(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Cras sos pastores ant lòmpere torra a Casteddu. Si sa retentiva non mi faddit est sa de chimbe manifestatziones de custa creze in sos ùrtimos 15 annos. Cun un’agenda de traballos chi non mudat e una prataforma chi movet semper dae sa matessi partèntzia: su preju de su late est bàsciu meda.

Sun coladas tres Giuntas regionales e su problema est uguale, finas ca non sunt cambiadas sas polìticas, no est cambiadu su mercadu, non sunt cambiadas sas siendas, perunu istrumentu de indicu e de guvernu de su compartu est essidu in su fundale. Gasi comente costat pro cada setore de fundamentu in Sardigna: si tucat pro inèrtzia, ponende fatu a sas emergèntzias e sena èssere animosos pro fàghere cun discontinuidade, trunchende cun su passadu, finas cussu reghente.

In sa mesa de una crisi chi est grae a manera ogetiva (e a manera ogetiva non si podet trantzire, analizende sas conditziones e sa debilesa de sas siendas zootècnicas sardas) b’at acontzos che tzàpulos provisòrios: su chi at seberadu sa commissione regionale cumpetente, cussa presentada dae Coldiretti e sa de su movimentu La Base, chi est s’ùnicu – intre sos rapresentados in Cussìgiu – a àere fatu una proposta orgànica.

Mancat, de seguru, una proposta chi bòrtulet su sistema e chi acumpanget sa Sardigna – a regime – a essire dae un’emergèntzia chi totus narant chi est tzìclica. Comente chi custas iscadèntzias, chi bi sunt cada paja de annos, esserent frutu de su fadu.

Dae ue mòvere? A bisu meu, in antis de totu, acrarende chi cada interventu de agiudu a su setore chi non cajonet aumentos de su preju de su late arriscat de èssere pro de badas, si non finas de controire sa punna.

Su problema, pro custa chistione, est culturale; sos pastores chi paritzas bortas traballant in siendas individuales a sa matessi manera de sos annos ‘70 e ’80 – depent in fines detzìdere si cherent a mòrrere che a versadores de late o a bìvere che a imprendidores de issos matessi, partetzipende a manera ativa a su protzessu post-murghidura e a sas dinàmicas de mercadu.

Pro lu fàghere servit una rivolutzione in antis de totu de sa mentalidade issoro. Ma est mai possìbile chi de su preju de su late non nde fatzant determinu sos chi detenent su prodotu? Sos allevadores ant tres possibilidades: de lu dare a manera direta a sos trasformadores industriales, a sas cooperativas o, in fines, lu podent finas traballare issos.

In custa ùrtima possibilidade si diat brincare su problema e su preju de su late, òviu.
Diat contare petzi su prodotu finidu e sa capatzidade de sas siendas de creare calidade e posca modernidade e annoamentos in su mercadu.

Sos industriales, comente s’ischit, narant chi non sunt issos a fàghere determinu de su preju, ma su mercadu. Ma issos in su mercadu a non bi sunt? E non nde sunt una parte de fundamentu?

In Putumajore, chenàbura colada, sos pastores mi ant naradu de èssere a s’ùrtimu arrematu. Unu litru de late colat dae manu in manu a 0,45 èuros, a 0,50 cando b’at cofa. E a lu prodùere pare chi costet imbetzes, fatos sos contos, belle 0,65. Si custu est beru, cheret nàrrere chi, a cust’ora, sos pastores sunt finantziende issos sos industriales.

Duncas, cando su preju de su casu creschet, bi balàngiant sos industriales. Ma cando mìnimat, a pèrdere est su pastore. Est custa cunditzione a prodùere sa tzidipisa e su caragolu de s’assistèntzialismu, cun su sistema de sos contributos “a fondo perduto” de assistèntzia a sa produtzione e de integratzione de su reditu.

Solutziones? Prus de deghe annos a como si isperimenteint sas Organizatziones de prodotu chi poniant a pare sas cooperativas de trasformatzione, ma luego las ant postas a banda pro no istrobbare meda sos industriales. Ca, in s’ora de su bisòngiu, sa solutzione prus a pràticu, diat èssere sa de frunire a sos detentores de sa matèria prima un’istrumentu a tretu de unificare su prodotu e tucare a su mercadu a manera direta sena mediatziones.

Ma no est de escluire mancu a priori, sena chi si connoscat a minudu e si propòngiat in una mesa in ue cramare a totus sos sogetos de su sistema, finas sa proposta bogada a campu oe in su blog suo dae s’assessore Maninchedda, chi ispèriat cun aficu a su chi costat a s’àtera banda de su mundu, in unu continente australianu chi dae semper est istadu unu modellu pro su chi pertocat su setore de su pastoriu e de sas berbeghes.

Sa de su cumpartu zootècnicu est una batalla detzisiva pro su benidore de sa Sardigna e de s’aguantu sotziale suo. Sos polos rurales tocat de los torrare a disinnare e avalorare, organizare e abitare a nou. Nudda podet abarrare comente est, si non sos pagos esempros virtudosos e de aguantu fitianu.

Servit su coràgiu de una reforma manna de sistema, in ue s’istrutzione siat de primore, paris a sa formatzione, a s’investimentu culturale e a sa responsabilizatzione de sos espertos veros, chi sa polìtica depet carculare, sena timoria nen dudas.