Totus semus sighende su chi est sutzedende in Catalònnia. Ma, comente chi esseret una “cartina al tornasole” se su sentidu de fungudesa de is mentalidades, sa gente s’est isperrada. Deo seo a intre de cuddos chi, si puru inchietu, sunt castiende cun isperu mannu a custu tentativu coragiosu, ca creo chi su sistema de is Istados-Natzione bècios siat superadu, e puru chi apat arrèssidu su protzessu de s’Unione Europea, e duncas chi siat su responsàbile (cunservadore) prus importante de s’avolotu mundiale, perigulosu meda, chi semus bivende.
Ma ddoe at gente chi timet. S’idea mia est chi in su sentidu comunu de noisàteros s’idea etotu de mudòngiu, de cambiamentu, si siat ispaporada, isbentiada. Is prus de is generatziones chi no ant bividu su tempus de is grandu movimentos de is annos ’60 e ’70 (e àtera gente meda) est comente chi timessint e castiessint a ònnia mudòngiu chi non siat un’evolutzione regulada de sa lee, comente a impossìbile, feti perigulosu, unu machìmine. E macos ddi parent custos Cadelanos chi s’atriviant a èssere lìberos. Custa antropologia de timidores e timidoras est manna meda in is de su PD, mancari giòvanos. No nde essint de unu rexonu legalista. Sunt atesu totalmente de s’idea chi una lee podet èssere ingiusta, o superada, o inatuale. Totus custos pensant oe chi una Costitutzione antiga e monàrchica siat sa pròpiu cosa de sa boluntade populare e de sa libertade de dd’espressare liberamente.
Custa gente timoriosa est crèschida in una Sardigna in ue emus pèrdidu s’abitùdine de èssere lìberos. Totu agiudat a si cuare, a cuare is ideas pròpias, in unu sistema in ue cumandat su dìciu bèciu sardu, lègiu meda, “lassa su mundu comente dd’as connotu”, acumpangende•sinde dae unu cumbidu a sa furberia, a s’incùngiu de ideas, orientamentos. Est difìtzile pro chie at semper naradu eja a su babbu, a su mere, a su capu, mancari no podende nen mancu a ddu bìere, de pensare – solu pensare – chi si potzat nàrrere pro una borta ca no, e èssere persones lìberas. Pro bivire mellus e s’istimare.
Custu avolotu cadelanu ddos ponet in una situatzione difìtzile. Proite “Catalònnia già est Sardìnnia”, una situatzione diversa ma fundada in su matessi problema fundamentale chi tenemus in Sardìnnia puru. Su deretu de is natziones chena de istadu a s’autodeterminare comente ddi paret a issas. A manera generale, sa possibilidade de èssere òmines o fèminas mannas, de èssere persones mannas, lìberas, responsàbiles de sa vida issoro etotu. E de ddu èssere comente a unu “noisàteros” prus chi unu “deo”.
S’isterismu chi leat custa situatzione in custas persones – chi ant investidu totu sa vida issoro in sa subalternidade o in sa trassa – est unu spetàculu, ma merèsset rispetu. Deo ddu bio comente a unu resultadu de una situazione generale chi at intradu sa tzerachia finas a in intro de is concas. Unu discursu depressivu e tristu chi nosi at ripìtidu millanta bortas chi “no fiat possìbile”, chi tocaiat a incruare sa schina pro lòmpere a unu stipendieddu, a una positzionedda, netzessària pro nde pesare famìlias e vidas. Deo ddos cumprendo e ddos istimo, e creo chi siat sana una situatzione chi ddos cunfrontet cun custa contradditzione in ue s’ùnica respusta chi connoschiant asinuncas fiat sa birrixedda, o s’isbèliu.
Però tocat a nàrrere chi no tenet sentidu, est comente a una religione, e no tenet fundamentu. Dae sèmpere s’istòria mudat ònnia die, e su mundu chi connoschimus est unu de is mundos possìbiles. In particulare, s’Istadu-natzione est giae mortu o a su mancu est purdiende male. Totus is làcanas chi tenet no podent firmare nudda, nen ideas, nen merces, nen persones. Ònnia faina de oe est fata cun sistemas e infrastruturas chi nàschet, passat e nche morit in logu allenu, e disconnotu. Cun sa créschida de sa cussèntzia, de s’istrutzione, de sos deretos, prus nemus atzetat is identidades unitàrias promòvidas istoricamente dae custos fràigos artifitziales: prus chi totu is natziones chena de istadu, comentzende dae cuddas, che Catalònnia, Iscòtzia, Paisu Bascu, ec., inue esistit una sotziedade tzivile manna.
Un’àteru aspetu chi sciumbullat a custos bregungiosos e timoriosos, est su fatu chi in Catalònnia s’atore polìticu est torra su pòpulu. Pro tempus meda custos ant pensadu chi sa polìtica fiat cosa de is… polìticos. Duncas, trassas, istrategias, “lees immortales” de sa polìtica, chi no si cumprendet mai cales sunt, e chie pertocant. S’intrada de su pòpulu in su giogu polìticu ddos disorièntat.
E custu est su puntu prus importante, in sa terra de Gramsci. Un’òmine chi nos at imparadu chi su partidu modernu ddi tocat a si cunfrontare cun s’egemonia, est a nàrrere cun su cunsensu sotziale e curturale organizadu. Una cosa chi in Catalònnia ant cumprèndiu de diora meda. Ma in custu… Sardìnnia no est Catalònnia pro nudda.