(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare quella tricolore)
Torrat a incumentzare s’iscola e, comente a ogni annu, milli de pitzocheddos sardos ant a imparare ca sa terra issoro est foras dae su tziclu de s’istòria e ca sa limba issoro est s’italianu feti.
In is programmatziones didàticas de totu is iscolas de onni òrdine e gradu de s’iscola italiana in Sardigna is oras tentas in contu pro imparare s’istòria, sa limba e sa literatura sarda sunt paris a zero. Non semus faeddende de una minoria o de una subalternidade respetu a s’istòria, a sa limba e a sa cultura italiana, semus faeddende de torrada a nudda, de annichilida, de genotzìdiu culturale e linguìsticu.
E su chi ispantada de prus est ca sa majoria de is collegas manco si nde abbìgiat e creet normale totu cussu, faghende·si partètzipe de custu protzessu de ispèrdida sistemàtica. A nàrrere chi s’iscola dda pagant cun su contributu de is afoghìgios de is tzitadinos sardos.
Meda ddoe cheret a fàghere una proportzione e a cumprendere comente est chi is sardos contribuint a mantennere istantàrgia is istitutos iscolanos de s’ìsula e a calculare sa pertzentuale chi ddis ispetat in chistione de imparu de istòria, cultura, limba e literatura sarda?
Si sa Regione Sardigna esseret guvernada dae fortzas non subalternas a su colonialismu polìticu, econòmicu e culturale italianu diat a faghere ponnere in atu dae luego s’artìculu 5 de s’Istatutu: «Sa Regione at facultade de arrangiare a is esigèntzias suas particulares is dispositziones de lege de sa Repùblica, boghende normas chi ìntegrent e pòngiant in atu, subra is matèrias chi sighint: a) istrutzione de ogni òrdine e gradu, ordinamentu de is istùdios; b) traballu; previdèntzia e assistèntzia sotziale; c) antighidade e bellas artes; d) in is àteras matèrias tentas in contu dae is leges de s’Istadu».
Est unu cane chi si mòssigat sa coa! Sa Regione non faghet nudda pro insertare in is programmas iscolanos caminos didàticos inderetados a fàghere connòschere a is tzitadinos sardos giòvanos e in formatzione totu su chi pertocat a sa Sardigna e a is sardos.
Is tzitadinos noos si nde pesant gasi cumbintos chi limba, cultura, istòria de Sardigna siant calicuna cosa de peruna utilidade e calidade e nde boddint su sentidu de colonizados, furriende·si pustis finas eletores colonizados e simple muntone de votos pro is partidos colonizadores etotu chi sighint gasi sena istorbu in sa faina de ispèrdida.
Custu tziclu però andat truncadu! E comente? Tzertu non podimus isetare de otennere su 51% de is cunsensos eletorales e non podimus mancu nos isetare dae is partidos italianos chi faghent e isciusciant is giogos de is coalitziones eletorales, chi pòngiant manu a una riforma radicale de s’iscola sarda o chi a su nessi pistent su pùngiu in sa mesa de su MIUR pro otennere calicuna aina de importu.
E a s’ora tocat a partire dae is insinnantes sardos faeddende a su fungudu de is cussèntzias issoro, chirchende de ddus fàghere meledare subra s’importu mannu culturale e tzivile chi diat a podere tènnere una postura firma issoro.
Tra una pariga de dies at a incumentzare difatis s’annu iscolanu e cun cussu finas is primos collègios de dotzentes intro de is cales presentare is progetos.
Connosco in persone a dotzentes meda cun ideas sardistas e indipendentistas o finas sensìbiles a sa chistione chi però dae annu in annu non nde boddint custa ocasione manna pro introduere in iscola chistiones acapiadas a s’istòria, a sa limba e a s’atualidade.
Sa resone est semper sa matessi: «non ddoe at dinare», «non mi chèrgio fàghere nemigos in su traballu», «non tèngio ora», «pro ite non ddu faghent is àteros?», «depo respetare su programma ».
