(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Su mundu mudat cada die, e su mundu de s’energia mudat fintzas prus a lestru. E no ant a èssere tzertu is luddistas de Trump a pònnere in segus su calendàriu: aici comente su 19° fiat su sèculu de su carbone e su 20° su de su petròliu, su 21° sèculu at a èssere cussu de is fontes rinnovàbiles. Sena duda peruna.
No est unu benidore chi podimus firmare.
In unu mundu semper prus inter-collegadu mancari totus is muros e is doganas, s’energia at a serbire pro biagiare, tragare e comunicare. Panjiva, istitutu de chirca supra su cummèrtziu mundiale, mesurat unu ismanniamentu de su 3,5 pro chentu de is iscàmbios mundiales cara a s’annu passadu, e perunu marcu de mudamentu si bidet.
S’energia at a serbire pro fàghere funtzionare veturas e trenos, is pompas chi nd’ant a batire s’abba in is domos nostras, is cunditzionadores e is radiadores pro nde illebiare is istades e is ierros , is tomografos, is risonàntzias e is ecògrafos pro disvelare e sanare is maladias, is caldàias, is molinos de is oleifìtzios e is pastorizadores de is fàbricas de cunservas.
Su mundu curret cara a is energia rinnovàbiles e no at a torrare a coa. Is chi non bolent abarrare in s’oru de su mundu devent atzetare custa evolutzione. L’at a pòdere gestire e averguare, ma non l’at a pòdere refudare.
Su cabu-complotista Trump decrarat chi is mudòngios climàticos sunt una fàula imbentada dae is tzinesos pro istorbare sa fortza de s’indùstria americana. Ma Xi Jinping, presidente tzinesu, narat chi s’acordu de Parigi “est costadu fadiga e aici devet abarrare”, e sa Tzina si impignat a ricavare su 20% de su netzessàriu suo de energia dae fontes rinnovàbiles intro su 2030.
Su passàgiu dae fontes fòssiles a cussas rinnovàbiles at a creare una mapa geopolìtica noa, tzentros noos e periferias noas.
Ant a devènnere prus pagu de importu is paisos-putzu e prus de àteras chistiones importantes che a s’usu fatzilitadu a is tecnologias, is fileras de distributzione, is fontes de minerales raros sa disponibilidade de s’abba, de su bentu e de su sole.
S’abba nde ruet dae is montes, su mègius bentu est costante, su sole devet èssere bundante e callente. Is desertos de su mundu, pustis chi ant fornidu petròliu pro annos e annos, diant pòdere devènnere fontes rinnovàbiles de primore.
Ma is energias rinnovàbiles tenet una particularidade: sunt difùndidas. No esistint in su mundu giatzimentos de bentu o sole. Esistint diferèntzias, ma nostru Sennore at partzidu custas resursas a manera giusta peri su mundu.
Ant a essire fora atores noos che su Tzile, chi tenet sa meidade de is riservas mundiales de lìtio, o su Congo chi tenet sa meidade de su cobaltu mundiale, e ambos custos elementos sunt fundamentu pro sa produtzione de baterias.
S’ant a creare classìficas noas de podèriu tecnològicu: intre is deghes produtores mundiales prus mannos de aerogeneradores sa Germània mantenet su 22 pro chentu de su mercadu, sighida dae sa Tzina cun su 17% Danimarca cun su 10% India cun su 6% e USA cun su 5%. Duos colossos industriales, Germània e USA, duas potèntzias novas, Tzina e Ìndia e unu paisu piticu pranosu che a sa Danimarca, chi tenet una populatzione tres bias sa de sa Sardigna in una àrea belle che dòpia, ma chi at postu a cùrrere fundos meda pro s’eòlicu e chi como cuntentat su 42 pro chentu de su netzessàriu energèticu.
