“In sos padentes sos fogos minores cada borta los limpian
dae su materiale chi si podet alluere,
de manera chi custu no si potat amuntonare.

Su de prevènnere totus sos fogos tentos
de manera “sistemàtica” pro siguresa,
rendet meda prus graves sos mannos”.

Dae “Antifragile (prosperare nel disordine)”,

di Nassim Nicholas Taleb.
Il Saggiatore 2013

Sos reghentes fatos de Torinu e, mentras chi iscrivimus, cussos dramaticos de Portugalu testimòngiant una borta de prus chi deghinas de annos de “Protetzione Tzivile” ant criadu una sotziedade “fràzile”, chi no arrennescit a s’ acontzare a sos cambiamentos e a unu pretzisu sentidu de s’ arriscu, in cada campu.
Una sotziedade chi s’est bisada de essere “protegida” dae una entidade supraordenada, siat in sas manifestatziones pubricas e in sa vida de cada die, siat cando esplodent eventos meteorològicos estremos o fogos tentos.
Una sotziedade “fràzile” chi at pèrdidu su sensu de s’arriscu e si cumportat comente chi custu no esistat.
Una sotziedade chi at pèrdidu su “sensu de sa morte”, e pretèndet de la eliminare dae su pròpiu issenariu, comente hat iscritu Michela Murgia in “Ave Mary”.

Est apenas cumintzada sa campagna contra sos fogos tentos e, cust’annu puru, sa presentzia “asegurante” de sos Canadair e de sos elicòteros in sos chelos de Sardigna nos adsolvet (a beru?) dae s’obrigu de intender s’ arriscu chi est intro de sa terra nostra, esposta de propria naturalesa a sa colada de su fogu.

In Sardigna su fogu b’est semper istadu, b’est e b’at a esser, comente in totus sas partes de su mundu a clima mediterràneu e non solu.
Su fogu est istadu semper un amigu.
Sa paraula “incendio” no esistit in limba sarda, mancari siat semper esistidu su sentidu de ponner atentzione a su manìgiu de su fogu, dae sos tempos de sa Carta de Logu.
Su fogu est istadu istoricamente sa ferramenta de vida de sas comunidades rurales, ferramenta de civilidade de s’omine, ferramenta de progresu, comente ben ant contadu in sos libros issoro Ignazio Buttitta, Joan Goldsblum, Stephen Pyne e medas àteros.

In Sardigna, in particulare, su manìgiu de su fogu comente tecnologia comunitaria subra sa terra pubrica at definidu unu “rezìme” ecocumpatìbile, pintande su logu agro-forestale de sos montes, in milli e milli annos, seletzionande sas ispètzies e sa vegetatzione “resiliente” comente sunt su padente de suergiu, sa “tupa mediterranea”, sos pàsculos naturales, e acontzàndelas a sos bisongios de sa vida cuncreta.

Su manìgiu de su fogu est istadu una de sas abilidades de su mundu agropastorale, chi a dolu mannu in die de oe mascamente si sunt perdidas, pro renovare sas pasturas e preparare sas novas colturas agrarias un annu in fatu a s’ateru (Meloni B., 1984)
Sos mortos reghentes de cumintzu de estiu testimòngiant custa perdida de abilidade in su manìgiu de su fogu.

In Sardigna no est istada segada solu sa limba, ma fintzas unu intreu archìviu de connoschèntzias e abilidades chi si poden assimizare a sas chi s’antropòloga frantzesa Nadine Ribet hat assignadu a sa “metis” de sos grecos antigos.

Sa nàschida de s’Istadu coluniale unitàriu c’at intradu e suprapostu su modelu americanu subra sos usos antigos e espertos de su fogu. Su modelu americanu (e puru in antis cussu frantzesu, derivadu dae sas normas de su Codice Colbert a sa fine de su ‘600) de su “baiulare-nudda” (tolleranza zero in italianu).

Sos resurtados sunt in cara a totus.
No solu sa tecnologia militare, fata de armadas aero-terrestres e medios meda contundentes, no resessit a resòrvere e mancu a limitare sos efetos de fogos tentos semper prus mannos, ma su de l’aer delegadu sa solutzione a problemas chi a su contrariu sunt de naturalesa sotziale e econòmica esponet sa terra nostra a perigulos semper prus mannos.

S’idea chi sa tecnologia resorvat unu problema chi est nàschidu dae s’abandonu de sa terra, dae aer amuntonadu sos combustìbiles vegetales, dae sa pèrdida de sa capatzidade de autoprotetzione de sas comunidades no giughet a perunu logu.
Chin sa L.R. n° 8 de su 2016, (sa mentovada “Leze forestale sarda”) si est pèrdida una ocasione de tratare chin alenu mannu s’argumentu, intrande-che in s’ordinamentu solu santziones pagu eficaces.
Sa leze urbanistica matessi, chi est in debatimentu in custas oras in su Consigiu Regionale, mancari apet curretamente intradu su cuncetu de s’arriscu idrogeologicu (chena dare peroe solutziones craras), no tratat de peruna manera s’arriscu de fogos tentos

E puru: cada estiu meda brugos turìsticos sunt espostos a undas de fogu e muros de framas chi ponent in periculu chentinas de tzitadinos disarmados e turistas chi no podent cumprèndere su chi est capitande, e in su matessi tempus sos aministradores protestant ca sos Canadair sunt arribados in ritardu o ca s’estintzione est disorganizada
E no faeddemas de sa “benzina” amuntonada in sos camping, in sas cortes cumones, in su “birde” (como grogu e sicu ca est abandonadu!) pubricu e privadu.

