Sighint a crèsciri, mancai abellu abellu e trabballosas, is bias de su trigu.

A ndi sinnai moris nodius oi funt in medas. In su Monte Granàticu de Nuràminis custas dîs un’adóbiu de importu at donau sa possibbilidadi de nd’intzertai calancuna tenta. Apoderat sa volontadi de torrari a su connotu, po motivus artus mancai de casta diferenti ma punnaus sèmpiri a unu iscebéru de vida de calidadi, chi depit fàiri is contus però, parit, cun isceberus polìticus chi donant ita pentzai.

Pregunta: de chini est su trigu torrau a agatai sèmini po sèmini de amantiosus, billadoris de sementzas, messàius e àterus, e donau a chini ddu depit achistiri e torrari a ispartzinari po ndi torrari a fàiri su pani nostru de dónnia dì?

In s’ istérrida de s’assessori a s’agricoltura nuraminesu Enricu Podda, amantiosu de sa terra sua e de su bonu fàiri, s’est cumpréndiu beni beni cali funt is imperò chi ant impetu a issu e a unu sótziu de apassionaus e de cumpetentis, ancora in nascioni, a s’interessai de unu cambiamentu possìbbili in su mundu de sa massaria, movendu de sa sémina de is trigus antigus po arribbai a tènniri un’alternativa economica a susténniu de su territóriu e de sa saludi de sa genti.

Sèminis chi depint èssiri de totus e de donniunu e massimamenti de totu cussus chi ddus istimant e ddus iant bòlliri torrari a pònniri, che elementu sagrau comente una borta, in sa mesa de unu cras prus a mesura de umanidadi.

Ca su trigu est de is massàius chi ddu séminant e de is féminas chi ndi faint pani po is fillus insoru. Su trigu est de sa terra. E de chini, comente Marianna Virdis e Franciscu Mascia su pobiddu, prendas de unu mundu chi iaus a bòlliri, de s’azienda Sa Laurera de Biddanoaefranca, chi ant scabbùlliu su trigu antigu unu po unu e dd’ant postu in is vasus po ddu fàiri crèsciri cun is atentzionis chi si tenint po is fillus apena nàscius.

Po calancuna calidadi funt movius de 150 sèminis e imoi nd’ant otentu una cantidadi discreta po sighiri custu giogu de amori e si bit. Is ogus insoru luxint contendiddu e funt bellus e bonus che sa terra chi manixant, ancora, a manu.

Si cumprendit inderetura ca de unu valori de identidadi cumpriu ndi conat dereta una calidadi cumpria. E custu est su chi su mercau puru, siat cussu locali che cussu globbali, apretziat de prus.

Calidadi e sintzeridadi de su chi si produsit acapiadas a su isciri de su territoriu de ancà su frutu nascit e chi nd’at apoderau sa sustàntzia ìnnida po séculus e séculus, comenti at narau Tiziana Sassu, agronoma issa puru e amparadora de sa biodiversidadi.

De su restu in custus ùrtimus annus dd’eus biu ita at acuntéssiu cun sa coltivatzioni intensiva a trabballadura industriali fortzada, agiudada e fundada, a pitzus de sa chimica. Maladias fora de contu. A cumentzai de sa celiachia e po no nàrriri de is àteras.

E unu mercau amachiau cumandau de is multinatzionalis meris prepotentis de su trigu chi no apoderat prus su prétziu nimancu po is variedadis modernas (unas cantu a dannu de sa biodiversidadi) e sèmpiri prus caras poita po ddas fàiri crèsciri tenendu cussa resa nci bolint sèmpiri de prus anticritogràmicus, antiparassitàrius, fertilizantis e aici nendu. E tandus?

Cun su connotu de su trigu sardu, sa torrada de is gherreris antigus Moru, Biancu, Arrùbiu, Murru, Cossu e Scolone teneus una possibbilidadi manna po nci isciusciai totu custu. O a su mancu po nci provai, cumentzendu a ddus seminari in unu sartu de Nuràminis e is leguminosas in unu de Samatzai ma ….

Su direttori de sa isperimentatzioni agricola regionali narat ca no podint donari su trigu po seminai a is massàius piticus, ca issus funt un’azienda pùbblica chi si podit abbisitai, trabballant po nosu ma, po problemas de diretivas chi amàncant, régulas de stabbilìri e àteru, is cuntratus po prudéntzia preférint a ddus fàiri con “organismi di un certo rilievo” di una “certa consistenza economica” e “di un certo impatto nell’economia della Sardegna”.

In pagus fueddus xelau su bisu de unus cantu granus de trigu po totus po chi totu torrit a èssiri de unu trigu prus bonu. Certu is giustificatzioni nci funt totus a cumentzai de sa trasparéntzia.

Tandus iaus a pòdiri isciri nosu puru a su mancu su nòmini, su poita e su comenti de custas decisionis?

“Mancai no est aici”, narat sa genti adobiada, “e nosu eus cumpréndiu mali”.

In custu merì fridu de Donniassantu, isperendu in unu beranu nou prenu a trigu nostru, su chi si torrat su sànguni a logu funt àterus contus de isceberus de vida: Istèvuni Pìbiri at lassau unu trabballu de ingennieri po torrai a fàiri su pani iscumitendu in un’economia noa e bincidora, pighendu esémpius de impresa de àteras terras (a copiai candu is cosas andant beni est cosa de brofetu mannu); Andrea Maccioni, issu puru ingennieri oi est su molinàiu de su molinu lassau de is àiaius. De Marianna e Franciscu dd’eus giai narau.

Si dd’arregordais su contu de su gatu cun is istivàlis: cuddu chi iat fatu erricu su meri chi iat iscumìtiu in sentidus bonus? Mancai custu est su cumentzu de cussa fàbula. Nosu nci crêus.