(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare quella tricolore)

Est su 17 de cabudanni chi lompet su de 101 anniversàrios de Cicitu Masala, s’iscritore e poeta nostru, ètnicu e bilingue, prus mannu.
Isparèssidu su 23 de ghennàrgiu de su 2007, in is ùltimos 30 annos, in prus de iscriere poesias, sàgios e romanzos, prus che totu in limba sarda, s’aiat leadu s’aficu comente a militante e cumbatente pro su bilinguismu. Aiat incumentzadu sa batalla sua cando su Comitadu pro sa limba (nde leaiant parte tra àteros Giuanni Lilliu, Eliseo Spiga, Antoneddu Satta, Elisa Spanu Nivola) aiat istèrridu sa proposta de lege firmada e autenticada dae 13.650 eletores sardos.
Aiat istadu Masala etotu, comente Presidente de cussu Comitadu a presentare sa proposta su 17 de làmpadas de su 1978 a su presidente de su Cussìgiu regionale.
Dae s’ora s’iscritore de is Sardos “bintos ma non cumbintos”, aiat istadu semper prus afainadu in su fronte de sa defensa e de s’avalorada de sa limba sarda e duncas de sa netzessidade de introduere in s’Ìsula su Bilinguismu perfetu, cun s’aparigiada giurìdica e pràtica de su Sardu cun s’Italianu, incumentzende dae s’introdutzione in is iscolas de onni òrdine e gradu de sa limba sarda in s’imparu e duncas in is programmas iscolanos.
Masala at istadu intelletuale iscunsacradore e infadosu chi sustènnidu dae una forte e caente punna culturale, ideològica e morale, denuntziaiat, criticaiat, afracaiat. Semper.
Sa cuncetzione polìtica, culturale e ètica, pro espressare sa bisura sua de su mundu est espressada e rapresentada a intreu in is òperas suas: in is romanzos comente in is poesias e in sàgios.
Cuddos a “laribiancos”: poberitos, famidos, denutridos e anèmicos chi non teniant lavras a colore de coraddu ma biancas, ca aiant semper mandigadu produtos de su trigu e pagu petza e pische, destinados a sa mesa de is ricos.
In mesu a cuddos noe sardos rutos in s’istepa russa: in gherra. Sardos – iscriet Masala – malos bandidos in tempus de paghe, ma eroes bonos in tempus de gherra: in gherra in is trintzeras pàtrias, in paghe in is presones pàtrias.
Est in is sàgios de “Riso sardonico”, ue narat craru ca “s’istòria de netzessidade est istòria de is binchidores, is bintos no ant istòria… est a nàrrere ca is istòricos iscrient s’istòria cun sa complitzidade de is artzivos (sos papiros) lassados dae is binchidores: is bintos non podent lassare mai nudda in is artzivos”.
Est in “S’Istòria” (Condaghe in limba sarda, comente a suta tìtulu) in ue Masala torrat a faeddare e ismànniat a s’ora s’acontèssida de una bidda sìmbulu de Sardigna, Biddafraigada. Est in “Sa limba est s’istòria de su mundu”, istòria de una biddighedda malefadada de massajos e pastores.
Est in is poesias suas: in “Lìtera de sa muzere de s’emigradu”, in ue sa mugere de su disterradu adderetada a su maridu: Prenda mia istimada,/cando torras,/si mai has a torrare,/no mi pèdas ue est s’aneddu ‘e oro: est diventadu pane a fizu tou, dd’annùntziat.
Est in s’Innu nou contra a sos feudatàrios ue s’incipit fulminante est: Trabagliade, trabagliade/poveros de sas biddas/pro mantenner in zitade/tantos caddos de istalla/issos regollin su ranu/e a bois lassan sa palla.
E prus che totu in su contu “il dio petrolio”, ambientadu in Sarroch, tzitade sìmbulu de s’indùstria petrolchìmica (de s’ozu de pedra), chi a parre de Masala at a atoscare e a bisestrare unos cantos tra is rincones prus galanos de Sardigna, isbisuriende finas a livellu antropològicu is populatziones.
Dae custu romanzu nde essit a pìgiu sa “bisura” sua cumplessiva de s’istòria e de su creschimentu de sa Sardigna. E finas unu Masala “poeta sotziale”.
Masala afirmat chi su contu suo ammajadore e galanu est un’istòria de amore, su diàriu de unu prèide. Tzertu est cussu. Ma finas àteru est.
Ddoe at difatis a Don Adamu, chi si fùrriat, pustis de dd’àere mudadu dae Arasolè in s’atoscada Sarroch, isdarraighinadu, dischissiadu, ispoderadu dae issu etotu, a una banda in mesu de is àteros e a issos istràngiu. Solu e solitàriu. Cun is istorros sessuales, is allegas iscontroriadas, is arretòngios mentales suos.
Ma s’istòria no est istòria personale feti: s’allàdiat a metàfora de una cunditzione istòrica generale, sa cunditzione istòrica de is sardos, atoscados e treulados in s’ètnica, s’ètica e in sa religione pro more de sa fura antropològica cajonada dae s’industrializatzione mono-culturale esterna, areste e tirriosa.