(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

B’at un’addorojada muda chi lompet dae sos sartos, dae sos cuiles de Sardigna. Nemos l’intendent, nemos lu bolet intèndere. Sunt sena boghe, sos pastores de bèrbeghes de Sardigna. Nemos los ascurtat.

Su problema est complicadu e cun milli caras. Tocat a si pònnere pro l’isòlvere. Est pretzisu a lu connòschere a prou. Non bastat a connòschere a unu pastore pro ischire cales sunt sos problemas de su setore. Non bastat mancu a nde connòschere duos. Non bastat mancu a bi traballare a fitianu, comente fatzo deo.

Però apo proadu a los ascurtare: traballo in su sartu cada die, pensaia de ischire cales esserent sos problemas issoro e daia una prioridade diferente a sos bisòngios issoro. Imbetzes apo imparadu meda ascurte-nde-los ebbia. Acò unas cantas de sas testimonias issoro:  “Deo non dia a chèrrere totu custos agiudos, totu custa burocratzia, custu pabiru. Deo chèrgio èssere pagadu pro su traballu meu. Pro ite, imbetzes, de nos dare custos agiudos, non garantint chi su late lu paghent, s’angione lu paghent, sa lana su matessi? Unu preju giustu, ma chi nos permitat de bìvere sena pedire limusinas”.

“B’apo pensadu, bortas medas: no, deo su late a 60 tzent non ti lu do, prus a prestu nche l’imbolo,! Como mi faghent finas pagare su chi imbolo, ca bi sunt sos gastos de ismaltimentu! Ma posca, cada annu, bi sunt sas berbeghes chi depent mandigare, non las podes fàghere mòrrere de fàmene, depimus torrare a printzipiare s’istajone e nos servit su dinari, lìcuidu, pro semenare, pro su gasòliu, pro su mangime. A primìtzios de istajone si nche fuint cudos 10\15.000 èuros pro comintzare ebbia. Ello, si sos contributos los aerent pagados a manera puntuale, su dinari de investire in s’annada bi diat èssere, ma no arribant mai puntuales. Si cherimus comintzare depimus pedire una caparra a su caseifìtziu, a s’industriale, e semus “apicados” pro aterunu annu”.

“Vostè l’ischit cantu ant pagadu s’angione ocannu? A 2,80 (a su kg), sos prus assortados a 3,00! E sa pedde? 20 tzentèsimos! Proamus a fàghere duos contos, ajò?! Pigamus una robba de 200 pegos; faghimus una preneta bona narende chi mi prodùent 1 litru pro die pro 180 dies (preneta bona meda). Sunt 36.000 èuros, dae ue cherent bogados sos gastos…”.

“Ocannu si calicunu mi las àeret comporadas las aia bèndidas: nche perdo, abà, finas sa pensione. Ma non mi las at comporadas nemos”.

“Nemos nos càrculat, nemos nos rispetat. Non connoschimus nen domìniga nen dies nòdidas. Sos catzadores intrant, trèulant sa robba, faghent dannu a sas giagas o las lassant iscampagnadas: deo sa domìniga traballu a duas bortas su tantu, a pònnere in fatu a sa robba e a acontzare sas giagas. M’ant finas isparadu su cane pastore de unos cantos annos a como: chircaiat de defensare sa robba, su territòriu”.

“Mangimes caros caros, gasòliu su matessi: totu est prus caru e su preju de su late e de sos angiones mìnimat! Ocannu est unu disacatu, ello at a bìdere, in medas sas berbeghes las ant a lassare mòrrere pro abrovendare sa robba. Cun custu sicore, sos prejos de sos mangimes, de su ferrainu, etz, ant a èssere caros che fogu. Giai cun su late a 55-60 tzentèsimos fiamus meda in pèrdida, ma gasi…Est una tragèdia”.

“S’àrtzia e cala de su preju non nos permitit a s’impignare, a investire. Sos mudòngios repentes de preju non nos agiuant a nos pònnere a cunforma. Sa crèschida de sa produtzione faghet rùere su preju. Diat tocare a firmare sa crèschida de su nùmeru de sos pegos. Cando su preju de su late creschet, su bonu de sos pastores còmporat àteros pegos, chi posca intrant in su mègius de produtzione pustis 2 annos: cando su preju de su late rùet!”

“Sos mangimes nos at fatu indipendentes. In antis sas berbeghes paschiant a manera diferente e si ismalaidaiant de mancu”.

