S’atteru sero m’est capiu de andare a un’addobiu pro sa presentada de un libru meda galanu: SENTIERI.

Est de Matteu Cara, unu zovanu nugoresu chi in cada poddiche juchet un’arte. Dae derettu, dae s’isterria de su libru, si podet abberguare chi l’at ammaniau ponendebi su coro, ca est su coro chi essit a campu a cad’isparta ‘e paragulas.

A sa presentada b’at accudiu zente meda, de cada zenia, zoventude e zente pilicana. Tottu cantos cuntentos de b’essere a s’occasione. Matteu, cando est bennia s’ora sua, at nau chi su libru fit naschiu attaleschi meda zente, nostra e de atterube, seret pottia andare iffattu a 14 andelas de Supramonte, bocadas a campu dae issu matessi.

Custas andelas sun retrattadas chin manera e “contadas” chin passione. Cantu b’essit a campu est chi su “contu” de sos loccos at su matessi valore de loccos ettottu, chi sun loccos de ispantu.

Pro comente la pessat Matteu, e b’at de li credere, su cristianu chi li cheret ponnere fattu, chircande andelas e camineras, non deppet pessare solu a pompiare ma peri ascurtare, chin uricras abistas.

A parrere suo, sos loccos de Supramonte an gana e bisonzu de contare contos, contos cubaos, chi si cheren bocaos a campu, e chi prenan su coro de chie resessit a los ascurtare.

E cales dian poder’essere custos contos, chi resessin a ponnere sa tudda, gaettottu comente sos loccos de ispantu chi los cheren contare? Belle che nau. Sos contos de sos tempos colaos e de cussu presente, chi sun sos contos de sos pastores, meres de su loccu. Sos sonos mudos, de sos padentes e de sas campedas de artura.

Su lamentu, a bortas dilicu e a bortas prepotente, de su bentu chi lassinat in mes’e sas frunzas. Su cantu de sos puzones. Su melìare de sas gamas, ispartas in cussas vastidades. Su son’e sos tronos, chi in cussas cussorjas isperdias, ponet prus terrore de atterube, ca ti murghet sas intrannas in sa matessi manera chi capitavat a sos babbos nostros nuraghesos.

E a urtimu, sa cosa mentzus. Sa chirca de “s’istare a sa muda de cussu mundu”, a su cale ti ses accurtziande, chi “in medas trettos resessit a istronare sas uricras”, belle chi non diat parrere. Matteu, tottu custas cosas las at nadas, una pro una, e nd’at annattu peri atteras, e sa zente a bucca aperta, ascurtande, e custu ponet a pessare. “Cando andaes a cussos loccos, rispettaelos, lassaelos gai comente los accattaes.

Non furezas e non anneghezas un’ispilla, unu sinzale.. nudda! Cussiderae chi cussu mundu est un’ispantu, e b’est inoche ebbia.. Cando semus incue bi semus ca amus bisonzu de b’essere.. Pessaebi.. E bi semus ca amus bisonzu de ismenticare sas peleas fittianas de sa bida. E si andamus chin su coro disizosu, de chircare cussa pache, b’amus a resessire”..

E tottu cantos a zoccare manos e a bochinare “bravo!” pro custas paragulas bundantes de sapienzia, nadas dae unu zovanu.. Commo, cussas boches sun isgheladas, ca sun de s’atteru sero. Peroe sos pessamentos mi torran a s’ammentu, ca los fippo isfilichittande in su mentras chi intendio cussas paragulas.. E sas dimandan cumintzan a mi pissichire, medas, s’un’iffattu a s’attera.

Ma comente diat essere, lassare sas cosas de cussos loccos a su connottu, gai comente las accattamus! Ello comente, non si poden mezzorare? Ma non cheret narrere a dare borta a sos tempos de amargura? Ma comente diat essere, a chircare sentidos chi sun bennios mancu in custa vida nostra? Ma non diat cherrere narrere a fachere “sa finta”?

A itte serbit a ti ponnere sa tudda si appustis de un’attimu ses torra chin sas peleas de cada die? Est unu mundu perdiu, finiu, diat essere comente a fachere un’ispezie de “folklore”! Mancu nau chi soe ripitinde paragulas intesas in atteros faveddos, chi mi istrazzulan su coro, e chi sun dimandas chi deo non app’a fachere mai, ca mi nde dobbido..

