Est coladu belle unu sèculu de vida dae cuddu 23 nadale 1918, die chi in Milanu aiant costituidu sa Sotziedade Bonìficas Sardas chi, pagas chidas a pustis, in s’ierru de s’annu imbeniente, diat àere printzipiadu sos traballos in sa campura de Terraba.

S’ingegneria, sa progetualidade, sa manivilèntzia, su sacrifìtziu e sa fadiga de persones medas aiant amasedadu su paule bìnnidu de sa campura chi aiat dèvidu lassare logu a sas terras saliosas. Su paule diveneit Biddatzolu e in fines Comuna. Fiat su 1944 e a cussa Comuna giòvana l’aiant postu su nùmene de Arborea, in onore de su Giuigadu mannu antigu.

Una biddighedda de massajos cun campos ordinados e caminos numerados chi s’intritzant pintende lentzolos de terra a forma de retàngulu. B’aiat totu su chi est pretzisu pro fàghere brotare cussas terras: domos colònicas pro sos primos massajos, mulinu, silos, caseifìtziu, enopòliu, ufìtzios, domos de sos dipendentes e villas pro sos dirigentes de cudda sotziedade chi oe s’agatat in fase de licuidatzione.

Una sotziedade chi at iscritu una istòria galana, ma chi a dies de oe est ruta suta sas tzucadas de su tempus e de unu fadu a issa non praghile.

Gasi, isetende de ischire cale at a èssere su benidore de su setore agrotècnicu de sa sienda, sa Comuna de Arborea pesat sa boghe e pedit su contu pro dèpidos tributàrios no ischitidos (sa summa de impostas e tassas non pagadas diat pòdere èssere de belle 1 milione de èuros e forsis lu bàrigat puru) e pro su pesu de unu patrimòniu immobiliare chi cundennat s’ente a trigare a manera sighida e a fàghere prus graes sos protzedimentos e in prus lassat in presone una comunidade chi mirat unu lentu e sighidu decadimentu de unu de sos cantos primorosos de s’istòria sua.

Ruent a cantu a cantu sas tèulas de sa cobertura de sa villa SBS de su Presidente, aguantat pro como sa villa bighina “de su Diretore” (sende chi su mere est sa Regione) e apoderat s’arbore monumentale de sa cànfora, chi protzedit dae sos annos 30 in intro de sos parcos ormai belle abbandonados intro sas duas villas.

Nde ruent sos pontes de intrada a sos fundos agrìculos e si turmentat pro leare sas resursas chi diant servire pro torrare a annoare sos 124 km de caminos rurales chi impreant petzi sas belle 200 siendas e totu sos mezos pesantes de su territòriu, ma finas sos postaleddos pro sas iscolas chi acumpàngiant onni mangianu belle 130 istudiantes.

Atrogolos de cumpetèntzias e de propriedade ingravìant onni protzedimentu amministrativu, chi in cale si siat àtera bidda diant èssere cungiados cun sa metade de su tempus. Dae un annu s’isetat s’atu de assegnatzione de unu finantziamentu de importu otènnidu pro s’annoamentu de su silos betzu e si isperat chi sos 24 meses de calada sighida de su preju de su late siant in fines acabados.

Non podimus lòmpere a su 2018 e ammentare galu su tzentenàriu de sa nàschida de sa bonìfica sena pedire a sa Regione Sardigna de ghetare un’ogru a custu territòriu, in ue si contat una parte de istòria chi est finas s’istòria de sos sardos noos de su sèculu coladu, lòmpidos a istare in cust’ìsula chentu annos in antis chi migratziones noas e pòpulos noos si essèrent incaradaos a sas làcanas de s’Europa. E in ue oe in die si pedit atentu, in antis chi s’istòria nde ruat paris cun sas coberturas maletrassadas e iscontzas de sas villas abandonadas.