“Su tennimentu meu est in unu monte malu. Pro su ferrainu deo gasto meda prus de sos àteros: non potzo comporare sas rotoballas, chi costant prus pagu, ca nemos mi nche las giughet a susu. Depo leare sas balligheddas, e in prus apo s’ispesa de su trasportu. Totu mi costat de prus, finas s’abba. Pro s’ismaltimentu, pro nche bènnere a inoghe cada mangianu…non su gasòliu ebbia, ma inoghe depo cambiare sa vetura a s’ispissu: a s’annu, andende e torrende in custos caminos, sa vetura est de imbolare”.

“Semus custrintos a leare sos agiudos ca si nono non bi la faghimus, ma sa crèschida de sa burocratzia est istremenada, non resessimus a pònnere in fatu a sa paberàgia. Chie at una mugere, unu fìgiu chi sighit custas cosas, si nono depimus pagare calicunu chi s’afateriet in logu nostru. E semus vincolados a àere sos animales totu s’annu”.

“Sas siendas chi faghent reditu sunt pagas, las faghent tirare a in antis cun sos contributos. Deo mi creia chi megiorerent su pranu, imbetzes est peoradu. Si non proet semus mortos”.

“Non b’at seriedade: torrant a abèrrere sas domandas e chie l’aiat giai fata, e si nche l’aiant firmada, como est fora pro lìmites de edade”.

Ma ite diat tocare a fàghere pro isòlvere totu?
“Tocat a nche bogare sos privados e a fàghere cooperativas ebbia! Finas su consòrtziu fiat naschidu pro nois e como faghet sos prejos prus artos de sos àteros”.

Sa Regione…nos depent agiuare. Si morimus nois, morit totu sa Sardigna. Chie bendet mangimes, ainas agrìcolas e sementes, sos bangheris, sos chi faghent su casu, chie lu trasportat, chie bendet sas meighinas. Agrònomos, veterinàrios. Totus dipendent dae su traballu nostru”.

“Diat èssere pretzisu a si unire, e posca a si ribellare. Felice l’aiat fatu…posca l’ant postu in guajos e no at fatu prus nudda. Ma a si pònnere paris no est possìbile, sa mentalidade nostra non nos lu permitit. Unu contu: como annos medas paritzas persones de zona chi aiant bìngigheddas pro su binu de domo, aiant detzisu de si unire e prodùere binu versende-lu a sa cantina, imbetzes de lu prodùere ognunu pro contu suo. A l’ischit comente est finida? Calicunu sòtziu aiat versadu s’àghina de iscartu e cun cussa bona at fatu su binu suo! Gasi pro totu. A l’ischit chi b’at pastores chi cada annu càmbiant caseifìtziu? No ant su sentidu de su bene a cumone, de su bene de totus, de su traballu cooperativu. Cadaunu est a contu suo. Nois sardos semus gosi”.

Custu est su resumu de sas testimonias chi apo collidu. Acò pro ite sigo a nàrrere chi ant bisòngiu de notziones de economia e de mercadu, letziones de informàtica pro imparare a impreare s’elaboradore, letziones de cooperatzione, cuntzetos simples, de ghetare a sa lestra.

Si non cumprendent chi non si podet sighire a pensare a sa cooperativa comente “angenu”, che a unu industriale, non si tucat a logu perunu. Tocat a torrare a mòvere dae su sentidu de sos benes a cumone.

No est pretzisa sa chèscia chi sos sardos non còmporant s’angione sardu si posca s’andat a fàghere s’ispesa in s’ipermercadu frantzesu o italianu comporende sa frùture o sa berdura ispagnola. Diat tocare a lis acrarire chi custu ordìngiu tocat a lu controire cada die, comporende cosa sarda, finas cando est unu pagu prus cara.

B’at un’àteru pìgiu chi non resesso a cumprèndere: pro ite sos pastores de berbeghes sardos parent gasi indignos chi sa gente comuna non lis at prus solidariedade?

Deo los istimo. Prètzio su traballu issoro che bellu meda, difìtzile e de importu. Penso chi ant a èssere sos ùnicos chi s’ant a opònnere a manera verdadera a su “aforamentu de sas terras”.

Sas persones abbistas e chi bi tenent a su venidore ecològicu de sa Sardigna, los diant dèpere semper calculare e abarrare a su costadu issoro.