(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto e selezionare quella tricolore)
Premissa:
Cumpartu s’ispìritu e sa litera de sa proposta pretzedente de lege de s’Assòtziu Sardos. Tzertu, fàghet a dd’arrangiare e dd’assetiare, ma in in sustàntzia est de cumpartzire e, comente a tale, de ispartzinare e propònnere a su parri pùblicu, a is òrganos de comunicatzione, a is Partidos, a is Cussigeris regionales.
Cun sa riflessione chi sighit chèrgio isterrere unos cantos contenutos chi s’istùdiu e s’imparu de s’istòria “locale” – e duncas pro nois s’istòria sarda – cumportat, ma prus che totu is efetos e cunferentzias chi produent subra sa formatzione de is istudiantes giòvanos.
S’iscola italiana, a pesare dae calicuna timoriosa abertura, dae sèculos, respetu a s’istòria locale nutrit e mustrat dudas, riservas,e fatu fatu reselu berdaderu. De cue in sustàntzia, sa tudada, sa tzensura, s’istòrchida e, beni·mi·nde, sa trastocadura.
Ma no is s’iscola feti: in is òrganos de comunicatzione generales. Pro esempru m’ammento chi sa Biblioteca de su giornale fitianu Repùblica, in su 2006, at publicadu e ispartzinadu a milli de copias unu volùmene de 800 pàginas subra sa preistòria, in ue nuraghes e Sardigna non sunt mancu numenados siat puru pro errore.
Un’ocasione faddida pro sa cultura italiana chi puru pretendet – e cun barra puru – de dominare in s’ìsula.
E puru: illuinados dae s’eurotzentrismu, est craru ca ismèntigant chi cussa nuràgica at istadu sa tzivilidade prus manna de s’istòria de totu su Mediterràneu tzentru-otzidentale de is segundos milli annos antis de Gesùs.
A s’imbesse – ma est un’esempru feti – de sa Frantza in ue, prus che totu in segus a is posturas de significu de istòricos comente a Marc Bloch e a Lucien Febre cun sa bogada in su 1929 de is Annales e cun su pensamentu de Fernand Braudel, s’istoriografia prus abbista at propassadu su paradigma istoriogràficu chi narat ca “s’istòria generale feti est digna de èssere istudiada”. Propassende e refudende gasi s’istòria comente acontèssida militare manna e torrende a avalorare s’istòria de su logu, chi si ponet comente laboratòriu de s’idea istoriogràfica noa segundu chie non ddoe at una gerarchia de rilevàntzia tra istòria locale e istòria generale.
a. Valore identitàriu
S’Istòria est sa raighina de s’èssere nostru, de sa realidade colletiva e individuale, de s’identidade nostra. Perunu indivìduu podet bivere sena cussèntzia e connoschèntzia de s’identidade sua, de sa biografia sua, de is diferentes momentos chi ddu giughent a èssere capassu de torrare a costruere esperièntzia personale istòrica sua.
Unu filu pretzisu acàpiat su presente a su passadu nostru: su filu de s’identidade e de sa diversidade, comente indivìduos e comente colletividade-comunidade. Si no esseremus diferentes non diamus pòdere mancu allegare paris, nos acarare, connòschere: nois connoschimus in ite semus diferentes. Diamus àere, si nono, sa note iscurigosa de Hegel, in ue onni baca est niedda. Sa diversidade nos sarvat dae s’omologatzione-istandardizatzione. Craru siat: sa cussèntzia de èssere diferentes non escluit cussa de èssere e de bivere intro de un’universu prus ampru meda.
Sa cussèntzia de s’Identidade s’agatat finas comente cussèntzia colletiva e non feti comente cussèntzia individuale: a livellu de famìlia, sotziedade, comunidade, grupu. Su ligòngiu tra is membros de una comunidade sunt sa limba, sa religione, is valores, is cumportamentos chi sa comunidade matessi nd’at boddidu totu a longu de s’istòria. Su bisòngiu de pertenèntzia, s’aposentada, is raighinas, sa memòria istòrica rapresentant su tzimentu de s’identidade. Sa biografia personale si mesturat cun cussa colletiva, s’istòria locale cun cussa generale.
b. Valore connoschidore
Apo naradu agoa ca ddoe at istadu e galu ddoe at, respetu a s’istòria locale, un’atitùdine de reselu e de disintesa, una punna a bidere gerarchias: s’istòria generale prus alta, prus dignitosa de s’istòria locale e, duncas, s’istòria “natzionale” de prus importu de cussa “regionale”. Dae cue – pro esempru – is dudas conca a is ispecifitzidades e identidades ètnicas. Su refudu est tra àteras cosas frutu de faddinas disintesas alimentadas in parte manna dae s’imparu de s’istòria in s’iscola, resurtu de cuddu paradigma unitarista impostu a s’ora de s’Unidade de s’Itàlia, dae sa netzessidade bogada dae Azeglio in su Risorgimentu de “fàghere is italianos”, cosire sa bota, est de fatu un’unidade istudiada chi non teniat contu de sa colorida realidade culturale, istòrica e linguìstica. su paradigma unitarista naschiat in prus dae su mitu, dae su generalizare e dae su pagu incuru a su locale, a su diferente, a su particulare, a su lacanàrgiu.
