(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Euroallumina !

Fia leghende unu cummentu: “Si non b’esseret su problema de su traballu”. M’est tzucadu a conca chi imbetzes b’est! E sende chi custu dramma est pende pende, antzis seguru, a su problema tocat a parare fronte che, comente si narat, sana sana pipia. Cando un’atividade serrat, si non b’at àteras alternativas a ischitire chi garantant su traballu a chie l’at pèrdidu e chi non siat una cosa a tempus pro parare s’arrennegu de disisperados, est semper, inoghe in Sardigna, unu dramma verdaderu, e de custa tragèdia non faghet a si nde

trantzire.

Chi deo so cun sos operajos cheret nàrrere a manera simple chi pro cuddas persones e pro sas famìlias issoro deo fatzo su tifu. So unu partigianu. Su traballu est sagradu.

Sende chi mi nche so che declaradu partigianu, mi fùrrio a abaidare, e mi tzucat un’àtera s’idea, in contu si su deretu sagradu de custos òmines potzat èssere leadu a cunsideru che prioritàriu cunforma a cudd’àteru deretu sagradu, cussu a sa salude de su territòriu chi accolit cussas atividades e a sa salude finas de sos abitantes presentes e benidores.

Sende a tretu de custas duas sacralidades no est de seguru simple a seberare s’una o s’àtera isòlvida: su traballu o sa salude (de sas persones e de su territòriu)? Sa polìtica – non meda cussa sindacale chi est a manera segura e, agiungo deo sena cuscèntzia, ischierada a priori – est semper istada presonera de custu sèberu: amparare sa terra dae su luòngiu o cuntentare, mancari pro pagu tempus, sa timòria disisperada de sos traballadores?

Comente essire dae custu bennatzu?

In capas proende a immaginare cale de sos duos potzat èssere su deretu prus sagradu, cussu chi binchet sa sacralidade de s’àteru, o cale de sos duos addurat de prus e mirat a su tempus benidore cun s’alientu de unu maratoneta e non cun cussu de unu chi est currende sos tzentros metros. Pensende a s’istòria de s’industria in Itàlia, e mescamente in Sardigna, si nde leat, luego, unu elementu seguru pro meledare.

S’industria e sos sistemas suos de produtzione nche colant, no ant dura,e custu s’ischit. Unu tempus cambiaiant e imbetzaiaiant in una chimbantena de annos, oe, cun sa tecnologia chi est semper currende, mudant (e morint finas) in pagos annos, forsis deghe, ma a bortas a cussu tantu mancu bi lompent. Sas isperas de vida de una tecnologia o de unu protzessu produtivu sunt semper de prus prenetadas a si incurtziare, e, a cajone de custu, su chi bidimus oe at a èssere cras totu diferente; inoghe in Sardigna, su chi b’est, pro nàrrere, est giai mortu e interradu in àteros chirros de s’Europa (unu tempus s’avesu a iscarrigare atretzaduras betzas e protzessos produtivos pedrales cara a sa banda perifèrica de s’Imperu fiat unu piessinu de su colonialismu, ma oe non si podet prus faeddare de cussa era geològica antigòria e fora dae su tempus).

Nemos si podet ismentigare de comente si faeddaiat de sos aposentamentos de s’industria chìmica in Portu Turre e in sas àteras àreas geogràficas de s’ìsula. Esistiat unu ditzu: “si intras in sa SIR ses sistemadu pro totu sa vida!”. Sas matessi cosas las amus intesas finas pro s’ex Fiat, e in tempos prus serentes a nois, pro sas bancas. Posca amus detzisu de nos ischidare dae sa sònniga e amus bidu chi sa SIR litzentziaiat, sa FIAT serraiat sos istabilimentos e sas bancas sufrint de disacatos finantziàrios e istruturales. A si nde ischidare gasi est istadu marigosu e crispu e nos at imparadu chi nudda est prus fracu e fuiditzu de sas isperas fundadas subra sos disìgios e sos ispèddios.

Tando, si sos protzessos produtivos e sas fàbricas sunt provisòrios, est achistiadu a immaginare chi finas s’ocupatzione collegada lu siat a manera direta e proportzionada. Ma si s’ocupatzione est de paga dura e fue fue, sos dannos relados e sighidos non sunt gasi: dannos a sa salude de sas persones e de sos territòrios. Como, intre una cunditzione de precariedade de traballu eterna semper in su liminàrgiu e unu dannu permanente, mi suspo chi, a mala bògia, finas su prus isente de sos amministradores nostros, diat dèpere seberare pro trantzire su segundu elementu de s’acaramentu, finas si custu diat pòdere cajonare su sacrifìtziu de su primu.

Ma non fiamus narende chi finas su traballu fiat sagradu? Eja, lu cunfirmo. Deo, difatis, so a sa parte de sos traballadores, e, duncas, cun su traballu. Ma cale traballu? De seguru non cussu chi, sende chi est precàriu, cajonat disatinos permanentes. Eja, ma comente nche la bortamus como?

