Licet? A impreare unu acaramentu intre un’episòdiu importante de su Testamentu Betzu podet finas no èssere gasi istrambecu comente, a primu ghetu, diat pòdere pàrrere. Si su Traballu est su fundamentu de sa Repùbica Italiana, Traballu chi est elementu/fatore de fundamentu de su sistema sotzale, costituente de sa dignidade de sa persone umana, licet, lu pregonto cun repitida, a assignare a issu sa Primogenidura? Deo penso chi eja: su Traballu at sa Primogenidura.

Como, si s’abàidat in intro de sa Reforma Costitutzionale subra sa cale semus cramados a nos espressare su 4 nadale imbeniente, bos ais a agatare unu “pratu de lentìgia” (sos rispàrmios legados a su mudòngiu de sa cumpositzione e funtzione de su Parlamentu e, a làtere, unas cantas regalias, de pagu contu, a favore de sos prus “diseguales” e disinnadas (fatas colare/indicadas/caratzadas) comente sustegnu de s’Ecuidade.

Sa proposta de Reforma Costitutzionale est ratzionale, articolada, lògica (medas lu negant), diat nàrrere sena pecu, no in tamen unu lèssicu a s’ispissu (a manera segura) pagu craru, finas iscuru. B’at in atu unu protzessu in sa sotziedade italiana – non prus mesu cuadu – ma a su matessi tempus non declaradu dae sos promotores – bestidu cun espressadas de “efficienza”, barigamentu de rigididades de su mercadu e cosas gasi.

Cun issu si cumpletat unu protzessu de bortulamentu de su cuntestu sotziale chi, comintzadu dae su printzìpiu de su sèculu coladu, s’est afortiadu cun su guvernu de como e chi, si aprovadu, at a apostivigare su buliamentu sotziale e, in sa sustàntzia, at a buliare sa Primogenidura de sa Costitutzione (Ar. 1 S’Itàlia est una repùblica fundada in su traballu).

Non b’at duda chi su Traballu siat “de-tuteladu” e cun issu sa Persone Umana. Non b’at duda chi sunt pesende unu “muru” in intro de su sistema sotziale, unu muru chi nùrdiat e creschet sas disegualidades, sos diseguales.

Mi parte chi in lìnia cun custu siat sa capia de sa Finantziària 2017 chi sa prima manu l’aiant imbiada a Bruxelles in su mese de santugaine coladu e chi agatat cunfirma in su documentu chi a dies de oe est depositadu in Parlamentu.

Semus faeddende de reduire sas impostas in contu de profetos de sas impresas e de su mantenimentu de sa tassatzione subra salàrios, istipèndios e pensiones. Sa Lege de su Traballu est istada su cabu de òpera de su guvernu in càrriga. Calicunu at a nàrrere chi in sa reforma si arresonat de àteru, est a fatzilitare sas detzisiones, illebiare sas protzeduras de aprovatzione de sas leges.

De “reduire sos gastos de sa polìtica”, ma non narat chi at a agiuare a fàghere una “polìtica bona” e a reduire cussa “mala” e a megiorare sa cunfiàntzia in sas istitutzione, a reduire sas disegualidades, a afortiare sa cumbata pro sa legalidade contra sas organizatziones mafiosas, contra a sos corrutores, a sos evasores fiscales; non narat chi at a megiorare s’ispesa pùblica, sa revisione de sas ispesas, s’istrutzione, sa sanidade, sas àteras infrastruturas, intre sas cales su sistema bancàriu, e duncas a gestire custa sotziedade malegestida.

Non lu narat ca non si podet fàghere. Dende atentu, si faeddat de “Tutela Crescente” de su dipendente ma, in sa realtade, sa Tutela Creschente est trasmudada a s’impresa chi podet litzentziare su dipendente cun “ischitimentu” subra sa base de su periodu de traballu prestadu.

