(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Su territòriu de Surigheddu, chi leat su nùmene dae sa sienda chi pro belle unu sèculu at acumpridu inoghe sas atividades suas, oe incluit finas sos tennimentos de una sienda serente, sa de Mamuntanas, cun una mannària totale de 1326 ètaros.

Belle totu sa cussòrgia est in intro in s’àrea piessinada dae vulcanitas, a banda unu cantu minore chi, coladu su Riu Barca, s’aferente prus mannu de su Calich, est in unu campu alluvionale chi protzedit dae un’orìgine sedimentària.

Intro rios, campos mannos sena coltivu, e unu territòriu mannu pro incùngias, Surigheddu-Mamuntanas at una positzione de mesania cunforma a s’àrea de sa Bonìfica, a cussa de sas culturas intensivas e de sa corona posta a uliàriu, e finas in su tempus passadu, pro sa saliosidade de sa terra e sa bundàntzia de abba, aiat unu rolu de primore in cussas zonas, gasi chi custu est fatu a testimonia dae presèntzias archeològicas medas chi si podent agatare peri s’àrea de su Riu Serra, chi prus a suta li narant Riu Barca.

Pustis sa serrada de sas atividades in printzìpiu de sos annos 80, sa zona l’ant lassada a pasturas mannas, mentres sas istruturas las ant lassadas in abandonu e si nche sunt ruinadas.

In su tempus venidore in s’àrea b’at s’idea a fàghere unu istradone modernu a bator corsias chi at a truncare a calicuna manera importante sa sighida de sos terrinos.

Custos, pustis totus sos fallimentos de sa sienda, sunt galu oe in propriedade a sa Ras, mancari chi sa comuna de S’Alighera reclamet unu passàgiu de cunsignas cun propostas diferentes chi sa Giunta Regionale est averguende. Paret però chi su sèberu siat a bèndere.

A primìtzios est pretzisu a ammentare chi sa sienda at connotu sos annos mègius cando traballaiat cun sa forma cooperativa. Sende chi custa fiat sessada, Surigheddu aiat connotu unu decadimentu sighidu finas a s’abandonu.

A ischire custu contu, pro su chi atenet a s’istòria de sos logos, est de fundamentu a fines de progetare e torrare a nou s’àrea chi, a làdinu, devet addobiare s’atrivimentu e sa mirada longa de sa polìtica, pro costoire unu patrimòniu ambientale in intro de una dimensione pùblica chi, de seguru, podet incluire contributos privados a tìtulu de cuntzessione, ma in sa programmatzione de su venidore devet punnare a garantire su status de Res Publica.

Naro custu, in s’idea chi apo isvilupadu in contu de unu sestu nou de s’agru de S’Alighera, chi bidet custa àrea che a un’atratora dàbile de protzessos positivos, siat pro sa continuidade ambientale, movende dae Porto Conto e colende pro su Calich e lompende a Surigheddu-Mamuntanas, siat pro una continuidae sotziale noa.

Est prus forte s’idea de una circonvallatzione ambientale chi non de una infrastruturale. Est pretzisu a fàghere un’operatzione che a custa cunforma a su bardiamentu de sa realtade agrìcola e ambientale contra sos pensamentos interessosos chi galu ispinghent in intro de sa tzidade.

Sos interesses privados chi ant conditzionadu a manera forte su sestu urbanìsticu e territoriale, e duncas, sotzioeconòmicu de S’Alighera, chi li podimus nàrrere finas chi non sunt bonos, non paret positivu chi los acumpangent cun un’àtera bèndida de interessu pùblicu a su privadu.

In prus sa gestione de su patrimòniu pùblicu petzi pro lu bèndere a su privadu non deghet a su cuntzetu de polìtica che a guvernu pùblicu de su territòriu, e bogàt a pìgiu una discapatzidade totu de ghetu otzidentale de disinnare sa vida totu paris, unfrende individualismos chi mescamente su pùblicu, tràmite fainas de creze colletiva, devet abrandare e cuntrastare.

Unu territòriu che a su nostru, fertu dae timòria e mancàntzia de venidore, at prus de àteros su bisòngiu de l’acabare de si nche ghetare totus a càtzigu in sas costeras de mare, e devent imbetzes inderetzare sa mirada sua a su patrimòniu chi est in dae segus, de su cale Surigheddu, in sa dimensione pùblica sua, podet e devet èssere un’elementu de primore de isvilupu e traballu, in unu disinnu colletivu de su venidore sotziale e umanu de sa vida nostra.

In fines, m’agradat a bos lassare cun unu cuntzetu chi pro a mie est de importu chi penso diat podet èssere una manera noa de abaidare a su territòriu: non prus elementu materiale e econòmicu, ma elementu de sa vida ìntima de sa comunidade de cras.

Pagas dies como, fia colende sos caminos de su sartu de S’Alighera, intre lacos e tapissos de fògia, e s’intendiat unu fragu puntudu sende chi aiat pròidu e sos nuscos creschiant in s’aèra. Sas bides ispogiadas si distinghiant a craru contra a su birde de sos eucalitos mannos chi in sas terras de sa reforma sunt postos artos artos a derramare cussas linias ordinadas, in sos campos arados, cun su sonu de sos tratores e posca cun su mudìmine in sas iscartzofas chi isetant ghiddighia.

Su mare de bìngias de Sella&Mosca si nche perdiat in su fundale indefinidu, in sa Nurra chi istat in mesu a duos mares.

E posca bi fiat Surigheddu, bundantziosa de abba de sos rios, ifertada intro cussa bellesa pèrpere e sas discontinuidade de sos uliàrios, chi sunt cungiados in intro de ispàtzios sena forma, belle irratzionale, alligros a manera issoro.

Nos semus firmados a cumpudare Surigheddu: fiat istadu a bias unu logu de giogos de pitzinnia, de una libertade fata de addòbios a sa fidada, de bolos de turdos, tiriolos incantados dae su Rio Barca. Sas ispigas de trigu carignaiant sas manos nostras, o chi amasedaiant sos ammentos de sos massajos, o torraiant sas fortzas de babbu, cando lompiat su fine de chida cun s’ùnicu disìgiu de si nde illebiare de sos afannos de sa chida.

B’aiat una lentesa chi mi istaiat in dae a in antis a sos ogros, una lentesa de nuscos, de passos, de bolos intritzidos in chelu, de sonos chi ti lompent a origras cun dulcura.

Meledei meda mentres sa bitzicleta mia colaiat in totu cussos caminos e mi nd’at bènnidu una sèddida forte pro sa bògia de fàghere de cussu logu unu deretu de totus e unu dovere pro a mie e sa tzitade mia, e pro unu mundu nou chi in ie, in sa linia de su tempus, diat a trigare pagu a si fàghere bìdere.