Diat parrere chi pro apparisare sos contos de sa “sanidade” nc’appan deppiu battire prus de unu mussingallone dae fora. Podet dare chi inoche zent’e gabbale non bi nde seret istada.

Est a biere. Fatt’istat chi pro ischire si bi sun resessios in sa faina de minimare s’ispesa e de adderettare s’abbolottu toccat de isettare a babbu mortu. In s’occasione amus a poder’abberguare peri cant’est benniu a costare s’ingarrigu, isperande chi siat pacu, ma non bi credo.

S’atter’ispera est chi si cumintzet a dare cara a sos maladios mentzus de coment’est capitande a dies de oje. Ca oje, namunos sa beridade, non est chi semus postos bene meda, misèru chie istat male! Mancu nau chi, a faveddare de “sanidade”, oje est comente a manuzare unu moju ‘e ghespes, solu chi sas ghespes punghen a un’ala ebbia, cussa de chie de sa sanidade at bisonzu.

Comente mai semus pottios arribbare a custu puntu? Comente mai pro sa visita de unu duttore bi cheret una bida, sende chi sa bida de cussos chi si deppen visitare est posta male? Comente mai diat parrere chi b’appat prus rispettu pro su dinare ispesu, imbetzes de sa salude de su maladiu? Comente mai? Nemmos l’ischit narrere chin paragulas sapias. Ma, sas cosas, semper’in custa manera sun andadas?

Nono! Azes crumpesu bene, NONO, e deo lu potto narrere, e comente puru. In cussa zenia de mundu, namuli gai, inube tottu pariat bene postu, deo bi soe istau. B’appo travallau pro belle 14 annos, dae su 1966 a su 1980. Zertu, fit unu mundu chin sas laccanas astrintas, ma fit bene postu uguale. Zertu non fin sos tempos de oje, ma peri tando b’aiat zete ricca e zente povera, e de salude istavamus bene e male che a commo.

E tando? E tando, comente azes a biere, custa borta bos mustro chi sos contos sun bellos e resessin peri a torrare. Ma a bi l’ischies chi in cussos annos, in sa Cassa Mutua de sos Artigianos de sa Provincia de Nugoro, Provincia chi a sos tempos fit meda prus manna de sa ‘e commo, su “bilanciu” finiat “in attivu”?

A lu cheries ischire chi sos artigianos, chi “fin sos meres” de sa sorte issoro, connoschende su valore de su dinare, imbetzes de pacare s’affittu aian dezisu de si comporare su loccu inube ponnere sos uffissios de sa Cassa Mutua? E in prus.

Comente mai si resessiat in sa balentia de parisare sos contos e in su matessi tempus si resessiat a dare a sos artigianos sa mentzus “assistentzia” de sa Provincia? Bos ammentos chi a sos tempos bi fit sa Cassa Mutua INAM, s’ENPAS, sa Cassa Mutua de sos Commerciantes, e atteras galu, a sicund’e sa categoria de sos travalladores, e bos ammento peri chi fin tottus cantas a buffu, chin sos “bilancios in passivu”.

E a boll’ammentaes chi sos maladios assistios dae sos atteros “entes” fin semper’a lamenta? Comente podiat essere chi sos artigianos ebbia, de sa Provincia nostra, esseren pottiu narrere de istare bene? Si bos est parende favula, pedie a cussos chi bi sun galu, a sos dischentes isssoro de tando, e azes a biere chi sos contos jà torran, e comente puru. Sa Cassa Mutua “nostra” fit naschia pro lezze in su 1957, e pro lezze deppiat dare sos ricoveros in sos ispidales, s’assistentzia “specialistica” e cussa “ostetrica”. Azes crumpesu bene, “ostetrica”.

A sos tempos sos pizzinnos naschian in domm’issoro, e andavat tottu bene, ca sas mastras de partu fin bonas, e sos pitzinnos naschios mortos o guastos, pro neche de sa “levatrice” o pro malasorte, fin pacos abberu (commo sun serrande sos ispidales minores ca nanchi b’at periculu, nazemi bois).