Sa Lege de su Traballu no aiat sa punna de creare prus ocupatzione (custu fiat unu muru de fumu, nurdiadu dae contributos pro cunvertire s’ocupatzione precària in “permanente” chi, in sa Lege de su Traballu, est unu tèrmine privu de significu) ma in realtade de dare su màssimu de libertade de litzentiamentu a s’amministradore de s’impresa.

Intro 15 annos, su prus de sos traballadores in su setore privadu s’ant a agatare in custa situatzione, e in sos imbenientes ant a èssere cussos pùblicos.

No isco si totus apant miradu a su fatu chi s’Itàlia est istada giai a manera difusa, bantada dae sa Commissione Europea, dae s’OCSE e dae su Fundu Monetàriu pro àere acumpridu una reforma chi ochiet su “teterùmene” de su mercadu de su traballu. Si cramat “rigididade”, su deretu a su traballu!.

Calicunu at annotadu una crèschida de sos investimentos istràngios (escluende sa còmpora de sas prendas de famìlia)? Ma calicunu at annotadu sa crèschida de sos investimentos de sos imprenditores nostranos?

E s’imbentu illuminadu de sos “vouchers”? A reduire su tra ballu in nieddu? Fàulas, su traballu in nieddu est collegadu a manera direta a s’evasione fiscale chi est in s’òrdine de su 12-13% de su PIL (una cosa comente a 200-220 miliardos a s’annu) e in custu triènniu no est ismenguada, antzis b’est sa timoria chi potzat èssere in crèschida).

E tando, s’istòria de Fincantieri (impresa de istadu) in Monfalcone ponet a tìmere. In su mentres sunt istados “burrados” sos sindacados mentres sas confederatziones de sos imprenditores, in paritzos setores, si sunt afortiadas, mancari chi, cun sa Lege de su Traballu non bi nd’aiat bisòngiu.

Sa Persone Umana, chi sa Costitutzione s’est proposta de sustènnere e defensare nd’at a essire afortiada dae sa Reforma, si custa l’aprovant in su Referendum? So in duda manna.

Pro ite? Ca su guvernu in càrriga at dadu ancas a s’atuatzione de sa Reforma cun una lege eletorale chi li diat a cunsentire de àere unu controllu de su Parlamentu Nou e duncas de sighire s’òpera de bortulamentu de su sistema sotziale e polìticu de su Paisu nostru.

Ma si dae una banda sa proposta de Reforma mudat s’ispìritu e s’essèntzia de sa Costitutzione, e non s’intendet in giru gente meda apensamentada a banda unos cantos batùllios isparghinados, dae s’àtera non petzi non si pònet remèdiu, ma non si cajonant efetos postivos subra sos problemas econòmicos e sotziales de su Paisu.

A esempru, ant a crèschere sos investimentos èsteros e internos ca b’at a àere prus “istabilidade”? S’istabilidade, cussa comente la cheret su guvernu in càrriga, a sa sola, no est un’elementu bastante e, in unos cantos casos, mancu netzessàriu (semus bidende Bèlgiu e Ispagna, chi sena guvernu, sunt crèschidos a unu tassu a su dòpiu de s’Itàlia).

Tenimus craru ite significat “istabilidade” e in cale cuntestu custu tèrmine est impreadu? Sos guvernos prus istàbiles de su mundu oe in die sunt Sa Corea de su Nord, sa Tzina, Su Catar, s’Aràbia saudita, sa Rùssia, e medas àteros regimes prus pagu importantes chi ant totus un’elementu a cumone subra su cale si fundant.

Ma istàbiles sunt finas sa Germània e sos Istados Unidos de Amèrica, sos paisos Iscandìnavos etc chi si istèsiant dae sos primos pro unu detàlliu mnore chi si narat democratzia in pitzu de sa cale s’istabilidade si imbàrat. Sunt duos sistemas opostos e cuncurrentes. Ma unu sistema chi apat corrutzione manna, evasione fiscale manna, presèntzia de crìmine organizadu manna, infrastruturas betzas o chi non funtzionant, lu cramanus “istàbile”?

