(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

S’Osservatòriu Sòtziu Econòmicu de Sardigna ghetat agiutòriu: tra sessanta annos sa Sardigna at a àere pèrdidu su 34% de sa populatzione sua de oe, e s’at a atestare subra su millione de abitantes, furriende·si s’ìsula europea (francu Islanda) cun sa densidade de populatzione prus bàscia.
Mancare sena is bases iscientìficas netzessàrias a su creschimentu de un’anàlisi sèria in matèria, e duncas cun umiltade meda, presentamus unu resonamentu chi aunit sa chistione ispopulada ( e immigratzione de is giòvanos) a s’istrutura atuale de s’universidade in Sardigna.
Puntu de partèntzia est una chirca de s’ERSU Casteddu de su 2012 (inoghe), chi ant torradu a presentare calicuna chida a oe e chi nd’at pesadu unu pagu de dibata. Is autores de sa chirca narant: “nd’at essidu a pìgiu chi is universitàrios gastant in media 607 èuros a su mese. In totu: unos 8 milliones a su mese e giai 100 milliones a s’annu si cunsideramus is foras seu”. Non cherimus intrare in mèritu a is bisuras particulares de sa chirca, ogni una de interessu mannu e chi podides iscarrigare sighende s’acàpiu, sinnaladu antis, dae sa pàgina de s’ERSU. Nois ponimus feti annotu in chi sa prus parte de is istudiantes assentados in s’universidade sunt foras seu.
Immoe, ite cheret narrere, tra àteras cosas, totu custu? Signìficat, in sustàntzia chi ogni annu 100 milliones de èuros sunt sutràidos dae sa richesa de totu s’ìsula e tramudados in Casteddu. Sa matessi Casteddu chi in calidade de cabu logu (oe metropolitana) at prus possibilidades de acostare a is finantziamentos regionales e natzionales, sa matessi Casteddu chi pro su pesu demogràficu suo, at interessos mègius rapresentados intro de su Cussìgiu regionale. In prus, una tzifra chi mudat tra 15 e 20 mìgia giòvanos s’istèsiat de bidda sua e si tramudat in Casteddu pro a su mancu tres annos, e custu cheret narrere resursas mannas de cultura e de traballu sutràidas.
Su cunsideru de custos fatos nos paret de fundamentu in una anàlisi de is problemas de s’ispopulada, ca custu fenòmenu acontesset in duos livellos: su generale de Sardigna e su particulare, chi bidet de unu ladu Casteddu in balàngiu e de un’àteru su restu de s’ìsula in pèrdida. Est unu problema non feti de s’internu, mancare in cue siat de seguru prus grae; sena bisòngiu de datos nos rendimus contu a solos chi in Aristanis semus semper prus pagos, tra chie partit foras pro traballu e chie pro istudiare.
Lompimus duncas a sa proposta, chi in capas diat a podere èssere definida mègius una punna a meledare. Dda presentamus cun umiltade e sena perunu intentu de chèrrere frunire sa retzeta contras a s’ispopulada e s’impoborada de sa Sardigna. Semus pagu prus de unu millione e mesu e si non fiat pro su sistema malu de trasportos, su logu chi ocupamus in sa terra no est ispropositadu e is mòvidas internas non diant èssere impraticàbiles aici. Siat de una bisura indipendentista siat in una autonomista, depimus imparare dae is iscarmentos tentos: su tzentralismu est unu male, s’indipendèntzia cun Casteddu in logu de Roma est un’obietivu pagu dignu de èssere persighidu, su podere tocat a dd’ispartzinare canto prus possìbile in su logu e ogni comunidade si depet podere auto-determinare. In s’atopu de s’Universidade diat a podere pàrrere chi sa presèntzia de duos ateneos siat una meighina contras a su tzentralismu, ma chi andas a bidere ti nde abigias chi cussos ateneos, rapresentantes in sustàntzia de is interessos de is tzitades in ue si nde istantàrgiant (Casteddu e Tàtari) afortiant, in tames de debilitare sa cunditzione lacanàrgia de su restu de s’ìsula: progetos de chirca, investimentos, profetu e ispartzinada econòmica pertocant cussa duas tzitades mannas.
Esempru craru est su de is ùrtimas chidas, cando una mobilitatzione manna feti nch’at lòmpidu a su Retore de s’Universidade de Casteddu a renuntziare a serrare is cursos donados in su Cunsòrtziu Uno de Aristanis, serrada chi diat àere significadu s’abertura de is matessi cursos in Casteddu.
Creimus chi sa bogada de un’ateneu ùnicu, a donadas cunditziones, diat a podere èssere una manera pro mudare sa tendèntzia a s’ispopulada e s’impoborada de sa Sardigna. E cales sunt custas cunditziones? Pro incumentzare chi s’Ateneu non siat bàsciu controllu de su Ministèriu, ma suta cussu de sa Regione; Regione chi, cun is dèpidos mudòngios a sa lege eletorale, depet assegurare una supra-rapresentatzione de is logos foras de s’àrea metropolitana de Casteddu. In prus custu Ateneu ùnicu de Sardigna diat depere èssere ispartzinadu, comente est como in Casteddu, però in mannu subra totu su territòriu regionale: determinadas tzitades (pensamus in Aristanis, Terranoa, Nùgoro, Igrèsias o in s’Alighera in ue ddoe at giai sa facultade de architetura de s’Universidade de Tàtari)chi faghent dae polos de atraida pro su logu inghìriu e chi tenent is infrastruturas chi serbint, diant a depere ospitare unos cantos de is dipartimentos universitàrios. Non faeddamus de dòpios, pro donare un’esempru si in Aristanis ddoe pones su dipartimentu de Istùdios Umanistas, chie at a chèrrere istudiare literas s’at a tramudare in Aristanis; si in Nùgoro ddoe pones Iscientzias de sa Formatzione, chie dd’at a chèrrere istudiare s’at a tramudare in Nùgoro, e gasi sighende.
Semus in su de tres millènnios e s’allega chi andare a istudiare in Casteddu est unu passàgiu de fundamentu in sa vida de unu giòvanu sardu, ca ddi permitit de ammanniare is bisuras suas e de incumentzare a connoschere su mundu non at prus sentidu. S’Erasmus, sa prus fatzilidade in si movere, is tecnologias sotziales noas nde isciusciant in totu custas chistiones. Una prospetiva comente sa chi amus inditadu, diat a cumportare, cun possibilidades meda, biatzesa culturale e econòmica, de is logos chi oe sunt in crisi demogràfica. Culturale ca is progetos de chirca chi naschent in is universidade diant a podere èssere prus deretos a is bisòngios de su logu respetu a como, in sa seu casteddaja e tataresa, ma finas ca sa presèntzia de istudiantes giòvanos at semper in contu una richesa de sa vida culturale de unu logu; econòmica ca comente amus bisto s’economia ispartzinada dae is foras seu in Casteddu feti est mannu meda e s’ispartzinada in totu su territòriu isulanu diat a produere profetu pro àteras cussòrgias sardas. Semus seguros chi s’ispopulada e s’impoborada non faghet a ddas cumbatere cun mesuras comente custas feti, e mancu est seguru chi siant de calicunu agiudu, però pedimus comente primu a is sòtzios e a is colletivos universitàrios de proare a resonare subra sa chistione chi amus presentadu e rispondere a sa proposta nostra.
* colletivu “Fùria Rossa – Aristanis