Torramus a sas “andelas” e chircamus de sichire su contu de innantis chin atteras dimandas galu.. Ma si capitat chi in cussas andelas, b’at una caminera chi est prus aspra de sas atteras, proitte non la potto apparisare? Nde balanzat su passu e sa salude, ca si rugo m’iscalabro!

Ma si pro resessire a mirare cust’ispantu de ghinniperu, creschiu isperrande sas intrannas de una rocca, nche potto arribbare in “automobile”, pruitte dia deppere sichire a caminare a pede, patinde sole, frittu e istracchittudine?…

Comente sezis biende, torra dimandas gaddighinosas.. Eppuru sun dimandas chi mi serbin, ca las app’intesas in atterube, non de zertu in loccos inube b’at rispettu pro “s’ambiente”. Atteras borta sì chi rispettu pro “s’ambiente” non bi nd’aiat, ca fit chilibrau de cada manera. Arbores seculares isperdios in tottube pro nde fachere carbone e chisina, ca pro sos meres de sos padentes su balanzu jà bi fit.

Commo, a parte sos chi ponen focu a fachere dannu, sos atteros parimus sapios, e, a cussu chi b’est restau, amus cuminzau a li dare cara, torrandelu a “su connottu”. E tando, torrande gai sos contos, bos mustro comente sos matessis cumintzan a non bi torrare prus, ca mi paret chi bi sian sos burdos e sos lezittimos. Mancu nau chi soe faveddande in suspu, peroe, pessaebi, ca sos contos, a dolu mannu, non bi torran su matessi….. “Ambiente”, Festas e Usantzias…..

A mi l’ischies narrere pruitte a “s’ambiente”, colau s’assutru de sos tempos colaos, commo li toccat su rispettu, e a sas festas e a sas usanzias nono? Ca pro sas usantzias s’assustru mannu est galu a bennere? Bae e pisca!.. Pruitte tottus cussos chi si creden amantiosos de “s’ambiente” bocan braga si resessin a sarbare “unu connottu issoro”, e si nde fachen unu bantu? E pruitte, imbetzes, cussos chi “nanchi pessan de essere amantiosos de festas e usantzias” non bi si ponen nemmancu a sarbare “unu connottu”? Pruitte inube colan, custos balenteddos fachen dannu?

In cuddoru tottus de accordu in s’idea de sarbare cussu chi cheret sarbau.. in atterube, imbetzes, cadaunu a conca sua, chene rispettu perunu de cussu “chi est istau” a sos tempos de “sos mannos”. Sos amantiosos de “s’ambiente” si tuccan pro chircare unu cuzone iffora de su mundu fittianu, pro s’intendere affranzaos a sos nuscos de cussos aschisorjos de incantu.

Lassan su mundu pro torrare a su mundu, appustis de aere messau a manos prenas su piachere. Sos atteros, imbetzes, “intran a sas usantzias” chin prepotentzia, piccandesi su mundu iffattu, ammisturande su ‘e commo chin su ‘e tando, attaleschi, nanchi, pottat essere prus “bibu”. Custu est capitande belle chi bos paret chi nono.

De custa manera, in sa dommo de sos “ambientalistas, semus biende “su rispettu chin d-un’anima”.. e in dommo de sas usantzias, imbetzes, capitat chi semus biende “figurantes chene un’anima”. Sezis biende chi non de potto prus e chi non appo prus gana de istare a sa muda, ca abbocaos de difesa pro custa causa, chi paret perdia, non de soe biende.

Nemmancu dae s’ISRE, chi li diat deppere toccare pro lezze, arribban boche a favore de sas resones chi dae sempere soe chircande de bocare a campu. Itte cheret narrere, chi soe tenende musca? Chi diat essere mentzus a m’istare a sa muda?

Nazemilu bois, cussiderae peroe chi est dae una bida chi istimo s’antocorju e chi “sos mannos” los intendo a mur’e mesu pro mi dare corazzu. Sa presentada de s’atteru sero m’at postu a pessare, e bi soe galu pessande, e soe tusturrudu..