Como, pro abarrare in su tema, sa Reforma dat efetos subra sa disocupatzione, chi pendet intro su prus e su mancu – a segunda de s’istajone – e in unu trèulu istatìsticu chi faghet petzi tzucare a conca dudas in contu de s’afidabilidade sua?

Forsis dat efetos subra sa Corrutzione, s’Evasione Fiscale, su Dèpidu Pùblicu, Sa Competitividade, Sa Produtividade chi nos bident in positziones “defiladas” in su pianu internatzionale? Subra sas “Gàbbias” chi ostàculant sa crèschida de su Paisu? Subra sa ridutzione de sas Disegualidades intre classes sotziales e intre àreas de su territòriu natzionale (leghe Mesudie e Isolas?).

A dolu mannu su guvernu in càrriga in custos annos s’est impignadu a chircare cunsensu cun promissas, cun interventos “pro tupare” (80 èuros, IMU etc) sena una visione de sistema e atachende sa Commissione Europea pustis de si èssere impignadu a “fàghere sos còmpitos”, chi no at fatu, antzis, impreende sos immigrados comente istrumentu pro fàghere redditu (in su 2016, ocannu, sos gastos fatos pro sos immigrados sunt su 0,2% de su PIL, finas rpo belle su 2%. Sena custu gastu su PIL ocannu si diat èssere firmadu a su 0,6%, meda prus pagu de sa metade de su restu de s’Unione).

B’est finas un’àtera chistone chi pertocat sa Sardigna. Sa reforma prevedit unu Senadu cun una majoria de cumponentes eletos dae sos Cussìgios Regionales. Est nòdidu chi sos cussigeris regionales de sa Sardigna, gasi comente apostivigadu dae s’Istatutu de sa Regione Sardigna, non podent èssere letos o nominados a fàghere parte de su Parlamentu natzionale o europeu (art. 17 de s’Istatutu).

Como, custu divietu de una lege costitutzionale, chi est s’Istatutu de sa Regione Sardigna, ponet un’ostàculu a sa costitutzione de su Senadu Nou, si sa reforma l’aprovant, ca sa Sardigna non diat èssere rapresentada e, duncas, su Senadu non diat pòdere èssere costituidu….francu chi non si modifichet s’Istatutu chi, sende chi est norma costitutzionae, depet sighire una iter particulare.

E est custa sa manera cun sa cale su Guvernu tzentrale intrat in s’Istatutu pro uniformare-lu, de fatu, a sos istatutos de sas àteras Regiones (a istatutu ordinàriu de eguru) atzentrende cusso poderios chi in su 1948 aiant atribuidu a sa Regione e chi costituint s’Autonomia. Pro sos Sardos si podet faeddare de una pèrdida de Primogenidura, gasi podet èssere difatis cunsiderada s’Autonomia.

Est crau chi custa Reforma ìmplicat, ma lu cuat, unu Sèberu Sistèmicu e, a manera naturale, est fundamentale pro sa valutaztione de “CHIE, CUN CHIE e PRO CONTU DE CHIE” proponet sa reforma.

Dade Atentu: unu contu si su proponente est Obama e un’àteru contu di su proponente est Putin o Xi.

Sighende dae cales fontes natzionales e internatzionales lompet su sustegnu a sa Reforma est craru su pro ite de sa matessi.

Calicuna cosa de istranu b’est, semper e cando.

Imbestes de afortiare sas Autonomias Locales, su detzentramentu, segundu sos detados de sa Costitutzione nostra, su guvernu in càrriga punnat a unu tzentralismu chi est superadu dae diora in Europa. No isco si ant notadu chi un cussos sistemas in ue esistit una “stabilidade” personalizada, pro sas autonomias locales b’at pagu e nudda ispàtziu.

Ma si b’at in giogu Primogeniduras, si b’at in giogu sa dignidade de sa Persone Umana, si creschent sas disegualidades, si si fràigant muro site sensu at a sustènnere custa Reforma?