In is annos ’30 – dd’apo giai atzinnadu – cun is Annales de is istòricos frantzesos e in manera particulare de Lucien Febre e de Marc Bloch antis e de Fernand Braudel pustis, est a nàrrere cun s’isperdida de s’eurotzentrismu istoriogràficu, chi poniat a in antis s’anàlisi de is fundamentas materiales de sa tzivilidade, fiant lòmpidos a concruire chi in sa chirca istoriogràfica, locale o universale, non faghiat a ddoe collocare gerarchias.
Gasi oe s’istòria de su logu at achiridu rolu istàbile de importu, si un’istòricu italianu mannu comente a Franco Catalano podet iscriere chi “s’istoriografia si nd’at liberadu dae is ideas sena fundamentu chi tzèlebrant s’istòria manna, gasi “s’istòria noa” in prus de nde isciusciare is cresuras istoriogràficas betzas, pro un’istòria aberta e sena barreras disciplinares, est in gradu de avalorare sa vida de is òmines in su tempus, ispriculende a totu campu: dae su magasinu a sa cobertura.
S’istòria in suma est comente a su porcu de is famìlias agro-pastorales de una borta: cando s’ochiet, non si nche iscabulat nudda, totu serbit, dae is origras a is ogros. Comente non si nche fùlliat nudda de su chi est òpera de is òmines: e s’istòria est comente a s’orcu de is contos, chi currit e andat a ue fragat nuscu de òmines.
In sìntesi, su valore connoschidore de s’istòria locale tocat a ddu chircare in sa possibilidade de interpretare is fenòmenos generales:
– Comente averiguada de su resurtu a livellu locale de su fenòmenu generale (pensamus pro esempru a is cunseguèntzias, a livellu sardu, de is polìticas econòmicas e fiscales de sa Dereta e de sa Manca istòrica o de su Fascismu).
-Comente reconnòschida de is efetos chi seberos e punnas chi partint dae su locale, dae giosso, induint e produint in is seberos de òrdine generale.
– Comente modellos de cumportamentu locale chi si generalizant.
c. Valore educativu
Sa connoschèntzia e sa cussèntzia de is raighinas etno-istòricas e linguìsticu-culturales nostras nos agiudant a propassare is cuntierras tra diversidades. A èssere su chi semus, cun is caraterìsticas particulares pròpias, est difatis cunditzione pro allegare cun is àteros, pro nos ponnere in relatziones. Sena connoschèntzia, cussèntzia e creschimentu sighidu de s’Identidade pròpia, de sa fisionomia ispetzìfica pròpia, ddoe at omologatzione feti, semper prus oe cun sa cultura de s’isperdìtziu, cun s’istandardizatzione de sa mercantzia e duncas de is gustos, cun sa globalizatzione chi punnat a molere totu e totus, pudende diferèntzias e particularidades.
Connòschere e pigare cussèntzia de is particularidades etno-istòricas e etno-linguisticas nostras non signìficat nen podet e nen depet significare a alabantzare in manera passiva su passadu nostru in tèrmines mitològicos e mancu etnotzentrismu o peus puru serrada conca a foras e/o a su diferente.
d. Valore didàticu
Si assignamus a s’istòria locale unu rolu, una tarea, unu valore formativu e educativu mannu, tocat a dda ponnere in is iscolas de ogni òrdine e gradu – de cue sa proposta de Lege de SARDOS – in pagas paràulas, a intro de is carreras iscolanas, non comente apicajone, comente elementu a una banda de trastigiare a pustis de sa letzione, ma de aunire cun s’istòria generale, de istudiare in parallelu, in manera sinòtica e cuntestuale.
Ma no est sufitziente a istudiare s’istòria locale: toca a dd’iscriere o mègius a dda torrare a iscriere, ca, a s’ispissu s’istòria sarda dd’ant iscrita àteros, is dominadores, is “Binchidores”, chi seguru – dae is Romanos a is Ispagnolos, dae is Piemontesos a is Italianos- aiant e ant, bisuras e interesse “àteros” – pro non nàrrere contràrios – respetu a is nostros, de Sardos.
A dd’iscriere partende dae is cunditziones sotziales, averiguende in logu, imperende ogni paperi a incumentzare dae is documentos, non iscritos feti ma dae totu cussu artzipèlagu de connoschèntzias chi “faeddant” in capas prus de is pabiros e de is documentos de is artzivos (paesàgiu agràriu, restos archeològicos, monumentos, nuraghes, putzos sacros, etz etz.)