Si non tenimus ànimu de lompere a in antis is ideas nostras in su traballu cheret nàrrere ca cussas ideas non balent nudda e chi sunt unu reparu chi cuat un’atera realidade.
M’addereto duncas a ogni collega chi leghet custas paràulas mias: giughide is ideas didàticas bostras a s’iscola, ca s’iscola italiana in Sardigna fràigat pesadìllias chi si nde pesant innoriende o disconnoschende canto pertocat a sa Sardigna e a is sardos e custu male si fùrriat contras a nois etotu favoressende una sotziedade sarda passiva o còmplitze de is sèberas colonialistas.
Comente amus giai naradu est inùtile a isperare chi siat s’Istadu a si movere ca est comente a isetare chi su fraitzu paghet is dèpidos suos o chi unu mortore in sèrie si presentet in caserma de voluntade sua. S’istadu (e sa seu ispitzigada sua chi est sa Regione Autònoma) est su responsàbile printzipale de custa situatzione.
Is ùnicos, duncas, chi podent mudare custa adderetada semus nois insinnantes.
E tando ànimu: isterride·bos progetos e presentade·los. Deo dd’apo fatu e apu otènnidu resurtu mannu e gasi àteros collegas comente pro esempru su grupu mannu de s’assòtziu “Istòria sarda in s’iscola italiana”.
Concruo s’apellu annanghende una chistione de importu mannu. Non limitade bois a dibatere de allegas culturales, ma ponide in is progetos finas chistiones de atualidade subra e canto sa terra nostra est aguantende in allega de presèntzia militare, de atosca ambientale e farta de bonìficas, de morte clìnica de setores de traballu intreos comente artesania, agricultura e pastoriu.
Is pitzocheddos ant deretu de nde essire de iscola ischende e ite fiat sa terra issoro e in ite est mudende·si. Ant deretu de si podere formare unu parri in mèritu e de àere sa possibilidade de non bidere s’ìsula issoro comente a un’acorru de ue fuire a sa prima ocasione.
Pro cale si siat chistione so a disponimentu pro consìgios, sustentu e consulèntzia de badas!
Condivido l’appello e metto subito in pratica. Sono un docente originario di Tresnuraghes, residente da circa 30 anni a Sesto San Giovanni. Docente di Lettere in un Liceo scientifico, ho predisposto per quest’anno scolastco, unitamente ad alcuni miei colleghi del Dipartimento di Lettere un percorso progettuale e laboratoriale sulla narrativa della nostra scrittrice Grazia Deledda, ormai letteralmente bandida dai manuali scolastici. Il progetto coinvolgera’ alcune classi del biennio in un lavoro di ricerca-azione che portera’ alla fine dell’ anno a produrre lavori e approfondimenti sull’opera della scrittrice nuorese attraverso una pluralita’ di linguaggi ed espressioni (scrittura, immagini, video, drammatizzazioni).
Prof. Francesco Dettori
Ci vogliono leggi e non chiacchiere. La storia della Sardegna e la lingua sarda devono essere materie obbligatorie a scuola.Ormai
moltissimi sardi non conoscono la loro storia e moltissimi giovani non sanno , non capiscono e non parlano il sardo.
Bene meda, Cristiano (cristianu!), su cómbidu tou a sos Docentes (de donzi órdine e gradu) a cumprire su dovere de fàghere connòschere s’istória de sos Sardos a sos Sardos in iscola! Sinono sighimus a diplomare e laureare sos Sardos a ignorantes no ca no semus ignorantes totugantos (custu ca tenimus sempre bisonzu de ischire su chi no ischimus) ma ca no ischimus su chi prus die cun die nos bisonzat de ischire pro èssere zente (= cristianos líbberos e responsàbbiles, e proade a pessare su contràriu!).