Torramus a su contu. In sos annos andavamus semper mezzorande attaleschi fimus resessios a nche ponner’in mesu de s’assistentzia, de dare a sos artigianos, peri sos duttores de famillia. In custu bantu fimus istaos sos primos in Nugoro e sos unicos in Sardigna. Sos artigianos benian a uffissiu a comporare sos librettos. In cada libretto bi fin deche fozos-notulas.

Cada fozu baliat una visita, e fit s’artigianu matessi, mere de su libretto, chi davat a su duttore suo de famillia unu billette pro cada visita fatta. In custa manera abberguavat si fit zustu su chi su duttore fit iscrivende: “visita ambulatoriale, visita domiciliare, visita urgente, visita urgente notturna”. Cadauna de cussas visitas fattas aiat unu valore e su malaidiu, pro pacare de mancu sa goddetta de sa Cassa Mutua, apperiat sos ocros pro biere si su duttore iscriviat su zustu.

Cantos fimus travallande in s’uffissiu? A urtimu fimus arribbaos a 13, a mettad’e caminu 10. Bos azes a pedire comente fachiavamus a intravare a travallare in cussu loccu? A ispintas? Balla ca nò. Cuncursos regulares, de borta in borta, e presidente de commissione unu “giudice de su tribunale nugoresu”. Itte bo nde paret? Pacu de affroddare b’aiat! E sa paca? Cussa chi toccavat a cuntrattu e naro chi istavamus benicheddu. “Istraordinariu”? Mai connotta un’ora de travallu in prus pacada a banda! Candommai? Sos “meres” de sa Cassa, chi fin sos artigianos, cando b’aiat bisonzu, dezidian de borta in borta, e piccavan zente a sseperu pro tres meses.

Cada borta gai, e a tottus andavat bene. A cuncursu? Nono, cussas bortas nono. Una borta s’amicu de “sa manu manca” e s’attera borta s’amicu de “sa manu deretta”. Guttias de sapientzia chi an azzudau una “entidade”, chi deppiat pessare a dare assistezia a sos maladios, a lu fachere chin onore, dae cando est naschia a cando est morta, ca l’an fatta morrere, custu puru cheret nau. Cheries ischire s’urtima?

Cando su Guvernu at mandau sa zente sua pro abberguare itte b’aiat de bonu e de malu in cada uffissiu (in su 1980 fimus colaos tottus cantos a sa “Riforma Sanitaria”, pezzorande sas cosas!), non bi cherian credere chi sos artigianos de sa Provincia de Nugoro fin ustrinande su Guvernu chi d-un’appartamentu, tottu issoro, e mancu unu buffu de pacare a nemmos. Ismenticavo de narrere sa cosa chi fit prus de gabbale.

Oje tottus sos maladios sun peleande in chirca de accattare rimediu: sa birgonza de sas “listas de attesa”. A lu cheries ischire chi sos artigianos de tando, de sa Provincia de Nugoro, podian andare DERETTU, chin “s’impegnativa”, chene annaghere perun’ispesa, a si fachere bisitare DAE S’ISPECIALISTA CHI CHERIAN ISSOS ….DERETTU! B’at peri de annaghere chi TOTTUS SOS ISPECIALISTAS fin “conventzionaos” chin sa Cassa Mutua Artigiani de Nugoro, TOTTUS… ca sa Cassa Mutua nostra pacavat derettu.. Si bos piachet su contu, e mi lu fachies crumpendere, bos juro chi bi torro, e chi bos sico a contare atteros conticheddos galanos, chi bos an’alligrare su coro..

Cheries ischire cantu pacavan e comente si fachian sos contos?.. A s’attera borta.. Mancu nau chi ispero chi su mussingallone mannu, cussu chi est benniu dae terramanna, gai, pro colare ora, si ponzat a “mi” leghere e a si fachere carchi pessamentu a contu suo. Juro chi b’est su tantu..