos de globalizatzione de sos mecados de sas multinatzionales. Nd’est unu esempru sa controriforma aurtida de sa Costitutzione italiana, a sa cale su Pòpulu sardu, intuende sos arriscos e s’acometu frontale a s’Autonomia sua (mancari chi mutilada e repressa), at espressadu su No suo a s’unanimidade.

S’iscritura de s’Istatutu sardu podet èssere franca de custos iscènarios? Cale est sa tarea de sas fortzas identitàrias e indipendentes sardas?

Deo penso chi sa realtade de sa natzione sarda e de su caminu suo de liberatzione e de indipendèntzia, cun sas cumbatas suas, sas crititzidades, s’aguantu suo a su tentativu de annudamentu econòmicu e culturale, siat prus a in antis de s’atibimentu nostru de su momentu polìticu presente. Esistit una retza de aguantu in sos territòrios chi a manera trasversale si organizat pro defensare sos deretos pròprios, mentres sas fortzas identitàrias, galu inserradas in sos muros a bullos de sas tancas suas, non resessent a bìdere sas pasturas mannas mannas chi ant a dae in antis de sos ogros.

A nois indipendentistas nos abarrat de medire sas fortzas in campu, pregonte-nde-nos a ite, cale si siat fortza, siat disposta a renuntziare pro pòdere istare paris e fraigare unu progetu econòmicu e sotziale de liberatzione natzionale. Custu est su disafiu chi nos isetat, si nono sa cundenna at a èssere s’iscumparta finas de s’idea de indipendèntzia nostra.