(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)
Sos sutzessos tecnològicos e iscentìficos ant intregadu su mundu in manos nostras. Nois lu sestamus, lu cambiamus, a s’ispissa la violamus serende-nos de èssere onnipotentes.
Belle totu, si mugrat a sa voluntade creadora nostra.

In s’Otighentos a pustis chi amus ischidu de sa morte de Deus, nos amus leadu su coidadu de l’achidare cun su Deo.

Ricos de tzertesas e semper tropu pòberos de dudas, nos cumportamus comente chi s’ùnica relata chi depemus coidare siat ebbia cussa cun sos sos similes nostros. Cun issos intramus in polèmica (da Polemos, “chi chi cheret nàrrere a cuntierra, a polemica, o chi nde tenet su tratu”). Pro cussu est chi, istimanus, odiamus, gosamus, creamus mundos a s’ispissa de bisos simigiantes a nois etotu, mòvidos dae milli ideales o dae tantos interesses cuados e nos faghimus a lorias pari-pari.

Semus babbos de su Male e figios suos naturales. Non nos importat meda chi semus imbertos in unu ambiente chi a s’ispissa si bortas contra a nois.
Ed è proprio quando la Natura si abbatte con forza e durezza con inondazioni, terremoti, fulmini e altre sue manifestazioni che ci riscopriamo nudi, umani, fragili. Frastornati, ci volgiamo a destra ed a sinistra per reperire le cause di tanto accanimento.

Est pròpiu cando sa Natura si bortat cun fortza e duresa cun aundadas,terremotos, rajos e de àtera manera chi nos sapimus de èssere, nudos, umanos e chìdrinos. Est tando chi istontonados nos chindulamus a manca e a dereta pro sebestare sos motivos de tantu acanimentu.

Unu terremotu o unu raju chi falat in unu logu ispòpuladu non ponent dolu nen suferèntzia. A s’imbesse si diant ochìere unu pitzinnu, diamus bìdere in custu, in custa manifestatzione de sa Natura, su tantu pro nos nde adolorire, pro agatare una neghe, mancari astraida chi non cumprendimus e non resessimus a li dare ne logu e nen sestu. Custu acadessimentu nos lu seramus comente sa manifestada de su Male, naturale, e de custu l’incurpamus.

Sa chescia de su sìndigu de Amatrice:” No isco it’est su male chi amus fatu a Cristos” inditat pròpiu custu. Si sa neghe est de su chi sutzedit e nois non nos nde leamus peruna responsabilidade chi diat contu de tanta fùria naturale, tando est sa Natura matessi chi tenet sa neghe.

In cussu pregontare b’est totu s’impotèntzia de s’òmine a cara a sa violèntzia de sa Natura chi est serada fartosa issa ebbia. Gasi est cando faghet a paris cun s’òmine, cando s’acherat cun violèntzia in s’esistèntzia nostra, impestende-la e inciupende-la de dolu e prantu. Ca si est Male totu su chi nos batit dannu, est Male puru s’assàrtiu de sos elemento naturales in sa vida nostra. Su Male est presu a fortza a una infratzione e duncas a una neghe.
Ma sa Natura non tenet cussèntzia de sesi e mancu de su Male chi faghet:” Natura: tue fortzis imaginaias chi su mundu esseret istadu fatu pro pro more bostra? Como deves ischire chi in su fàghere, in sos òrdines e in sas operatziones mias, francu chi meda pagas, s’intentu meu est istadu semper pro àteru e no a sa biadia o a sa disaura de sos òmines.

Cando deo bos ofendo in cale si siat manera e cun cale si siat mèdiu, deo non mi nde abbìgio, o est raru chi cumbinet. Gasi e a sa matessi manera, de sòlitu, si bos do gosu o benefìtziu, deo no l’isco; e no l’apo fatu, comente creides bois, cussas cosas e fago cussas fainas, pro bos dare gosu o pro bonu bostru. E bellegasi, si mi capiteret de fàghere iscumpàrrere sa zenia umana, deo no mi nde dia abbigiare.” ( Leopardi, Dialogu intre unu islandesu e sa Natura… Pedo perdonu pro sa tzitatzione).

Medas de sos istragos chi semus mirende aturdidos in custas dies e chi parent astringhende cun un’afranzu astragosu sa gente de Barbagia e cudda de su Tzentru Itàlia non sunt capitados pro neghe de una Natura Malèsiga, intames sunt su resurtadu de una cultura de assàchiu, de su toca e fue finantziàriu e globalizadu chi mirat a su profetu fatu a sa lestra comente chi siat in cue su gosu e s’ùnicu bonu pro totus.

