Custu est su giassu in limba Sarda.

Per leggere l’articolo in italiano, clicca sulla bandiera in alto, scegliendo l’opzione del tricolore)

Sa situatzione catalana, a unu mese dae sas eletzione ùrtimas, mantenet sìnchera totu sa cumplessidade sua. Pro la contare e, mescamente, pro la cumprèndere, tocat a tènnere bene a mente su puntu de separatzione, acaèssidu intre s’1 e su 27 de santugaine coladu, chi at determinadu s’esistèntzia de duas realidades divergentes, una republicana e s’àtera costitutzionalista, chi si moent a su matessi tempus e si cuntrastant a manera incuntziliàbile. Dae inoghe s’isbòligat una dialètica polìtica belle che impossìbile, cun totu chi obbligada, chi la faghet, pròpiu pro custu, apassionante.
Sa risposta de sas eletziones est istada crara e sas consighèntzias si sunt comintzadas a bìdere sa chida colada cun sa costitutzione de su “Parlament”: sas fortzas republicanas ant fatu bàlere sa majoria pròpia (mancari chi fartarent sos chimbe diputados esiliados in Bruxelles, chi no ant pòdidu votare nen delegare su votu issoro, a diferèntzia de sos tres diputados in presone preventiva) e ant elèghidu in segunda votatzione cun 65 votos contra 56 (e 10 astensiones) unu presidente republicanu, Roger Torrent, giòvanu sìndigu de Sarrià de Ter, bidda a curtzu a Girona. Sa matessi majoria s’est imposta in sa “Mesa del Parlament” (3 indipendentistas de 5), mentres chi Ciudadanos s’est dèvidu cuntentare de sa vitze presidèntzia segunda.
Como però benit su momentu prus importante: s’eletzione de su presidente. E sos dolores de conca sunt meda. Su guvernu ispagnolu sighit impreende totu sas armas chi tenet in manu s’Istadu, francu su negòssiu, pro impònnere s’idea sua de legalidade. S’istrategia de Rajoy est semper sa de “iscabitare” s’indipendentismu, in sas pessones de sos dirigentes; una parte de su traballu l’ant fatu: Oriol Junqueras, vitze presidente de su guvernu catalanu, est in presone dae 80 dies; Carles Puigdemont, su presidente legìtimu, est in Bruxelles, dae ue podet mantènnere sa continuidade de s’istitutzione chi rapresentat ma non podet èssere torradu a elèghere, segundu sos costitutzionalistas, ca s’eletzione a presidente rechedit sa presèntzia fìsica de su candidadu. Contra isse esistit un’òrdine de catura pro delitos (seditzione e rebellia) meda graes, ma chi sunt prus immaginàrios chi non reales, ca fartat sa violèntzia pro los definire. No importat però: su puntu no est sa giustìtzia ma su resurtadu ùrtimu, chi pro Rajoy est unu ebbia: impèdire chi su parlamentu catalanu torret a cunfirmare a Carles Puigdemont presidente de sa Generalitat.
E a bellu nou aco’ chi sa cuntierra de legitimidade intre s’Istadu ispagnolu e sa naschente (ma “illegale”) Repùblica catalana si cuntzentrat in unu puntu. In santugaine coladu fiat su referendum de autodeterminatzione; como, a fine de ghennàrgiu, at a èssere s’eletzione de su presidente de sa Generalitat. Su referendum non si deviat pòdere tzelebrare, ma l’ant fatu. Tocaiat a impèdire chi bi esserent urnas, ischedas, sègios, tzensu, e imbetzes totu custas cosas bi sunt istadas nointames s’impreu fora de mesura de sa fortza pùblica e sa violèntzia fata contra sos eletores patzìficos. Ite at a sutzèdere como, in sa cuntierra intre duos printzìpios de legalidade chi sighint obietivos contràrios?
