(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Su fronte sardu chi càstiat a una prus ampra interpretatzione de s’autonomismu, de s’autodeterminatzione e a sa indipendèntzia est bàriu a beru.
Totus is movimentos sensìbiles a custu tema tenet unu pàrrere issoro intro a una mirada larga e generale. A beru est traballosu a cumprèndere cales ideas si diat pòdere pònnere a cùrrere in su fitianu sotziale, econòmicu e polìticu de s’ìsula lòmpidos nche semus a s’Indipendèntzia.
Bògio incomintzare custu meledu meu cun una pregunta indiritzada a totus is movimentos indipendentistas in Sardigna (o rapresentantes issoro). Una pregunta, a seguru non s’ùrtima, a pitzu de su significu de custu protzessu evolutivu chi sighint a fraigare cun fadiga e atza.
Cale diferèntzia intre Pàrrere e Idea de s’Indipendèntzia pro sa Sardigna? Ite contare, e a chie, cun su sèberu de indipendèntzia in sa cuntemporaneidade? Ite nàrrere galu, a banda de “non cherimus meres” o chi “s’Istòria nos contas unas cantas versiones e nois nd’amus cumpresu àteras?”
Lego artìculos e sigo cun passione is pàrreres diferentes de su chi si cheret manifestare: de comente amus a istare mègius sena unu Istadu Soberanu angenu, de su timore de lassare a fìgios nostros (e a is fìgios issoro) is fallimentos creados dae àteros (is partidos polìticos?) e, prus che totu, sa derrota si no si resesset a nde pesare e/o colare custu progetu de indipendèntzia.
Unos cantos tzitadinos sunt de acordu, àteros dudosos, àteros a tesu meda dae custos cuntzetos de autodeterminatzione, chi ponet in pistighìngiu ca sa pregunta galu torrat: cun cale idea pro su benidore?
Is ideas pro su pustis, a s’ora chi si faghet, sunt dèbiles e sa gente ddu cumprendet e tenet timore. Su timore est ladinu e sena pianificatzione lòmpidos a in cue sa autodeterminatzione no at a tènnere ancas. Cale solutzione (idea) a su problema sìngulu chi tenet meda nùmenes e chi unos cantos sunt istòricos e crònicos che a: sa continuidade territoriale, sa disocupatzione, sa cuncurrèntzia supra is produtos de sa laurera, su turismu, su ispopolamentu. Atuales che a sa sanidade, s’energia. S’elencu est bastante connotu e is pàrreres puru ma, cales ideas?
Su pòpulu sardu custu si preguntat. A ispissu s’intendent dichiaratziones che: “a èssere indipendentes est bellu!” (ddu penso deo puru) e chi custu cuntzetu ”bastat a cumbìnchere is persones”.
E insandus penso a su mundu fora de Sardigna chi curret a lestru (in meda maneras), semper cambiende, e mi ispantat chi si cheret traballare supra chistiones turmentosas sena ideales mannos o programmas atzudos in ue a pònnere in manu sa vida de fìgios nostros est cosa de “ùrtima possibilidade”.
S’indipendentismu chi tenet galu pagu visibilidade, est cosa atzuda chi punnat non sceti a “pensare che mannos” ma finas a fraigare su bene istare comunu?
Forsis est s’iscola bostra de is movimentos. Forsis est acadessende e sa gente non si nd’est abigiada galu. Ma si deo bògio èssere unu indipendentista e chèrgio donare pàrreres ebbia pro istare sulenu cun megus etotu, non so esempru bonu, ma che a is àteros mi cumporto. A pònnere pàrreres a campu ebbia sena cunfrontu cun is àteros alleados b’at su arriscu de no èssere cuncretos.
Custu si cumprendet oe.
Chistionamus de traballu. Su traballu est sa base de sa dignidade umana de cada vida e ala de su mundu. In Sardigna sa mancàntzia de traballu no est prus unu problema, est unu dramma. Si sighimus aici amus a àere unu benidore de gente depressa e bìnchida. Polìticos, e gasi etotu economistas e sotziòlogos, sighint a nàrrere chi su “continente betzu” (tando non sceti Sardigna) “bivet una crisi ebbia”.
