(Per leggere l’articolo in italiano cliccare sulla bandierina in alto)

Unu podet èssere a beru identitàriu e, in su matessi tempus, abertu a su mundu.

Indipendèntzia non cheret nàrrere a s’inserrare, annugiados, in intro de làcanas piticas, defensende caràteres ispetzìficos chi, in intro de sa fortalesa fraigada pro lis dare amparu, imbetzes de èssere esaltadas e postas in contu diant arriscare de èssere mortificadas e postas a un’ala prus de cantu no lu siant como.

Su cuntzetu de indipendèntzia non si declinat pesende làcanas noas o muros noos, ma, cumbinta de sa fortza sua, de sas calidades suas e de sa bellesa de sos incantos naturales, sa Sardigna devet agatare sa fortza de si cunfrontare cun fieresa cun su mundu de foras.

Sa Sardigna non depet cunchistare su mundu; in Tzina si diat pèrdere, cussu mercadu si nche la diat mandigare. Depet cunchistare, imbetzes, sos ispàtzios chi li tocant, chi sa calidade de sos produtos suos e de sa natura sua li cunsentint. Non depet artziare in sas classìficas de su PIL; imbetzes, depet resessire ad invertire sa tendèntzia preocupante a andare semper prus a conca a giosso, cun sas zonas internas ispopuladas, sa populatzione semper prus betza, sa dispedida de fortzas friscas e energias chi diant bisongiare pro su cras.

Depet programare polìticas sotziales e econòmicas chi siant adatas a su territòriu, agabbende, a bellu a bellu, de tentare su mortu petzi pro mantènnere tres o bator postos de traballu chi nos costant unu muntone de dinare. Su ricatu ocupatzionale est unu vulnus perigulosu a beru, chi luat siat sa gana de fàghere siat sos territòrios.

Sa Sardigna no est fata pro s’indùstria pesante. Depet agatare sas fortzas econòmicas pro abbandonare cun sabiore sas atividades chi ispetint su territòriu e chi lu luant, privilegende e impinnende resursas econòmicas e intelletuales e energias pro cussas atividades chi andant de acordu cun ambiente, territòriu, cultura e traditziones.

Non si depet mesurare cun sa finàntzia manna, no li servit, la diat fàghere a bìculos. Imbetzes, depet lograre torra sa capatzidade de finantziare sos imprèndidores suos cun s’amparu de una banca (chi oe galu b’est) chi fatzat de s’atacamentu a su territòriu sa fortza sua e sa resone sua de èssere e chi siat a tretu de intertzetare e pònnere a disponimentu sa cantidade manna de fundos pùblicos chi s’apartenèntzia a unu macrosistema econòmicu destinat cada annu a àreas geogràficas determinadas. Depet resessire a fàghere de sa debilesa sua sa fortza sua e a isfrutare sas oportunidades chi custa debilesa l’oferit.

Non tenet bisòngiu de s’indùstria manna, ma de un’imprenditorialidade difusa, bene abilantzada dae su puntu de vista patrimoniale, e chi no si trobeat a sa sola cun suprapositziones de pagu gabale chi mìnimant s’ossìgenu e non creant unu tempus venidore. Chi iscat collaborare pro pònnere in andare unu protzessu virtudosu chi agiuet e promovat unu sistema integradu de filiera.

Tenet de populare sos sartos. Pro bìnchere custa iscummissa difìtzile, non tenet bisòngiu de importare modellos copiados baddu dae ue. Tenet de fàghere produtivu e fàghere aumentare su valore agiuntu de sas atividades chi dae semper l’ant fata distìnchere e l’ant fata connòschere in su mundu.

A innovare sena nch’ispèrdere su patrimòniu de connoschèntzia chi faghet distìnghere sas produtziones de su pastoriu. A fàghere crèschere sas de su logu sena tzedire a sa tentatzione de su balàngiu fàtzile chi diat mudare sos cuiles nostros e sas istallas nostras in mandras de porcos chi si diant assimigiare tropu a cussas modenesas, parmigianas e reggianas. Non tenimus bisòngiu de aumentare sa produtzione a dannu de sa calidade. Devimus resessìre a fàghere, su mègius chi podimus, su chi ischimus fàghere e, imbetzes de lu fàghere a sa sola, in manera individuale, depimus chircare de lu fàghere in manera prus corale e sistèmica.

