Mujica Istimadu,

aprètzio sa temperàntzia de su messàgiu tuo, mi faghet torrare a conca sa de sos giajos meos, chi fiant bonos a andare a dae in antis cun pagas resursas in una realidade chi in cussu tempus pariat inimiga de su bonistare suta de totu sos puntos de vista.

No aprètzio, imbetzes, sa crìtica tua a sa aina chi at permissu a sas levas noas de essire dae sa misèria difusa, dae sa gana, dae sa mancàntzia de meighinas, dae sa mancàntzia de sistemas modernos de trasportu, de comunicatzione, de disvagu e de cultura. Una aina chi at permissu sa crèschida istraordinària de su nùmeru de abitadores de su pianeta nostru. Custa aina est su mercadu.

In su sèculu coladu s’economista Kenneth Boulding at coniadu unu puntu de vista destinadu a tènnere sorte: possìbile est una crèschida infinida de s’economia in unu mundu cun resursas finidas? “est craru chi nono” est istada sa risposta sua. E in medas la pensant galu gasi.

Belle gasi oe unos cantos sientziados e unos cantos economistas pensant chi siat superadu custu problema, cumintzende dae sas premissas, cunsideradas isballiadas de su totu in su mètodu e in su mèritu.

Siat ca in natura b’at resursas infinidas, comente cussa solare, siat ca sa tecnologia nos at permissu de bogare a campu su podere de energias chi unu tempus non connoschiamus, comente sa de sa fissione nucleare. E baddu ite àteru si cuat a sos ogros de sas connoschèntzias umanas de como.

De seguru, calicuna de custas energias est luadora, e giustamente t’as pregontadu ite diat acuntèssere si custas sigherant a s’ispainare gràtzias a su cunsumu issoro sena frenu. Sa risposta b’est giai: pro nàrrere, sas màchinas modernas cunsumant prus pagu energia de sas de su tempus coladu. Costant prus pagu, sunt prus poderosas e sunt fintzas prus seguras.

In àteras paràulas, luant prus pagu e sarvant prus vidas. Àteros setores: s’imbentu de sos suportos òticos pro collire sos datos (comente sas craitas USB) nos at permissu de istransire su segòngiu de milliones de àrbores chi unu tempus fiant destinados a produire pabiru. Sos telèfonos mòbiles, chi in sos annos 80 los podiant tènnere petzi sos ricos, como ant agatadu una difusione chi non b’at pretzedentes.

Comente est istadu possìbile? Gràtzias a su mercadu. Sa cuncurrèntzia produit innovatzione tecnològica e reduit sos prejos, aumentende su nùmeru de sos cunsumadores.

A limitare su cunsumu diat chèrrere nàrrere a limitare s’ocupatzione, diat chèrrere nàrrere a limitare sas innovatziones tecnològicas chi podent agiuare s’ambiente, e diat chèrrere nàrrere a privare sos chi tenent prus pagos mèdios de produtos chi sos prejos issoro diant èssere atzessìbiles petzi a unu giru limitadu de populatzione mundiale, sa prus rica.

Non est una casualidde chi in sos Paisos a economia pianificada b’at unu tassu artu de luòngiu e de iscarsidade de benes de cunsumu, pro curpa de s’assèntzia de mercadu lìberu, cun una chirca tecnològica limitada e cunfiada petzi a s’Istadu. A amparare su cunsumu, imbetzes, cunforma a sos ùrtimos raportos de sa FAO, at permissu a miliones de èsseres umanos, dae pagas deghinas de annos, de essire dae su fàmene. Mescamente in sos Paisos chi sunt essende a pìgiu, comente in Àsia, chi si sunt abertos a su mercadu.

Su mundu produit prus màndigu, e su mercadu permitet de lu distribùere fintzas in territòrios in ue eris sas economias betzas de sussistèntzia, sas comunitàrias, finiant espostas a carestias, sena sa possibilidade de sustituire incùngias o bestiàmene pèrdidu e insufitziente.

Matt Ridley nos at ammentadu chi oe, a cunfrontu de pagas deghinas de annos a como, amus su 30% in prus di màndigu pro-capite; in prus cunsumamus prus pagu abba e prus pagu estensione de terra pro produire sa matessi cantidade de alimentos de su tempus coladu, mancari cunsiderende s’incrementu de sa populatzione mundiale.

Benit male fintzas a sustènnere sa tesi de sa genuinidade de sos usos alimentares betzos privos de chìmica: dae s’ùrtimu sèculu si vivet mègius e prus meda a cunfrontu de su gènere umanu chi est bènnidu in antis nostru.

B’at galu tretu meda de fàghere, ma su caminu de sa globalizatzione est s’ùnicu chi tenimus pro liberare cantas prus pessones possìbiles dae sa povertade. Cunforma a sos istùdios de sa Banca Mundiale, dae su 1990 a su 2013 sa povertdade globale, de non cunfùndere cun sas disegualidades, est colada dae 1 milliardu e 851 milliones de pessones a 767 milliones de pessones. Su nùmeru est galu artu meda, ma est artu meda fintzas su nùmeru de sos chi oe ressessint a mandigare.

Su Nobel Angus Deaton, no unu liberista de su càlibru de Hayek, at sustènnidu cun fortza s’utililidade de su mercadu comente fua dae sas privatziones chirru a sa libertade. Ca non devimus imaginare sa richesa comente una turta firma in su tempus e in s’ispàtziu dae ue calicunu leat fitas prus mannas a dannu de sos àteros.

Sa richesa est dinàmica, si multìplicat, e si faddit chie pensat chi si tratet petzi de unu problema de redistributzione.

Ma ite acuntesset cando su mercadu s’agatat in dae in antis de una resursa a beru finida? B’at unu mecanismu ispontàneu chi nde èvitat sa difusione, rallentendeˑnde su destruimentu e creende sas bases pro sa reproduibilidade sua: s’aumentu de su preju.

Prus unu produtu si faghet raru, prua aumentat su preju pro lu pòdere otènnere. Nessi fintzas a s’àtera innovatzione tecnològica (tecnicamente b’at chie li narat, a custu protzessu, Undas de Kondratiev, o tziclos de Schumpeter-Freeman-Perez).

A sos congruos, Mujica istimadu, su catastrofismu at a fàghere bèndere libros, ma a èssere non dadivosos subra de sos resurtados otentos dae su capitalismu, mancari imperfetos, non nos faghet mègius de chie giugaiat a Galileo o de chie ochiiat fèminas inermes cunsiderendeˑlas maghiàrgias. A dolu mannu s’istòria umana est prena de modas, cunvintziones, ideologias e fides chi sunt istadas bons a rallentare su progressu sientìficu e econòmicu.

Sa famìlia Medici de Firenze est istada bona a cunchistare su favore de sa Crèsia finantziende òperas artìsticas prestigiosas, liberende in custa manera su prèstidu bancàriu, chi tando lu cunsideraiant usura deprecàbile e lu praticaiat una minoria de pessones comente sos ebreos.

E belle gasi, fintzas sas fides prus cunservadoras, in dae in antis de s’iscarsidade de resursas, bera o presunta, ant atzetadu su disafiu de su cambiamentu. Remundu Cubeddu nos at ammentadu chi cando Gesùs s’est agatadu in cara de sa rechesta de atzatzare unas cantas pessones famidas non s’est limitadu a partzire sos pagos panes e pisches pro totus: los at multiplicados.

Saludos corales