Sena sa costrutzione noa de is elementos de prus significu de sa vida de sa gente comuna, s’istòria sighit a èssere istòria evenementiel, est a nàrrere istòria de is rees e de is imperadores, de Pabas e de Generales. E pro cussu in sustàntzia, imboligosa e isbisuriada.
Fintzas a cando amusascurtare sociologos manipoladores ki santificana Sa Die, e dedicana lustros a massones italianos, s’istoria de su Populu Sardu ataessere contada e arrantzada dae sos chierichettos indotrinaos dae sas iscolas de santa romana cresia. Pro torrare a iscriere s’istoria VERA de su Populu Sardu tocada a torrare a su A.C. prima ki su juu de roma e sa cresia sua s est supraposta a sa Cultura Sarda. Bonu traballu pro kie tene coratzu a lu narres e l’iskriere.
Tenes resone, Frantzí! Est fintzas dae tropu tempus ora de che la finire cun cust’irbéntiu presumidu de “storia locale” e “storia generale”! Si no nos lassamus intzegare de s’etimologia de “istória” (chentza mancu pessare a chie l’at iscrita, canta ndhe at contadu e proite, e canta ndhe at cuadu o lassadu pèrdere e proite ma che cosa de perunu contu, s’istória est su chi faghet sa zente pro sa vida, e zente est totu sa zente in totu su Pianeta. Proite, poi, un’istória tiat èssere locale? Sa zente in donzi tempus e logu at triballadu, “gherradu” comente namus in sardu, pro si campare (e campare fintzas sos parassitas dominadores), pro si mediare, pesare fizos e istare carchi cosa menzus líbbera e in paghe ca su domíniu est gherra, morte e distrutzione: bi at fossis carchi istória prus generale de goi? Tiat èssere prus generale s’istória chi ant fatu sos dominadores chi cumandhant in logu issoro e faghent e iscontzant in domo anzena seghendhe sas ancas a sa zente? Tiat èssere prus istória generale su machine personale de Hitler chi at abbutinadu totu s’Europa e fintzas su mundhu, o “le gesta” de Napoleone e Giúliu Cesare (pro no ndhe chircare àteros) de sa chi at fatu sa zente chi ant fatu prànghere e ispérdidu? O cussa chi ant fatu sos negrieros e colonialistas? Namus chi istória est totu s’istória. E pro istare a nois e a su bisonzu nostru: ite istória est a no ischire mancu chie semus e inue zughimus sos pes, comente semus postos e ite tenimus o podimus tènnere e fàghere, de ue benimus e a ue e comente semus andhendhe personalmente e coment’e colletividade/natzione chi nos distinghet? Ite cultura istórica est sa chi nos daent si bi mancat própriu s’istória nostra e solu pro sa dortidúdine e presumu chi no est de pònnere in contu? (e fossis mancu la connoschent sos ‘mastros’ chi compilant sos “manuales” chi zirant in “adozione”, cosa no prus pagu grave de totu sas àteras!) S’iscola italiana nos at dadu una cultura istórica in parte manna assurda e dorta, a dannu nostru; e ca tocat chi fetemus sos contos cun nois etotu tocat fintzas a narrere chi l’at fatu cun sa responsabbilidade sempre prus prena de sos Sardos etotu chi ant fatu e faghent sos docentes (pro no chircare s’iscallamentu e responsabbilidade de sos ‘políticos’), ca sa responsabbilidade de su chi faghimus nois la tenimus personalmente nois etotu fintzas a cumandhu anzenu, e no sos Buzinos chi guvernant s’iscola! A issos s’issoro, e a nois sa nostra, si no semus buratinos, puru cumprendhindhe totu sas dificurtades de sos Docentes! (e pro las miminare e lis andhare in azudu depet pessare sa leze proposta).
E tenes resone manna chi s’istória de sos Sardos tocat a la torrare a iscríere ca meda l’ant iscrita “ad usum delphini” e no solu ponindhe ifatu a Massimo D’Azeglio chi teniat de fàghere “gli Italiani”! Nois no tenimus mancu de nos fàghere a Sardos, ca a Sardos nos faghet sa Sardigna: tenimus invetze de èssere zente nois puru, chi cheret nàrrere a èssere líbberos e responsàbbiles pro su bene nostru e fintzas anzenu.
La storia è sempre
quella dei vincitori ,o meglio la scrivono sempre i vincitori. Noi sardi siamo stati conquisati dai,Romani , dagli Aragonasi e dai Piemontesi,
sempre trattati come nemici da colonizzare, per cui la nostra storia
e la nostra civiltà sono sempre state ignorate e sminuite.
Entrando nel merito della nostra civiltà, in particolare della civiltà nuragica e del periodo giudicale, di ciò
non si fa alcun cenno nei libri di storia.Scadaloso e ingiusto per una terra che ha dato all’Italia sangue, onore e ricchezza.
Direi che sia ora di farsi sentire e rispettare.