(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare quella tricolore)

Istimada Sennora Merkel,
cun s’isperu chi is ideas content galu e non siat su podere costituidu feti a istabilire e ite depimus fàghere in s’Unione Europea, m’atrivo a cummentare is ùltimos cunsideros suos subra unu cummèrtziu “lìberu e giustu” chi Bois teneis s’intentu de istabilire torrende a aberrere sa tratativa TTIP pro nde bogare un’àrea de iscàmbiu lìberu tra is duos oros de s’Atlànticu e pro cuntrastare sa punna “protetzionistica” de is Istados Unidos de Trump.
Pro chi is iscàmbios siant lìberos a beru tocat a istabilire si acontessent cun un’inditu craru de orìgine de is produtos, si nono cussos colant peri is bias prus istramas e sena sètiu, ruinende is economias natzionales de is partes e donende profetu a cussas de fora chi trampant is règulas.
Est unu problema betzu chi so seguru, Bois non disconnoschides, ma chi pro cantu isco no aparesset tra is boghes de is arràngios in agenda.
Peristantu so seguru chi no aparessent is duas cunditziones pro tènnere iscàmbios giustos: sa prima chi s’imperu internatzionale de su dollaru siat guvernadu dae règulas chi impedant s’afirmare de relatziones de càmbiu (monetary parity) chi potzant mudare is resones de iscàmbiu (terms of trade), e duncas unu disafiu curretu (fair); sa segunda chi is paisos si càrrighent de responsabilidades simmètricas in s’assètiu de is disechilibrios de balantza furistera currente.
Bois depides dimustrare de chèrrere a beru mòvere conca a unu sistema de iscàmbios lìberos e giustos atzetende custos tres puntos e lassende de punnare s’Unione Europea a s’addobiare cun Istados Unidos in un’acordu chi non tèngiat contu de s’influèntzia de su dollaru subra s’èuro (e, seguru, subra is àteras valutas) e de is disechilibrios de is balantzas furisteras currentes americana e europea, lassende is cosas comente sunt; su tenteu diat èssere mannu ca no at interessu a si pònnere in una tratativa chi chirchet una solutzione a sa farta manna de dinare de Istados Unidos e a s’àteru e tantu grae etzessu de sa Germània pro chi is rispetivos eletores apant su disìgiu de ddus mantennere gasi, mancare tèngiant efetos trastocados subra is andamentos de creschimentu reale e subra sa relatzione de càmbiu dollaru/èuro.
Si diat acontessere cussu, nd’aiant a bogare profetu is chi no ant prus podere in su mercadu de is benes e de sa finantzia, ismanniende is furriadas populares contràrias a sa globalizatzione e favoressende is punnas a su protetzionismu chi Bois tenides intentu de batalliare. Si est custa sa punna o si est custa sa essida de is fainas polìticas internatzionales Bostras, nd’at a tènnere dannu sa prosperidade de is tzitadinos europeos, cussos tedescos puru.
Isprico in curtzu pro ite.
Sena istabilire règulas de guvernu (a) in is relatziones de càmbiu tra dollaru e euro cun s’intentu de firmare is ballarianas pro sa paridade monetària tra issos; (b) de sa cunversione de is dollaros a riserva ufitziale, impedende chi cussas si pòngiant in atu in su mercadu lìberu comente acontèssidu antis de sa retzessione Manna a òpera de sa Tzina; (c) de is disechilibrios de balantza furistera currente, assignende matessi responsabilidade de assètiu a is paisos in farta o in etzessu – totu chistiones giai craras siat in literadura siat in pràtica finas a s’Acordu de Bretton Woods – s’acordu de iscàmbiu lìberu TTIP at a mudare s’unda de iscàmbios e at a cajonare unu disafiu marranu (unfair competition).
Apo intentadu unas cantas bortas e in seus diferentes de allegare de custas bisuras de importu in unu possìbile acordu de lìberu iscàmbiu tra Istados unidos e Unione Europea, ma s’allega no intrat in s’agenda de is tratativas.
Si nde cherent isciusciare tarifas e proibidas feti sena meledare subra àteru; est a nàrrere chi si repitet cussu chi est acontèssidu cando nd’ant bogadu s’èuro : sena una polìtica de sighire respetu a is ballarianas istramas de su dollaru (est a nàrrere is chi no s’addòbiant cun is resones de iscàmbiu), is relatziones econòmicas cun su furisteri abarrant in podere de sa voluntade de su mercadu internatzionale, cun in mesu sa travigada de orìgine interna.
Sa Reina Elisabeta aiat pedidu a is economistas inglesos pro ite non si nde fiant abigiados de sa lòmpida de sa retzessione manna in su 2008. Bois no ais dimandadu mai a is economistas tedescos (lasset currere is àteros) e cales apant istadu is resones chi nd’at fatu ruere sa relatzione èuro/dollaru dae s’1,16 de incumintzu a casi su 0,80, pro nche torrare pustis a ampulare a giai 1,60? Si diat intentare, nde aiat a ascurtare de contos bellos.
E si mai si diat torrare a acontessere diat bidere chi dd’aiant a nàrrere chi s’economia non tenet ainas pro previdere acontèssidas raras; nd’ant a tirare foras sa “teoria de su tzignu nieddu” sa tesi de is circustàntzias non previdìbiles. Bois non ddus tèngias in contu, sa lòmpida de is tzignos nieddos fàghet a ddas controllare e a ddas acarare cun un’acordu e una polìtica bene fatas. De ogni manera at a èssere pagu probàbile chi respondant comente ant fatu is economistas italianos in s’atopu de is cunseguèntzias de s’èuro pro s’Itàlia: ca no aìamus intesu. Creo chi pro su TTIP e pro s’èuro sa veridade est chi casi nemos ascurtat ca intendent sa boghe de su mere feti. Faeddet duncas a forte e a craru.
Istimada Cantzillera,
si at a chèrrere dedicare unu pagu de atentzione a is chistiones pesadas, si diat podere transire pro s’Unione Europa de si nche torrare a fichire un’àtera borta in un’istrintòrgiu de s’adelantada sua, acuntentende a pagos ricos a ispendeu de pòberos meda..
So seguru chi non s’at a lassare ocasionare dae chie narat chi pro acuntentare a is segundos tocat a satisfaghere a is primos. Mi permito de Bois ammentare a boghe lena chi sa prosperidade de su paisu Bostru est acapiadu a su reconnoschimentu de s’economia sotziale de mercadu, o pro mègius nàrrere de sa madrighe filosòfica sua: s’ordo-liberismu.
Bisto chi ais resèssidu a dd’otennere in mesura bona intro de Germània in ue nd’ais pesadu istitutziones chi favoressent impignu produtivu in unu mercadu disafiadore, diat èssere contributu mannu pro ogni tzitadinu europeu si Bois lompides a fàghere su matessi in definire is relatziones Europa-Istados Unidos: un’assètiu giurìdicu chi nde boghet cumportamentos lìberos e giustos.
Cun devotzione
Pàulu Savona

(Publicadu in “Scenari economici e MF”, 23 de lampadas 2017)