Indipendèntzia non cheret nàrrere a pònnere una làcana noa, mancari naturale, intre nois e sos àteros, ma, si in casu, a nche ghetare sas làcanas e, cun issas, fintzas sos dàtzios e, mescamente, su càrrigu fiscale chi est arrischende de afogare sas produtziones nostras. Tenimus su bisòngiu urgente de una Zona Franca chi atiret investimentos e induat s’insediamentu de impresas chi custa borta ant a dèpere respetare in manera assoluta tzertos critèrios bene definidos E custa borta diat èssere possìbile a impònnere sas detzisiones nostras e antepònnere sas netzesidades nostras a cussas angenas, ca in fines sa Sardigna diat pòdere devènnere sa pudda chi faghet oos de oro.

A tènnere s’ànimu de fàghere nàschere un’idea de indipendèntzia cheret nàrrere a resessire a otènnere fortzas e istìmulos, e fintzas voluntade e cumbinchimentu dae custas ispetzifitzidades culturales e dae custos incantos naturales pro impònnere a nois etotu (in primis), e duncas a sos amministradores pùblicos in totu sos livellos chi si podet, unu guvernu de s’economia e de sa cultura chi non dipendat dae modellos esògenos chi in su tempus coladu ant violentadu ànimas e territòriu sardos.

Modellos independentes, duncas, chi siant su resumu giustu e sa realizatzione prus coerente de sas potentzialidades de su territòriu e de sas esigèntzias reales de sa populatzione. Chi siant bonos a s’acrarare comente si tocat cun sos de s’àtera ala de su mare, e non siant tzeracos de custos ne economicamente, ne tecnologicamente e ne pro su chi pertocat sa calidade, ma cun sos cales tèngiant unu diàlogu abertu, francu e paritàriu.

A apartènnere a una terra, a unu territòriu, a sas traditziones e costùmenes suos, a sos incantos suos, cheret nàrrere a resessire a pònnere sas particularidades e sas richesas nostras in diàlogu fitianu cun sas àteras chi prenant su chi nos est a fùrriu. In su passadu istòricu sa terra nostra s’est irrichida cun sa cultura de àteros pòpulos cun sos cales est intrada in cuntatu, e sos sardos non sunt un’enclave impermeàbile a su mundu de foras, sunt, semus unu grisolu de sàmbenes e culturas diferentes. E si puru esseret a beru chi no esistit unu pòpulu sardu, esistit de seguru chie custa terra l’at retzida in eredidade, comente at sinnaladu bene Dàvide Casu pagas dies a como, e duncas tenimus sa tarea de la bardare pro l’intregare a chie at a bènnere a pustis nostru.

A intrare in cuntatu ìntimu cun sa cultura nostra, finas a l’intèndere parte de nois, cheret nàrrere a si mesurare, comente abitadores de sa Sardigna, e cun sa fieresa de èssere tales, cun su mundu, cun su restu de sos paisos e de sas culturas.
Tropu a s’ispissu declinamus su tèrmine ‘indipendèntzia’ cun un’istadu giurìdicu o econòmicu lìberu dae sos ligàmenes cun su restu de s’Itàlia. So cumbintu chi non siat sa mègius manera de cuntzepire s’idea de indipendèntzia. No est s’indipendèntzia giurìdica chi non bisòngiat, ma s’indipendèntzia progetuale , programàtica, chi investat resursas e intelligèntzias ponendeˑlas a su servìtziu de unu fine, e custu fine àteru no est si non sa Sardigna.

Unu Guvernu regionale illuminadu, chi bi tèngiat a su venidore de sa regione, diat intèndere s’urgèntzia de istipulare unu patu nou cun su Guvernu tzentrale, e unu patu sotziale nou cun sos tzitadinos sardos. Acordos chi, in fines, diant tènnere s’òbligu de pònnere a su tzentru de s’atzione amministrativa sas esigèntzias de su territòriu e de sos abitadores suos. Un’acordu federativu chi lighet Istadu e Regione a si respetare a pare e escludat s’impositzione de normas de suprematzia cando custa sunt dannàrgias pro s’ìsula. Petzi gasi su raportu at a pòdere èssere respetosu e paritèticu.

M’abbìgio chi sunt petzi paràulas… Bellas, lègias, no importat meda. S’impinnu nostru depet èssere su de resessire a traduire custos propòsitos bonos, custas paràulas in atos cuncretos, sena isetare chi siat sa polìtica a mòvere su primu passu, nessi pro su chi podimus fàghere. Sa polìtica at a sighire, nois non podimus isetare a s’isòrvere s’astra de sos montes pro chi su mammuth si nch’ischdet dae su letargu e cumintzet a operare comente si tocat. Depimus agire, deretu