Su 21 de nadale sas urnas ant faeddadu ladinu: su progetu polìticu indipendentista at otentu 70 sègios de 135, una majoria assoluta indiscutìbile. A nudda at giuadu sa pressione de s’artìculu 155, su commissariamentu de sas istitutziones, su cuntrollu fèrreu de sos mèdios de comunicatzione catalanos. Su pòpulu est testarrudu e at chertu torrare a cunfirmare su guvernu destituidu, mancari Madrid lu podat cunsiderare “illegale”. Cada una de sas duas partes cheret torrare a una situatzione de “normalidade”, ma si tratat pròpiu de cuntzetos contràrios de sa matessi. E forsis, a pustis de sos corfos de manganellu de sa prima die de santugaine, sa normalidade no esistit prus, est istada fata a cantos a manera definitiva. In ue sa normalidade est pèrdida, diat dèvere intervènnere s’autoridade de sa lege e de sos regulamentos, e s’interpretatzione de custos. In teoria, chie eleghet su presidente de su guvernu est su parlamentu, costituidu legalmente in custas ùrtimas dies. Sos deputados issèberant cun votu individuale su candidadu chi tenet sa majoria de sos cunsensos. In custu issèberu su guvernu de Madrid non bi diat dèvere intrare. In prus, cada deputadu elèghidu legalmente podet èssere candidadu a sa presidèntzia de su guvernu. E custu est su casu de Puigdemont. Cada deputadu, in fines, tenet immunidade parlamentare, pro garantire, segundu sa lege, su deretu chi tenet de partetzipare a sas istitutziones chi est istadu elèghidu. Sighende custos argumentos, Puigdemont, elèghidu cabu de lista de Junts x Catalunya, su partidu indipendentista prus votadu, tenet su deretu de èssere torradu a elèghere presidente.
Inoghe però intervenit su vetu de s’Istadu. Rajoy at cumandadu de impèdire de cale si siat manera chi Puigdemont siat elèghidu “President de la Generalitat”. Pro a isse est una chistione de printzìpiu, una mustra de fortza cara a su mundu. Su deretu, in custu casu, est unu mèdiu ebbia pro otènnere una finalidade polìtica. Faghet recursu a sa Corte Suprema a su matessi tempus chi brincat sas règulas democràticas prus elementares, a comintzare dae sa separatzione de sos poderes. Puigdemont, pro parte sua, connoschet s’importàntzia simbòlica de custa cuntierra e tenet sa voluntade detzisa de fàghere rispetare sos deretos suos, catzigados dae s’artìculu 155 e cunfirmados imbetzes dae su votu populare. S’ipòtesi chi Puigdemont podat intrare a sa cua in territòriu catalanu pro èssere investidu presidente, est ponende in trèulu totu sa politzia ispagnola, a prus de èssere motivu de brulla in sas redes sotziales (chentinas de messàgios assegurant de l’àere bidu in sos logos prus impensados, e bi sunt in giru caratzas de sa cara sua impreadas pro fàghere fotografias irònicas, comente pro ingannare sa fortza pùblica).
Nd’amus a bìdere de cosas bellas! Sa chida chi benit at a èssere detzisiva. Su caminu pro elèghere a Puigdemont est unu caminu redossu in pigada. Su guvernu ispagnolu narat chi est impossìbile. Promitit de impugnare sa detzisione eventuale de su parlamentu catalanu e de fàghere recursu a su Tribunale costitutzionale. Avisat chi su re si podet negare a firmare su decretu. Minetzat de arrestare a Puigdemont in su momentu chi leat possessu de sa presidèntzia. Promitit, mescamente, chi su 155 no at a èssere nen retiradu e nen suspesu. Si tratat de su tentativu estremu de pònnere frenu a una frana? L’amus a ischire a fine de mese. Su chi non si cumprendet est su ruolu chi at a giogare s’Europa in custa crisi de legitimidade. E, in s’Europa, s’opinione pùblica. Duncas non bos perdedas sos adòbios benidores.

​​​Stefano Puddu Crespellani