Nos l’ant contadu e nos lu ispricant in sas televisiones e nois, sena duda, bi amus crètidu. Non potende opònnere sas resones nostras, inciumidas de suore, infadu e bisòngios, bi devimus crèere. Cando e comente diamus pòdere cuntrastare s’ischire finantziàriu e capitalìsticu issoro cun su pòberu ischire nostru, presu a su ludu de sa terra de su territòriu, a s’andamenta istagionale de sas incùngias, e a sos bisòngios de sas amas e de sos tàgios?

Nos semus rèndidos? Sa polìtica nostra e paris a issa sas istitutziones ant imparadu a reconnòschere su sonu de sa paràula chi a bellu a bellu nch’at interradu cudda de sos mannos nostros, tropu prena de sa terra tosta de sos logos nostros. Totu est economia e sas relata intre sos òmines si devet mugrare e assugetare a custa iscèntzia chi giughet milli bucas asuridas.

Sos polìticos nostros mancu lu cuant prus: eris fiat Paci a nos lu nàrrere pàsidu e sulenu, cras at a èssere un’àteru Messia a nos contare chi daghi unu servìtziu pùblicu no est econòmicu tocat a lu serrare. Tando ajò, a fora sas iscolas, sas postas, sas casermas de sos carabineris, sos presìdios sanitàrios e a fora sos trasportos… A fora totu su chi servit a una comunidade pro chi gasi si sentat e si seret.

Ispropiados de su deritu de vìvere, ca sa Dea chi servimus che tzeracos non nos cuntzedit iscontos e non podet fàghere acòrdios cun su sotziale chi tratenet resursas chi non produint “ sub prime” de torrare a bèndere, pro chi li buschet su giustu alimentu…chi servit a issa ebbia, tròia iscarada!
In unu inghiriare sena pasu nen fine chi s’arreet ebbia candu su mundu suo isvariat e nde bùmbitat su màndigu malaitu furadu a sas ànimas de sas biddas de Sardigna, de su Làtziu, de s’Abrutzu, de Sas Marches e de s’Umbria: totu su chi ch’est de bellu in custu logu disgratziadu chi si narat Itàlia.

A defendere e amparare unu territòriu cheret nàrrere a pònnere a in segus sas esigèntzias bulìmicas de sa tròia iscarada finantziaria e globalizante a cara de cuddas de sa comunidade, ca su mundu, caru Paci, caru Pigliaru e chie si siat e no isco chie àtere, no est abitadu dae finantzieris cun sa giancheta a duas butoneras e mancu dae sa dea issoro, ma dae òmines, fèminas e pitzinnos chi ata parrer istranu, ma sunt avesos a intèndere sos mossos de su fàmine e galu de prus cuddos de s’ànima.

Duncas tocat pònnere in campu, fortzas, resursas e energias pro fàghere a manera chi cussas comunidades chi, galu oe, nos sarvant dae s’ismèntigu de nois etotu, de sas raighinas nostras, si aprontent pro sarvare a issas e a totu nois.

A defèndere unu territòriu cheret nàrrere a ischire ascurtare s’esigèntzia chi naschet dae su coro de cussas comunidades e de sos abitantes, chi est su de si pòdere bàlere de totu su chi servit de tecnològicu, mecànicu, animale e naturale, chi est ùtile e netzessàriu cando b’at una emergèntzia.

Ca defèndere unu territòriu cheret nàrrere a bi istare e istende-bi tocat a intèndere su bisòngiu de lu preservare, ca sas antuas e su suore ant imparadu a sos mannos nostros a ischire imaginare comente si iscadenant sas fortzas de sa Natura, porroghende su chelu pro previdire s’imbeniente.

Ma si sas campagnas sunt disabitadas chie podet lèghere in su sestu de una nue o in sas abbas imbufadas de unu riu o in sas carpidura de su terrinu chi s’est acurtziende sa fùria de sa Natura? Unu territòriu sena ànimas chi bi caminent est unu desertu, est mortu, est àrridu, est unu pedràrgiu.

A chie cherides ascurtare cras, sas sirenas fartzas de una tecnologia matemàtica ligada a sa tròia iscarada o a sas boghes de su pòpulu bostru? Ma a bi resessides a l’intèndere custu tichìrriu in mesu a su burdellu de sa tzarra de su palatzu, impignados comente seis in tzichedadas e diverteras?

L’isco chi no est tempus de polèmicas, e pedo perdonu, ma est bènnidu su tempus de su fàghere, de si mòvere: custu est su pòpulu bostru, ite diàntzine isetades a lu rispetare?