Pro una pariga de votos in sa “rust belt” americana, chi at ismentigadu chi is postos de traballu in sas energias rinnovàbiles sunt 12 bortas prus de cussas de su carbone, Trump cundennat is USA a bator annos – e forsis de prus puru – de positzione marginale polìtica e de pagu valore industriale in unu de is setores chi prus est creschende in su mundu.
E sa Sardigna? Sa Sardigna chi produet su 4% de s’energia elètrica italiana cun unu 2,5% de sa populatzione ma ispatzat pro capite su dòpiu de sa Campània e prus puru de is àteras regiones de su tzentru-sud Itàlia, ite diat dèpere fàghere?
Sa Sardigna tenet sole e bentu, ma male suportat, mancari prus male puru is installatziones supra su territòriu suo. Is aerogeneradores sunt lègios a ddos bìdere e guastant su paesàgiu, de prus puru cussu delicadu e agreste de sa Sardigna.
A rendent? In aterue, unu aerogeneradore rendet a s’eràriu locale belle che 80 mìgia dollaros s’annu, ma cantu rendet a chie ddos installat e gestit? Una turbina chi girat cun unu rendimentu mèdiu de 1 KW (meidade de su potèntzia màssima) pro 200 dies s’annu (pari a 4800 oras) a unu preju mèdiu de 7 tzentèsimos a su Kwh, rendet in unu annu unu 336 mìgia dollaros.
Cara a unu costu de produtzione e installatzione dae 50 a 80 mìgia dollaros, unu afare
bonu a beru pro chie ddos fràigat e gestit.
E pro chie tzedet s’usu de su terrinu? A sòlitu balàngiat unu “wind lease”, est a nàrrere unu cuntratu de afitu chi rendet dae 4 a 8 mìgia dollaros a s’annu cada turbina, o 3-4 mìgia pro sìngulu megawatt de capatzidade, o su 2-4% de rèdditu cun tara.
Pimpìrias duncas cara a is costos ambientales, mescamente pro chistiones de ludura visiva.
Ma sunt is aerogeneradores a palas rodantes s’ùnicu sistema pro pinnigare su bentu?
Ma est possìbile chi galu devimus imperare tecnologias betzas de 50 annos?
Sa risposta est nono: s’agatant tecnologias isperimentales ma cun possibilidade bona de resèssida, che a sas tecnologia de is molinos (vortice) e cussa de sa vela “safoniana”. Tecnologias chi non naschent in Germania o America, ma una e s’àtera, in Andalusia e in Tunisia.
Fintzas pro pinnigare is rajos de sole sa tecnologia non si firmat: una collaboratzione intre su MIT de is Istados Unidos e sa Masdar de is Emirados at creadu is “step cell”, tzellulas foto-voltàicas chi podent ismanniare tretos de cunversione e is guadàngios dae su 20% a su 50%.
Fintzas is israelianos de su Technion traballat supra is pannellos solares cun balàngios raddopiados cara a cussos de oe, a costu meda prus bassu.
E in fines b’est su solare tèrmicu, cun s’Ispagna e s’Itàlia a s’avanguàrdia, cun una tecnologia de allogamentu de s’energia pensada dae Carlo Rubbia, e una impresa italiana, s’Archimede de Perùgia, chi fràigat impiantos fintzas in Tzina.
Trata-si bortas meda de sistemas isperimentales, postos in zonas cun bona sorte pro is condutziones ambientales issoro, a manera chi agiuant a ismenguare is costos initziales.
S’isperimentatzione, s’ischit, andat paris cun cun sa chirca, e chie faghet chirca a sòlitu faghet manifatura.
Sa Gemasolar ispanniola, chi òperat cun unu impianto de 400 MW in Andalusia, est agiuada dae sa Masdar, istitutu de chirca de Abu Dhabi. Su gestore printzipale americanu de gasòlios.
Is petrolìferos faddint bortas meda pro iscrùpulos, ma giai tenet mirada longa.
E sa Sardigna? Sighit a nàrrere chi nono. Chi no est unu nono a sas energias alternativas e nemmancu a sa tecnologia etotu, ma a comente ti dda faghent ingullire e comente dda amministrant.