E a donzunu sa responsabbilidade sua! Cun sa responsabbilidade nostra che a sos ossos chi permitint a sa carena nostra de pesare, caminare e fàghere fortza e faina. A s’Istadu italianu (a su personale sou!) sa sua, a sa RAS (a su personale sou!) sa sua e a sos Docentes s’issoro. Ca issos puru (“al netto” de totu su chi no dipendhet de issos, chi est meda e grae) tenent sa responsabbilidade de s’atividade chi faghent coment’e docentes! E no chirchent ne prima e ne pruschetotu sa responsabbilidade ne a ministros de su buzinu e ne a assessores de RAS! Comintzamus a chircare sa nostra!
Podimus bogare totu sas iscusas (tue naras “la ragione” ma resone no bi ndh’at) pro nàrrere chi… sighimus a “formare” ignorantes (si custa peràula tenet su significadu zustu, postu chi donzi pessone a manna est responsàbbile de su chi faghet) e iscusas no b’at: bi est solu sa responsabbilidade (e sinono pessade sempre a su contràriu pro cumprèndhere ite semus!).
Calicunu ischit ite apo fatu deo (como so pentzionadu) e podet chèrrere ischire su chi apo fatu in sa carriera mia de docente: una parte distinta de su programma l’apo dedicada a sos Sardos e sa Sardigna, e gai etotu su programma de geografia. Custa libbertade e responsabbilidade la tenent totu sos docentes.
Lassendhe sas iscusas, però, tocat a pònnere in contu sas dificurtades veras!
Sos Docentes sunt ‘fizos’ de un’iscola infame e assurda chi cuat s’istória nostra e nos iscazat in s’istória de s’Itàlia e si no ant tentu unu mínimu de ocasione e de bona volontade a contu issoro fora de s’iscola o in s’universidade cun carchi esame est abberu difítzile a cuncordare unu mínimu de letziones pro dare un’idea “crara e pretzisa” de s’istória nostra! Proite?
Deo bi apo postu una deghina de annos lezindhe unu muntone de sagística, de istória de totu sos tempos e mescamente de sos tempos nostros suta de s’Itàlia, calicunu de istória generale e medas de totu sos argumentos (geologia, geografia, economia, limba, literadura e àteru).
Difítzile ca podes lèzere carchi “manuale” fatu ad usum delphini (chi faghet sa Sardigna a regione italiana zai prima che l’Italia fosse e sos Sardos a Italiani comente preigaiat Màssimo D’Azeglio e cunfundhindhe fintzas sa geologia e geografia cun s’istória fintzas prus maleita de sa zenia umana): a Sardigna e Sardos in totu sos manuales de istória chi zirant in s’iscola italiana nos ant postu in gàbbia e in tricolore ab aeterno sentza nàrrere ne comente e ne proite che a donzi fatu “astorico” (= non storia, si no coment’e contu de contàssia, o fossis coment’e cosa de astores furuncos) e goi agatas fintzas “La Sardegna + agetivu (punica, romana, bizantina, pisana, aragonese, spagnola, piemontese e…, miràculu!!!, finidos sos agetivos, no bi est a úrtimu “La Sardegna italiana” ca goi fit dae prima che l’Itàlia fosse!). A sos fizos de Massimo D’Azeglio est in debbadas a lis chircare una Sardigna sarda.
S’àteru chi podent fàghere est a lèzere unu muntone de monografias, sagística, mescamente de zenia universitària e ispecialística, pro si ndhe fàghere un’idea crara e pretzisa de s’istória nostra. Cosa chi no est de comintzu de annu iscolàsticu!
Ma sa libbertade e responsabbilidade nostra comintzat inderetura innantis de naschire e torrat a comintzare die cun die e ora pro ora donzi borta chi nos ischidamus e istamus ischidados, benit cun nois che a sos ossos chi zughimus e a s’ària chi respiramus. E sinono provade a pessare a su contràriu pro ischire ite semus, pro su tantu chi dipendhet de nois (ca est solu cussa sa libbertade e sa responsabbilidade) pro ischire si semus civiles o civilizzati.
Ma est infame, assurdu e cosa de macos a sighire chentza connòschere e cumprèndhere s’istória nostra, e mancari fintzas cun sa presuntzione chi za amus istudiadu! Ca custu no est a èssere zente, ma presumidos e marionetas in manos anzenas.