(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)
In su sinnale istradale chi cumparit in s’intrada de sa bidda de Amatrice b’at iscritu: Amatrice, 955 m. s.l.m., la città degli spaghetti all’amatriciana. Induna àtera bidda de sa Sardigna b’at iscritu: Ollolai, 960 m. s.l.m., mancat s’iscrita “sa bidda de sos macarrones de busa”, ca a dolu mannu s’est belle pèrdida sa traditzione culinària.

B’at de nàrrere peroe chi sos ispaghetos sunt un’imbentu reghente, ca in antis, cando sa pasta si faghiat a manu, s’impreait unu ferritu pro fàghere sos macarrones istampados, prus o mancu comente sos bucatinos de oe, chi in Sardigna si naraiant “macarrones de busa”, ca si pertunghiant cundunu ferritu chi si naraiat “busa”. Su sambenadu “Busa”, Busia o “Busieddu” beniat pròpiu dae custu ferritu.

Sa pasta chi sas fèminas de Ollolai impreaiant pro fàghere sos “macarrones de busa” beniat fata dae farina de trigu sardu chi beniat madrigada, est a nàrrere miscrada cun lievitu naturale acidadu (sa paràula “acidadu”, dae su latinu “acidus”, la traduimus cun “achidadu”, chi cheret nàrrere fermentadu pro una chida). Una borta traballada e lassada lievitare, sa pasta fiat pronta pro la coghinare.

In antis chi Colombo bateret sas pummatas dae s’Amèrica, sa bagna si faghiat cun peta de porcu o de arbeghe rosolada in ògiu de olia. Su cundimentu beniat miscradu a sos macarrones e subra si betaiat una bella isprugherada de casu ratadu. Fintzas in Amatrice sa pasta si cundiat a sa matessi manera de cussa de Ollolai, cun peta de porcu o de arbeghe e casu ratadu.

Sos abitantes de Amatrice non si narant Amatricianos, ma Matricianos, chentza sa “A” (chi forsis in orìgine fiat sa vocale de s’artìculu o de sa prepositzione), e fintzas sa bidda, innantis, non la cramaiant Amatrice, ma Matrice. Custu sustantivu fèmina in latinu faghet parte de sa III declinatzione e in s’acusativu singulare bessit cun “matrice(m)”. Si andamus a lèghere custu lemma in latinu clàssicu, o restitutu, est a nàrrere in sa faeddada antiga, lu pronuntziamus “matriche”, chi est sa forma nugoresa de sa “madrighe” logudoresa.

Su sinnificu de custu tèrmine giughet a s’orìgine de sa vida e cheret nàrrere: progenitrice, fèmina, matrìcula, funte, ùteru. Pro tantu, b’at comune etimologia intre sa madrighe de sos macarrones de busa e sos bucatinos a s’amatriciana.
Sos Amatricianos s’assimigiant meda a sos Barbaricinos, ca sa muntagna afortigat su coro, e sa boghe bessit dae s’isgurtolu prus dura e forte.

Cando caminant, sos Barbaricinos e sos Reatinos tenent su passu longu e li faghent tres a unu a sos tzitadinos abituados a caminare in paris. Sos Reatinos de Amatrice e sos Barbaricinos de Ollolai, cando rient, rient a dentes serrados e, cando pranghent, pranghent chentzas làgrimas.

Sa dinnidade de custas populatziones de sos Apenninos e de sa Barbàgia non depet èssere peroe cunfùndida cun sa capatzidade issoro de èssere invulneràbiles a sas fortzas aversas de sa natura e, pro tantu, in custu momentu ant bisòngiu de s’agiudu nostru.

Chie est in sa posidura de cumandu, a levellu natzionale e regionale, si depet mòvere in presse e mandare in cussos logos esèrtzitu e protetzione tzivile cun vìveros pro sos òmines chi istant in sas campagnas e mangime pro sos animales famidos. Tocat de liberare cun calesisiat mèdiu sas carrelas e torrare a pònnere sa currente elètrica e sos culligamentos telefònicos.

Barigada sa temporada, forsis, una die sos Amatricianos s’ant a agatare cun sos abitantes de sa Barbàgia. De seguru ant a istare bene unu cun s’àteru cando ant a faeddare de su risu e de su prantu e cando ant a mandigare umpare macarrones de busa o bucatinos a s’amatriciana.