Est craru chi est meda prus sustenìbile una pala a sa borta chi no unu mega impianto de 400 megawatt in unu territòriu de 300 ètaros. Ma non si podet sighire a nàrrere chi nono a totu. E non diat èssere mègius a nàrrere “No ma…” e mègius puru “Emmo si…”?
E a pensare a cunditzionare sa lassada de custos terrinos pensende de fraigare in cue etotu una o prus unidades de fabbricatzione. O lassare tecnologia a impresas locales? O unu partenariadu pùblicu-privadu cun una cumpartzidura de is ùtiles? O creatzione de iscola de formatzione tècnica? O propònnere àteros terrinos a mègius cunditziones?
Tiscali no est nàschida in unu desertu: teniat giai medas concas pensantes formadas dae su CRS4 de Carlo Rubbia. Grauso antis e Soru pustis ant sceti postu in pare custos ponende·ddos a traballare. Tocat a cumprendere su efetu positivu chi torrat una impresa chi traballat in su territòriu etotu.
Sa fonte de rèdditu prus manna de s’agricultura sarda, su disfamadu Pecorinu Romanu, est una tecnologia – e unu mercadu – arribados gràtzias a is produtores de su Làtziu. Beru est chi totus si moviant pro resones de costos prus bassos de su late e de is terrinos. Ma is sardos, ant imparadu deretu s’arte e luego posta a cùrrere pro su bene issoro. E in fines ant postu a un’ala sos meres betzos, cussos industriales caseàrios latziales chi oe produint su 5% de Pecorinu Romanu ebbia.
S’economia mundiale aici funtzionat: si podet produire su chi si resesset a bèndere. Paret simple a nàrrere chi mègius est a diferentziare is produtziones. Su mercadu de su pecorinu romanu giai esistit ca giai b’ant postu suore e dinare in su sèculu passadu. Su de su Frore Sardu est totu de fraigare. E b’at a chèrrere ateretantu suore e dinare pro nde lòmpere a su matessi livellu.
Matessi chistione pro su mercadu de s’energia. Sa Sardigna giai immoe tenet resursas bonas, terra, bentu e sole e nde podet bèndere balangende. A nàrrere chi tocat a fàghere àteru paret fàtzile ma gasi no est.
Narende “devimus traballare cun is resursas nostras” no est semper chi si cumprendet cales siant custas “resursas”.

Unu esempru is durches sardos, chi sunt finas fatores simbòlicu, ma est matanosu a beru a ddos pònnere in mercados angenos: prenos comente sunt de tzùcaros traballados e ispètzias chi no agradant a totus, locales cun pagu valore nutritzionale. Su mercadu mundiale, a dolu mannu, non funtzionat aici: non semus nois chi detzidimus ite devet agradare a is àteros.
Podet finas capitare chi a is àteros agradat su chi nois non diamus bolere bèndere. Ma si dd’interessat prus una forma de pecorinu in tames de una safata de pàrdulas, forsis est beru puru.
Si su turista preferit is ispiajas a is nuraghes tocat in antis a li propònnere cussas e a bellu a bellu ddi podimus fàghere connoschere àteru. Est una tècnica de marketing mutida “bait and switch”.
Ispantados comente semus dae is disastros ambientales de s’indùstria petrolchìmica, metallùrgica e minerària, timimus fintzas s’abba tèbida.
Finas giustu est a brigare, a pònnere faeddu, a negotziare, a nde bogare balàngiu pro sa terra e pro s’ambiente naturale, sotziale e econòmicu. Est finas giustu a costoire e defensare, e pretzisu est a ischire ite fàghere e in ue, e comente.
Ma no andat bene a nàrrere chi nono sena mancu intèndere. Ca si nono amus a èssere una terra de “contràrios e bostu” cun su arriscu de nos isulare cun una pertzetzione de sa realidade pagu abbista de is valores nostros e de is àteros.