Sas prospetivas de su cambiu climàticu no nos dant seguresa in cara a su perigulu de fogos tentos semper prus terrìbiles.
Sas temperaduras chi crèschent, sas siccagnas repitidas, s’abandonu de sa terra e in su mentras sa crèschida de sas residèntzias in logos perigulosos (comente sunt sos giassos de tupa-mediterranea) causant una potente mistura chi aumentat s’inseguresa.
E nen mancu àteros aumentos de armas ant a poder impedire custa tendentzia.

Sa Regione Sarda si est livelada supra su modelu legislativu italianu chi cussiderat su problema de sos fogos tentos comente una chistione de “protetzione tzivile” a sa cale dare semper e solu una resposta contundente unu minutu a pustis chi siat capitada (mai unu minutu in antis).
Chin su isorvimentu de su Corpo Forestale dello Stato (in realidade giai chin sa L. 353 de su 2000) s’Italia est intrada chin su Portugalu e sa Grecia in su Club de sos “separados in domo” (su manìgiu de sos fogos tentos separadu dae su manìgiu de sos padentes).

Nd’amus a bier chito sos resurtados negativos

Est tempus de ponner orden a custas cosas.

Nos bisongiat una leze regionale chi tengiat intro:
– su reconnoschimentu chi su fogu faghet parte de sos ecosistemas nostros e chi est unu malu bisu su de pessare de lu eliminare
– su reconnoschimentu chi bisòngiat unu manìgiu sistemàticu e no solu una resposta de emergentzia
– su reconnoschimentu chi su manìgiu espertu e responsàbile de su fogu a base comunitària traditzionale podet agiudare su recùperu culturale de sa matessi e a ponner in seguresa su propiu logu de vida e traballu
– su reconnoschimentu chi s’issèperu de eliminare cumpletamente su fogu no hat resortu e no podet resòrvere, antzis arriscat de los peorare, sos problemas de essidas de CO2, su destruimentu de sos habitat protegidos, sa seguresa de sas biddas e chi custa esclusione matessi est sa causa de sos mentovados “Fogos forestales mannos”
– su reconnoschimentu chi si depet mudare s’isfortzu econòmicu-finanziàriu de oe (chi favorit solu sa lota) a cussu de sa cuncreta preventzione in sas varias partes de sa Sardigna segundu sos logos tìpicos, fachende cuncretas atziones de selvicoltura preventiva, manìgiu de sos puntos crìticos, manìgiu de sos combustìbiles vegetales, interessande fintzas su mundu agropastorale chin pretzisos progetos de su PSR (pianos de irvilupu rurale) in ue sa sienda agrìcola e pastorale siat reconnota – pro cuncretas atziones di seguresa – comente unu presìdiu importante pro su logu intreu.
– In custu sentidu bisòngiat chi bi siat una pretzisa pianificatzione locale a livellu de logu largu (non sos pianos comunales ordenados dae sas determinatziones de Bertolaso in su 2007, chi sunt pianos de primu agiudu ma no de eliminatzione de s’arriscu!) chi pòngiant in lughe sas maneras de manìgiu e sa cuncreta atuatzione issoro.
– su reconnoschimentu chi pro s’acurtziare a su fogu b’hat bisòngiu de arta profesionalidade e formatzione chi si depet irvilupare totu s’annu e non solu in estiu, limbàgios de comunicatzione cumones subra sa seguresa, capatzidade de anàlisi e istrategias in su campu favorende sas esperientzias e sas profesionalidades chi bi sunt e ammanniande-las.
– su reconnoschimentu de s’educatzione ambientale chi siat orientada a sa connoschentzia de su fogu comente fatore ecològicu e non comente “nemigu

B’ at bisòngiu puru de reunire in formas de coordinamentu prus forte sa rica realidade de su volontariadu e de sos barratzellos, (comente pro esempru sucedit in sa Regione Piemonte, ue b’est solu unu Corpo di volontariato antincendi bene contipigiadu e e profesionalizadu) pro arribare a una forte mezora in sa formatzione paris chin su Corpo Forestale e a sa zente de sa Ag. Forestas, mancari reduinde sos “numeros mannos” (in su Pianu contra sos fogos tentos apenas aprovadu si faeddat de 10.000 operadores!) e ismanniande mancari sos impignos operativos e sas ispetzialidades de interventu chin certificatziones pretzisas no solu sanitarias ma fintzas profesionales

A sa fine de sos contos bisòngiat de mudare manera de bider e pensamentos, mudare paradigma, tramudande dae s’idea de “protetzione” (chi inditat una dèlega a carchi entidade superiore) a s’idea de “preventzione” (cada componente de sa sotziedade si cussiderat responsabile in sos propios cumportamentos cuncretos) tzivile.
Unu cambiu de paradigma chi siat puru ocasione pro superare sa forte dipendèntzia dae su modelu eterodiretu de sa Protetzione Tzivile italiana e chi siat ocasione e oportunidade de autodeterminatzione pro sas particularidades territoriales e istoricas de sa terra nostra.

Custu iscritu est istadu fatu subra sos pensamentos de Giosepe Marianu Delogu in su libru suo “Dalla parte del Fuoco, ovvero il paradosso di Bambi”, il Maestrale 2013, Nuoro