So atinadu de totu su chi in s’istòria at influidu, in su bene e in su male, in sa formatzione de sa cultura de sos sardos e duncas, cando est pretzisu, chirco de agatare semper un’atenuante cando si nche torrant a pesare arrennegos e controidas chi piessinant, paritzas bortas, s’operadu de sa gente mia.

Semper e cando m’agato cunfusu: a bortas apo s’impressione chi su pòpulu meu siat malu a cumprèndere, misteriosu, unu flùidu umanu chi respondet a intziligos chi si nche isfrancant dae onni lege fìsica e morale.
Sa proa de custu est cantu mai a craru in custu periodu de referendum ca sa passione in Sardigna subra su ite votare est totale.

Mai possìbile est chi calicunu leet in cunsideru peruna àtera alternativa?

Ma comente est possìbile chi unu pòpulu comente su nostru chi est massacradu, umiliadu, traitu e chi at sos deretos apetigados a manera sighida dae s’istadu italianu, isperet galu de si emantzipare dae s’istadu de sudditàntzia chi patit, espressende a manera simple su parre suo cun unu referendum chi, a cale si siat manera si concluat, at a èssere semper una cundenna a s’infelitzidade pro nois e pro sos fìgios nostros?

A dare su “no” est comente a cunfirmare totu su cumpèndiu de sas leges chi ant fatu de sa Sardigna una colònia; sas matessi leges chi in sos deghennios ant favoridu sa formatzione de figuras politicas lutzas e initziatvas dannàrgias pro s’economia, responsàbiles pare pare de àere cajonadu s’irraighinamentu de belle 600 mìgia sardos dae sa terra issoro; responsàbiles a manera parìvile pro esseret s’ìsula gravada de su 60% de sa presèntzia demaniale militare de s’istadu ocupante italianu e, ca in sos polìgonos militares isparghinados in sos territòrios vàrios, si esserent iscopiadas s’82% de sas bombas de s’esertzitu italianu e una cantidade non medida de sas de sa Nato.

Colpevoles a manera criminale pro su programma de isvilupu industriale de sos pianos vàrios de rinàschida ingendrados non pro sos abitante suos ma pro s’aparatu ispeculativu industriale de su nord, chi, comente prevèdidu, at abandonadu s’ìsula pustis àere fatu terra brusiada de soso territòrios in ue at operadu.

Cherimus faeddare de s’istatutu autònomu de sa Sardigna demolidu a manera sistemàtica a corpos de sentèntzias de sa corte costitutzionale? Un organismu de parte, responsàble de àere mudadu s’istatutu nostru in pabiru de tzàpulos cun sa cumpraghèntzia de sas sucursales de sos partidos polìticos in Sardigna.

Mi pregonto si nois sos Sardos nos sapimus de totu su chi custu at cajonadu in contu a un’isvilupu mancadu in campu sotziale e econòmicu e sos patimentos chi in sos annos nde sunt protzèdidos?

Sas relatas cun Roma sunt leende semper de prus, dae su ghetu polìticu, un’andamentu feu; una ferta chi forsis non s’at a pòdere mai sanare s’est aberta dae tempus meda. Sos sardos sunt semper prus cuscientes chi cale si siat cambiamentu de significu pro sa Sardigna, cun su mèdiu de su referendum, pintadu a mesura de sos italianos, est de escluire.
Rapresentende, comente est làdinu, sa periferia de s’istadu de a palas de su Tirrenu, in Sardigna sos cambiamentos disigiados si diant a verficare a manera iscolorida, siant issos positivos o negativos, mantendende de fatu totu sos piessinos de sa subalternidade istruturada sua a un’entidade, a bortas ostile e àteras bortas isbeliada in cunforma a sas istàntzias suas.

Sa solutzione est, a manera crara, in ue orìginat su problema, est a nàrrere, in sa negatzione de sos deretos subra sas peculiaridades nostras in intro de su cuadru legislativu italianu. S’economia, sa limba, s’istòria, sa cultura e sa positzione geogràfica sunt sas caraterìsticas chi nos identìficant: fatores fundamentales pro s’isvilupu de cale si siat sotziedade; a los incluire in su sistema legislativu italianu cheret nàrrere a creare sos antefatos pro s’autodeterminatzione nostra, chi si podet lòmpere cun su mèdiu de unu “cuncordadu” antepostu dae dae sa definitzione noa de sas relatas intre sas duas partes Sardigna e Itàlia.
Ma cando b’amus a lòmpere si amus a sighire a fàghere cunfusione subra sos mètodos e subra sos obietivos de lograre? A punnare prus in artu est unu de sos motivos a cajone de sos cales est dùpretzisu a si astenere in su referendum imbeniente.

A si refudare de votare diat èssere una forma de disubidèntzia tzivile chi est atziva cantu prus su tassu de astensione est artu. Diat atirare s’atentu meda de prus chi sa partetzipatzione a unu referendum de badas. Un’istrumentu poderosu chi diat fàghere essire a campu sos problemas nostros in su mare de s’indiferèntzia polìtica; siat natzionale (intesa comente cussa sarda) chi istatale.

Tando tocat a custrìnghere s’Itàlia a parare cara a manera separada, a totu campu, a sa “chistione Sardigna” e a mustrare chi sos “mètodos democràticos farsos” sunt fumu in sos ogros pro sos sardos: sende chi non cointzidint cun sos apretos de unu pòpulu chi a càusa sua etotu est arrischende a manera sèria de iscumpàrrere.
In concluos, noi sardos amus sa possibilidade de impreare sa bidriera italiana de su referendum pro mustrare chi bi semus, cun totus sos problemas nostros, e non imbetzes a iscumpàrrere in intro de unu cuntenidore eletorale chi servit pezti a sos partidos italianos a nos incluire in su contègiu generale de sos votos.

Est a nois chi tocat a detzìdere pro isfrutare su momentu e sighire in sa cumbata pro sa revesa nostra o puru torrare a rùere in s’anonimadu cun totu sos problemas nostros no isòrvidos.