Istet serenu presidente Pigliaru, chi sos sardos sunt inteligentes cantu a sos boltzaninos

Amus devidu aisetare mai-cantu sa faeddada de su guvernadore Pigliaru in contu de referendum e de su resultadu malu pro isse e pro chie – paris chin isse – faghiat sa partesa pro su EMMO a sa reforma.

Cont’ischìda, est tostu acatare peraulas daghì sa regione chi guvernas est sa prima intr’a totus pro su tretu intr’e sos duos resultados, chin su NONO chi est resultadu serente a arrivire a tres votos subra a batoro. Ma fit giustu pelferire unu cale si siat cuntzetu e su guvernadore nostru, mancari istentende, at dadu su parrere sou a su publicu.

Logica sa defesa de sa partesa de su EMMO, chi a parrere sou affortiat e no debilitaiat s’Autonomia. Pecadu chi su presidente de su cossizu regionale Ganau apet noitamen ammissu chi sa zente at bociadu sa reforma propiu ca fit tropu tzentralista. Sa politiga est tottu e su revessu de totu, ma in domo mia tzentralismu e autonomia sont cuntzetos intra issos contrarios, e no pagu!

Su chi est importante però in sas peraulas de Pigliaru est su paragone chin Boltzanu, in’ue bident sas mantessi punnas autonomistas de sa Sardigna, epuru in’ie su EMMO est resultadu binchidore. Su guvernadore sardu duncas giughet a assimpru su resultadu de cue comente proa de sa bonidade de s’ischirriu sou.

Est – cantepagu – una partesa de codomu, meda lebia e lizzera, e de seguru custu est chelfidu, ca s‘utilidade est solu in sos numeros pro Pigliaru, chena abbisonzu de falare pius a fungulu.

A narrere sa veridade, est pretzisu intrare in contu. Difatis, s’istatutu ispetziale trentinu est aberu ispetziale, cantu e pius puru de cussu sitzilianu. Prevedit fintzamenta sa proportzionale etnica, e duncas donzi ente publicu devet respetare – in contu de postos de tribagliu e de impignos publicos – sas percentuales intro de tedescos, italianos e ladinos, bessidas dae s’ultimu censimentu. S’articolu 89 de s’istatutu, mudadu in su 1972, prevedit custa partidura prò sas ammistratziones publicas (finas pro cussas giudisciarias) de sa provintzia de Boltzanu.

Sa “Ethnischer Proporz” servit massimu pro sos postos publicos de tribagliu, pro sos postos eletorales, pro partire sos fundos pro iscopu sotziale, culturale e de ajudu a chie at bisonzu. Pro faghere unu paragone basciu-basciu, in Saldigna ant a dare sos permissos pro piscare tonno e pische-ispada a piscadorìas sitzilianas e napolitanas, in sa provintzia de Boltzanu a su revessu respetant totu sas etnias de su logu.

In Trentinu no b’at bisonzu de faghere lerias chin s’Istadu pro sas intradas fiscales: onzi annu arrivint cuotas fiscales pro pius de 7 miliardos de euros, cantu su bilanciu intreu de sa Sardigna ocannu! In Saldigna, noitamen semus imbitzados a acontos-lemusina subra su depidu betzu, e onzi santa bolta amos de dare calchi cosa in cambiu a s’Istadu (su disacatu de s’acollu de totu su gastu pro sa sanidade in su 2006 e in su 2014 sa renuntzia a sete recursos in sa Consulta, medas in pratichesa già binchidos, che cussu subra sos accantonamentos).

In sa provintzia de Boltzanu mazistrados e mastros de iscola leant in media su 30% in pius de paga, comente “indennidade de bilinguismu” (faghide-lu legere a chie si aponet a che mintere sa limba sarda in iscola!), in sa provintzia de Trento sos libros de iscola sunt pagados dae sa mantessi provintzia finas a sos duos annos de iscola superiore.

Totu custu nos aberit sos ojos subra sa deferentia colossale, massimamente culturale, chi si mustrat – cont’ischìda – finas in sos istatutos de ispetzialidade. No est debadas chi in su 2007 in Cortina d’Ampezzo unu referendum pro che intrare a fagher parte de su Altu Adige bideit sa binchida giara de sos chi fint a favore.

Pigliaru at duncas seberadu su peus paragones, in mesu a totu!

Difatis, in contu de autonomia, su Trentinu est già a postu deasie. Duncas sa reforma chi prevediat de obligu s’acoldu chin s’Istadu pro cambiare cale si siat cosa in s’istatutu no los at assuconados a nudda, daghì issos no aiant perunu apretu de cambiare mancu-niente! Antzias, su tretu pius longu e imboligaditu – prevididu dae sa reforma Boschi – los aiat parados dae cambiamentos in sfavore propostos o impostos dae s’Istadu. Ne los assuconat sa “clausola de suprematzia”, bidu chi nudda cherent mudare in s’istatutu e duncas fit arreada – comente si leget in s’articolu 39 de sa reforma – lege “a tempus”, ma pro sempere!

In Sardigna sa cosa est deferente meda. Semos iscuntentos in totu de s’istatutu nostru, già dae cando fit naschidolzu (ammentamo-nos Lussu), tantu chi dae una trintina de annos semus in punna de lu cambiare a favore nostru, chilchende debadas ateros balanzos in contu de autonomia! Si cumprendet chi – sende deasie sas cosas – impesantire sas maneras de mudare s’istatutu, chi prevedint fintzamenta s’acordu chin su Senadu cumpostu dae su 80-90% dae rapresentantes de sas regiones normales (pagu bajulosas chin sas Autonomias, cont’ischìda), cheret narrere a podere isperare etzi in peòros, e a su mantessi mamentu chi mudamos s’istatutu, nos fit falada sa rughe manna de sa “clausola de suprematzia”, luego!

Pro la segare in cultzu: chie at già unu istatutu ispetziale de remeju, non timet chi malas leges “a tempus” che a sa “clausola de suprematzia” devenzant fissas e antzias punnat a maneras de reforma de sos istatutos pius tostas, apuntu pro si l’arribare coment’est (Trentinu); chie a su revessu diat cherrere mudare-lu, chin sa reforma Boschi s’aiat leadu etzi sas cosas malas: sa “clausola de suprematzia” dereta, e si fit devidu negosciare chin su Senadu pro unu istatutu annoadu, no apende peruna manera de balanzare su menzus, cunfromme a como (Sardigna).

Acò proite sos inteligentes boltzaninos ant detzisu pro su EMMO, daghì sos ateretantu inteligentes sardos ant ischirriadu su NONO! In fines, ammento chi in Trentinu ant pessadu finas chi – chin sa reforma – aiant balanzadu unu senadore in pius subra a totu sas ateras regiones.

Unu donu in annanta chi – dae sa parte issoro – tzeltu no guastaiat!!!