Sceti? Inoghe nche semus in mesu a una temporada chi no est àteru chi unu protzessu de trasformatzione chi nos giughet cun fortza manna a unu mudamentu de paradigma. O lu atzetas o ti ochiet.
In su cuntestu internatzionale carchi “espertu” at proadu a agatare una solutzione e, comente cun unu lapis in manu, at aunidu unos cantos puntigheddos (7 o 8, che unu puzzle enigmìsticu) sena, a oe, risòlvere nudda.
Tocat a cambiare. Est a nàrrere sa chistione traballu (a die de oe) aici comente semper dd’amus connotu (traballu – rèdditu) non s’at a bìdere prus, cheret sobradu. At a iscumpàrrere fintzas su traballu dae rèdditu in Europa.
Imaginare custu iscenàriu cun s’autonomia indipendente in Sardigna nde pesat luego preguntas: cale solutzione pro su dramma traballu? Cale tipu de sotziedade (sarda) at a èssere manchende su traballu a rèdditu? Comente traballare in sa Sardigna in su 2050? In cale iscenàriu internatzionale?
Àteru tema de importu is giòvanos: is mìgias e mìgias de giòvanos chi no agatant perunu traballu ca no est su in su naturale issoro. E puru custos giòvanos biàgiant, cumpàrtzint esperientzias, chistionant prus in libertade. Sunt fìgios de s’Erasmus! Cando ddos bidimus “acallonados” ca sunt a cara bassa cun su telefoneddu sunt cumpartzinde cosa cun àtere.
Cales ideas pro issos in s’ora de su pustis indipendèntzia?
Su pàrrere meu (a propòsitu de pàrreres) est chi b’at tropu discussionismu supra su chi fiamus. A si fàghere bandera de su indipendententismu e istare a bìdere ite sutzedit. Tocat a nàrrere sa beridade: no est funtzionende! Su messàgiu bostru non lompet a sa gente, mancari sa bona voluntade chi bi ponides. No arribat ca si a beru creides in su chi narades tocat a sobrare su cunfrontu intre bois etotu. Devides chistionare intre bois deghe, chentu, milli bortas.
Sa dichiaratzione “a s’isgantzare dae Roma” est cosa betza.
S’idea mia (a propòsitu de ideas) e/o is propostas mia chi pòngio inoghe ddas fatzo cun sa conca e su coro pro su bene comunu. Sunt duas: sa prima est cussa de bos invitare a unu meledu paritàriu, totus is movimentos chi creent a custu progetu, e insìstere. A chistionare impare chirchende unu caminu unitàriu (su prus matanosu) ma finas prus fungudu. Essire dae is aposentos bostros e dae aposentos comunes, cun unu programma pro is chimbanta annos imbenientes, pro sa Sardigna, pro sa gente vostra, pro su pòpulu totu.
Sa gente cheret fainas berdaderas, cosas cuncretas, e chi si podent fàghere.
Sa segunda proposta bos invitat a sa generosidade e a su bonu sensu rispetende sa voluntade de cada sìngulu movimentu chi creet a sa Sardigna che Natzione. Est su bisu e sa proposta de una Federatzione, una Mama chi podet aunire totus is movimentos indipendentistas. Creare su chi si narat valore in prus naradu comunione. Est sa fortza de s’autonomia indipendente, sa dorsale de s’ischina chi alimentat su coràgiu.
Una federatzione capassa de ascurtare e torrare valore, de acollire e retzire, adderetare e programmare. Chi siat una cosa prus manna pro sa Sardigna. Su caminu bostru devet èssere unu tretu prus ìntimu pro cumprendere sa gente e ite bòlere. Prus ìntimu cheret nàrrere a tènnere una cussèntzia adulta e definire it’est a beru sa Natzione Sarda.
Istesiade s’arriscu chi a èssere indipendentes est cosa casuale. No ddu podet èssere. Si sa carena (sa Sardigna) est mesu malàida e mesu sana sa veridade est chi est mesu malàida. Si non creides in su Istadu soberanu mutidu Itàlia, donade·nos cussa ispera chi bois, impare, ais a torrare a nou sa Natzione. Bi devides creere , e aici nois etotu. Devet èssere una cosa manna: chi donat boghe, carena e atza.