(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

In s’ora de cunsideros personales subra sa chistione de s’auto-determinatzione in Sardigna, depo fàghere una premissa netzessària chi rapresentat- de fatu – una cunfessione: de avesu non m’agradant is “istas” e is “ismos” e, duncas, finas subra custa allega mi serro comente un’eritzone, sena mancu mi nde sapire, cando incomintzo a lèghere autonomistas, soberanistas, sardismu, indipendentismu e/o separatismu.

A intro de custa àrea ideològica regionale, seguru pro ligeresa mia etotu, apo semper identificadu unos cantos movimentos chi bivent de teoria ischeta e no ant tentu agiumai, mancu in podere, alientu guvernativu e duncas de mudòngiu cumpridu; sunt finas e nòdidos is partidos/partideddos chi, imperende su fundu isbisuriadu de sa batalla sardista, ant a s’imbesse intentos guvernativos feti e duncas, in is ùrtimos binti annos s’ant lassadu tzantzigare, como a dereta e como a manca, dae su bentigheddu chi tirat tra iscannos e cadiras.

S’ùnica esperièntzia in chistione de auto-determinazione chi, in is ùrtimos annos, a bisu meu, s’apat presentadu a is eletores cun su billete de bisita de s’auto-determinatzione però finas cun unu programma bastante cumpridu de guvernu e de mudòngiu berdaderu in s’oferta pùblica, est istada sa de Michela Mùrgia. In chistione, apo lèghidu unas cantas crìticas chi cunsìdero pagu generosas, fundadas prus che àteru subra su cuntzetu, betzu chi depimus nàrrere sa veridade, de “Pòberos is bìnchidos”.

In sustàntzia, pighende atu chi, subra sa base de una lege eletorale ingiusta, su muntone de votos de Mùrgia no est istadu sufitziente mancu a dda fàghere intrare in Cussìgiu Regionale, su pensamentu espressadu dae medas est istadu: Ma a in ue creiat de andare? Ma chie creiat de èssere? A beru pensaiat de podere lòmpere a su guvernu de Sardigna faeddende de auto-determinazione e sena tènnere in contu de partidos e clientelas traditzionales?

Deo creo, prus a prestu chi un’esperièntzia chi at de ogni manera otentu unu patrimòniu autènticu, e trasversale, de votos sanos e non clientelares tochet a non dda discuidare e abbandonare feti in resone de unu resurtu eletorale chi aparesset comente a negativu. A s’imbesse, su cuntzetu de auto-determinatzione comente a sostratu de una idea polìtica noa pro sa Sardigna non diat depere èssere istesiadu ma, contivigiadu e avaloradu.

Sa chistione chi prus mi bidet de acordu cun su printzìpiu de auto-determinatzione est sa chi sighit: manca e dereta ant faddidu in ogni esperièntzia guvernativa de is ùrtimos 20 annos in Sardigna. Ambas, cun is tracas issoro de clientelas, cambiales de pagare durante legisladuras intreas, de ligòngios chi non faghet a iscoviare, e però manco a nde bogare, cun is càbos natzionales e cun amigàntzias cuadas e trasversales, ant mustradu de no àere a intro is capassidades progetuales e operativas netzessàrias pro acarare sa crisi e pro nde mudare sa falada, e galu prus pagu pro operare in s’interesse ùnicu de sa Sardigna.

Atentzione: su problema no est de agatare nùmenes noos o de nde trassare àteros prus betzos. Su problema printzipale est donadu pròpiu de su fatu chi, chie si siat apant postu pro tempore a guvernare sa Sardigna, cun a palas is sinnaladas lògicas de partidu, àteru no at potzidu fàghere chi s’incurbare a is aparados e a is dinàmicas semper is matessi e semper inderetadas a amparare interessos e afàrios chi non tiraiant conca a su bene comunu.

In chistione, agato tontu, istraviadore e finas inùtile su de pensare, o feti bisare, chi unu guvernu de su benidore, chi sighit, a dereta o a manca, is matessi binàrios, mancare disfrassados cun calicunu belleto autonomista contingente, nde potzat torrare a istantargiare is sortes de Sardigna.
Est però finas revessu a ipotizare chi cherbeddos lìberos e vàlidos presentes in is diferentes fatziones potzant addobiare in custa o in cudda formatzione “innimiga”.

Creo a s’imbesse chi nde balet sa pena a proare a pònnere in pare is persones de bona voluntade in unu progetu diferente, istràngiu e àteru respetu a is printzipales partidos, progetu chi, cun su denominadore comunu e s’autodeterminatzione, e duncas, cun is manos lìberas de aficos peninsulares, cumprat unu programma de sustàntzia, fatu a s’ora sua e chi si potzat averguare, e prus che totu chi apat comente a ùnica e impropassàbile prospetiva su bene de sa Sardigna e sa ditza agatada a nou de is sardos.

Tenimus infrastruturas antigas, una burocratzia bizantina chi istrobat cale si siat progressu, una disocupatzione a su màssimu e su cunsighente abbandonu de is zonas internas.
Sunt totus problemas chi si rugrant s’unu cun s’àteru, e su resurtu issoro però non podet e non depet lòmpere totu in una, lassende logu a ideas noas e modernas.

Si nde pesamus infrastruturas e illebiamus s’aparatu grae chi firmat ogni progetualidade, incumintzamus a pònnere is bases pro unu creschimentu de su traballu in is zonas internas e ddi donamus s’ismasciada a s’ispopolamentu. In capas podimus intentare a torrare a partire dae cue, dae sa bona voluntade, s’ingegnu e sa connoschèntzia de su logu pro parte de is meda sìndigos bonos chi sa Sardigna podet bantare, piticos meda pro nde ischidare s’ingurdimene de su Palàtziu però mannos e amantiosos a beru de su logu.
Apo tentu giai ocasione de espressare su cuntzetu ma pro mime, de eletore, no est unu problema de nùmenes o de originària pertenèntzia a dereta o a manca. Est chistione de agatare a persones chi chèrgiant partetzipare a unu progetu in su chi s’auto-determinatzione non si miret in s’isprigu pro si nàrrere su bella chi est e cantu est virtuosa ma chi siat punna pro unu guvernu de unidade sarda.

Pro mala sorte est giai acontèssidu su chi timia: m’aiat promìtidu de faeddare de auto-determinatzione e dd’apo finida a bisare creschimentu e biatzesa pro sa Sardigna.
Mancare, de una bia, calicuna ànima bona at a arrennèschere a ddos furriare in sinònimos?