Naro in antis chi, manchende sas atividades industriales, diat èssere lògicu a programmare su risanamentu de s’ambiente e in custas atividades ocupare sos traballadores in CIG.

Esistint duas tèrmines, antzis una locutzione ebbia, chi frunit una risposta a sa pregonta, a bisu meu prus che pretzisa. “Programmatzione sustenìbile” cheret nàrrere a manera simple chi si cheret in fines renuntziare a bardiare “un’istèrgiu bòidu”, pro nche pònnere imbetzes resursas, energias intelletuales, esperièntzias professionales e tempus pro fàghere una programmatzione sèria ponende coidadu a non fàghere dannu a s’ambiente de su logu. Una programmatzione duràbile.

Est un’àtera tzarra custa chi si agiunghet a cuddas de sos politicantes chi caentant, s’unu in fatu de s’àteru, sos iscannos de Palatzu Chigi e de ruga Roma? No! E lu naro cun seguresa manna.

Ite cheret nàrrere a fàghere programmatzione sèria?

Apo a chircare de èssere su prus sintèticu possìbile ca su tema est mannu e cumplicadu…giustu giustu una tocadedda.

Costumamus a bìdere s’Ente regionale derramare contributos, intzentivos, agiudos, resursas econòmicas e finantziàrias sena unu selembru, sena unu determinu sena in antis de àere programmadu ite nde fàghere de cuddas resursas. Si narat, in custos casos, “contributziones a pioggia”. Custa manera de operare, a longas, imbetzes de frunire un’amparu econòmicu piticu e curtzu, a sas siendas beneficadas dae custa “pròina”, agiudat e ispinghet sa chi est connota comente “economia assistida”, chi at cajonadu dannos medas e sighit a los prodùere in sos territòrios in ue si faghet galu afidamentu subra custu paru de manu pùblica: sa Sardigna, sena duda, est pròpriu unu de custos territòrios.

Comente fàghere a si nde iscabùllere de su problema e a si incaminare a investire sos fundos pùblicos in fainas chi siant produtivas? No est traballu lenu, ma, si est organizadu a prou, non trigat a dare frutu.

Un’analizu primidiu de su territòriu, finas sedatzadu pro àrea geogràficas, si est fatu bene, diat dèpere bogare a campu cales sunt sas netzessidades sas istàntzias chi dae in cue essint, ma prus e prus finas sas potentzialidades de isvilupu econòmicu/produtivu de su matessi territòriu.

Non totus sas zonas geogràficas sunt adatas pro su turismu, gasi comente non totus sunt pro sa massaria e non totus si cunformant bene a sos distretos agroalimentares. Milli e unu fatore cuncurret a frunire su sinnu e su tretu de sa potentzialidade. Est punta a susu chi una zona geogràfica priva o mancante de comunicatziones internas potzat èssere isvilupada cun profetu dae su puntu de vista turìsticu, finas essende rica e bundantziosa de bellesas naturales.

Tando sas cosas de fàghere sunt duas, finas cumbinadas intre de issas: programmare a longas s’acumprimentu de bias modernas de comunicatzione interna, a tales chi si disinnet in unu tempus benidore serente unu modellu de isvilupu a vocatzione turìstica, e, in su mentres, isvilupare àteros modellos chi si podent pònnere a cùrrere prus a lestru: agroindustriales, artisanales e de allevamentu, pro esempru.

In ambitu agroindustriale, un’analizu coidadosu e preventivu de su mercadu )locale, natzionale e esteru) diat dèpere cunsentire de prenetare una essida e unu piatzamentu de sas produtziones, ca non faghet prus a si afidare a sos consumos internos.

S’analizu de mercadu chi amus naradu diat pòdere fàghere essire a campu sas potentzialidades de espansione de una coltura o de unu paru de allevamentu imbetzes de àteras atividades mancari in dificultade. Un’analizu mertzeològicu a sighire, semper in antis de su pranu de acumprimentu de sos investimentos, gasi si lompet a unu livellu bonu de seguresas in contu de economitzidade de s’investimentu produtivu.

At a èssere difatis istadu analizadu s’impatu de sos gastos fissos e de cussos variàbiles pro cada sìngula unidade de produtu, e determinadu cale diat dèpere èssere su “break event point” (faghet togu – su puntu de parègiu produtivu, suta su cale si traballat in pèrdida e coladu su cale si conintzat a balangiare calicuna cosa) pro massa de produtu (siat chi siat monoculturale o genericamente naradu comente prodotu ortìculu).

A manera contestuale st a èssere istada valutada s’intzidèntzia de sos gastos de produtzione, collida, trasformatzione, trasportu e de sa fiscalidade. Pro cadaunu de custos cumponentes at a èssere istadu finas apostivigadu su livellu de pertzentuale de contributzione a su gastu. Non diant a mancare mancu sos istùdios adeguados subra sa capatzidade de assorbimentu dae banda de sa domanda interna, natzionale e èstera, finas si custas valutatzione sunt istrobbadas a manera forte dae fatores contingentes dèpisod a s’istagionalidade e a àteras chistiones chi inoghe diat èssere longu meda a grae a tratare.

