Eris apo postu una fotografia in s’Instagram meu, e apo annatu pacas paràgulas chi, torràndelas a lèghere, parian de sinzale malu: “A s’intender bibu, ateru che tirare a campare”. Ca poi totus amus ischiu de sa lìtera de Michele, unu zòbanu de una trintina de annos chi s’est mortu, ca non cheriat prus “sichire a tirare a campare”.

In sa fotografia si bien duos crastos, granitu de s’Ortobene meu: l’apo fata cando fipo falande pro ghirare a Nùgoro, a domo, a pede. B’apo postu un’ora a artziare, baranta minutos a falare. Un’ispantu ‘e die.

A s’incumintzu m’at provau, ca aia impessu irmurzau e ca Bobore, chi fit chin mecus, at cumintzau a caminare lestru comente mai aia crètiu. Non chi non l’ere pòtiu ponner fatu, ma non mi l’isetabo. Non fipo prontu, namus.

Su caminu chi amus fatu est su 101. Si fachet parte de un’elencu de camineras, no isco cal’est. Nemmancu m’interessat. Mi piachet a pessare chi Chenteunu siat unu lùmene, e no unu nùmeru.

In bintichimbe minutos semus arribaos a una lascura: dae cue amus lassau sa caminera 101 pro nd’imbuccare un’àtera. Semus artziaos a su Monte pro bìere si su locu fit lìberu, pro bìere si carchi àrbore, rutu pro more de sa temporada de sas dies coladas, no nos eret proibiu de andare a innantis. Fimus chircande abba in sas benas, e bastante linna pro allùghere carchi focu.

S’abba bi fit, e frita. E muntones de linna. Birde in totube, unu chelu chi pariat alinande, purìssimu. In colore de chelu, comente depet èssere, chentza mancu una nue. B’aiat corbos, a curtzu a nois ma cubaos, chi cracchiaban forte. E sos crastos chi apo fotografau, tzertu. Ludru, lanedda, pischinas, fritu, foza morta, mariapicas, prados, rubu, puzoneddos, tratas de mariane, àrbores rutos – ma chentza serrare sos àghidos. E àghera, meda, neta. Pacu bentu ma sintzeru. Sa libertade curret a cabaddu de su bentu, e si ischis respirare ti prenat sos purmones.

Cheria iscrivere carchi cosa dae eris, pro contare de sa bellesa de sa libertade mea, s’istrachitùdine chi mi fachet cuntentu. Dae domo a su coro de su padente b’at un’ora de caminu, e arribare est un’ispantu.

Pro ite mi che dia deper andare?

Ca sa dimanda chi sa zente si fachet in custu locu maletrattau e umiliau chi est sa Sardigna est un’àtera, contraria: pro ite dia deper abbarrare? E poi su chi annaghen pro si che cumbìnchere: non b’at nudda, non b’at traballu, non b’at possibilidades, non b’at ispera, su sero non b’at nudda ite fàchere.

Deo isto. Pro non perdere sa possibilidade de artziare a su Monte a pede, e de m’intèndere bibu; isto pro sos jajos chi no apo connotu e pro s’Istoria chi non m’an contau in iscola, isto pro fizos meos, pro ch’iscan chi non b’at locos zustos e locos irballaos, bi sun petzi sas pessones.
Deo abbarro pro bi provare, ca istare in mesu a su nudda de sas occasiones est comente istare in mesu de totu sas possibilidades, abbarro ca petzi ube non b’at galu nudda si podet sichire a fravicare.

Deo m’impunto a isseperare sos disizos chi cherjo pro mene, pro su tempus de sa libertade mea, pro chi non si bincan sos chi riden de cant’apo istudiau, de su ch’isco fàchere, de s’istòria mea.

Custa est sa resistèntzia mea, pro sa terra mea e sos fedales meos: pro chi nemos apat mai bastante podere pro mi narrere “custu est su traballu chi t’amus isseperau”, “custu est su chi ti podimus dare”. Est sa resistèntzia mea pro su diritu de m’imbentare deo su chi cherjo, e est unu diritu chi mi tocat ca so’ una pessone, ca so’ sardu e naschiu lìberu. Fortzis est sa resistèntzia de sos illusos, de chie s’acuntentat, de chie s’est arresu e non cheret provare a cambiare su mundu.

Ma deo so’ cumbintu chi petzi chie cambiat su canticheddu de mundu a fùrriu a issu cambiet abberu carchi cosa.

In Capidanne depo cròmpere sos trint’annos. B’apo a arribbare, comente est capitande dae medas annos a como, istracu.

Calicunu at apiu in sorte sa possibilidade de si fàchere riccu. A mime Deus m’at dau sa fortuna de essere felitze. E si custu cumportat de essere istracu che poleddu e gherrare, e aguantare, deo so’ fieru de sa resistèntzia mea. Est una rivolutzione lepia e zentile, ma detzisa. Comente fit su bentu eris, in su Monte.

Miche’, apo a precare pro tene. Timo chi as a pònnere a pessare galu pro pacu tempus, e sos zornales s’an a dispiàchere sempre prus pacu, e an a torrare a iscrìvere de su fùbalu, de sas cantoneddas e de sas bestes de chie essit in televisione, e de carchi iscàndalu, e deretu de un’àteru, e torra un’àteru, lestros che bentu. De cando in cando unu corficheddu a su coro, an a faveddare de sa morte de carchi disisperau, pro astringhere azicu su nodicheddu in gula chi nos ammentat de essere umanos.

Issos sican. Deo sico a fravicare casteddos minores chin fundatziones fortes, inoche in zosso, a pedes de su Monte, in s’ìsula mea in mesu ‘e mare.