S’analizu cumplessivu tando at a èssere duncas in conditziones de apostivigare cantas unidades de prodotu diant dèpere èssere postas in bèndida pro nde otènnere sa remuneratzione giusta de s’investimentu; cantas de custas diant pòdere èssere assorbidas dae sa domanda e canta fortza traballu s’at a dèpere impreare pro nche lòmpere sos livellos prevèdidos. In fines, cantas siendas bi podent campare pro more de custa atividade.

Cando si sunt assentados totu custos elementos chi non si podent trantzire, s’at a pòdere gasi medire cales resursas (comente las modulare) e investidores ativare (consòrtzios, comunes, regione, istadu e/0 fundos comunitàrios), in cuncursu cun capitales privados e cun su sistema de sas bancas privadas (però nos semus giogados sa “Banca di casa che cresce con te”, e como fina scussa “Ovunque nell’isoal” e no sisco si podimus pònnere mèdiu). A patu chi s’invetsimentu nde bàgiat su resultadu isperadu, si protzedit cun su protzessu atuativu, si nono est pretzisu a torrare a meledare a manera cumplessiva cun àteras diferentes initziativas.

A manera òvia, una programmatzione curreta podet e depet èssere istruturada a manera de pònnere in campu prus ainas, chi, collegadas tra issas, diant su giustu alientu a totu s’initziativa: agentzias de tutoràgiu, agiudos a s’assotziatzionismu, formatzione, informatzione e comunicatzione, leva fiscale e contributiva, ridutzione de sa burocratzia, intzentivatzione a su reinvestimentu de cuotas de ùtiles, pressione subra sos àteros protagonistas de su protzessu (finas a mescamente in diretzione comunitària) a tales chi si reconnoscat a s’ìsula unu status chi isfranchet s’interventu pùblicu dae sos pertusos istrintos de sas normas cumplicadas e atuales esistentes in contu de agiudu de istados.

Est craru chi a custu puntu una programmatzione bona at a dèpere a tènnere a craru comente istruturare soso interventos: finantziamentos pro sa gestione, pro sos investimentos, pro sas impresas noas e70 unu ammesturu de sos tres, a fundu pèrdidu, in contu interessu o semper unu ammesturu de sos duos.

In pràtica, a pampadas mannas, imbetzes de fàghere sa valutatzione ebbia, chi a s’ispissu est fina interessada, de unu pranu de impresa de una sienda sìngula o de prus siendas valutadas semper una a una, s’ente pùblicu at a dèpere pònnere in cantieri sa progetatzione de unu “pranu econòmicu de zona”, aende particulare incuru de pònnere in contu finas sos vìnculos comunitàrios in matèroa (de minimis, esl).

Su matessi protzessu, cun sas variantes chi sas conditziones moltèplitzes e diferentes rechedent, at a pòdere èssere repicadu finas pro àteras atividades produtivas.

Bravu! Mi diant pòdere nàrrere. As iscobertu s’abba caente. Isco bene de no àere propostu nudda de nou. In fines custa est sa metodologia impreada dae sas bancas cummertziales pro isvilupare soso afares issoro; un’analizu primidiu setoriale pro cumpartos mertzeològicos intritzidu cun un’àetru de su mercadu locale, de cuddu internatzionale, de sa capatzidade de assorbimentu dae banda de sa domanda (in custu casu chi no est ispontànea, ma a bortas finas indùghida a manera artifitziale) e de sa remuneratzione de s’investimentu cimplessivu, est a tretu de frunire a sos istitutos de crèditu unu livellu mannu de connoschèntzia in contu de sas prospetivas commertziales de su produtu de fàghere intrare in su mercadu.

Ma si totu est gasio fàtzile proite sa Regione non b’at postu aficu? Deo mi creo chi sa Regione iscat bene chi sos interventos chi pro comodidade li naramus “a pròina” (non totus sunt gasi) non finint su còmpitu pro su cale sunt istados dados…non faghent torrare a nàschere su tessìngiu produtivu de sa Regione. Mi creo, imbeztes, chinon siant atretzados culturalmente e professionalmente a pensare in tèrmines de programmatzione econòmica a longas.

Una cosa b’at de nàrrere: su sistema econòmicu chi pro subravìvere si fundet a manera prioritària subra s’assistèntzia pùblica est prenetadu a abarrare in una cunditzione de assogetamentu (fiat acanta de mi fuire de iscraitudine) cara a chie de cussa assistèntzia est su gestore e finas a cando sa Sardigna no at a èssere in cunditzione de apeitare cun sas ancas suas, sos males antigòrios chi la turmentant ant a sighire a si nche repìtere, cun àsiu mannu de sas velleidades indipendentistas, autonomistas e de cale si siat cuntenidore chi nos interessat in custu campu.