In contu de s’ispopulamentu de sas biddas sardas, si chilcat fitianu de che betare sas neghes a sa politiga, massimu cussa regionale, segundu medas capace pagu o nudda de acatare medios e, in pius, pagu inganida a intervennere.

Eo, chelfende essire-nde distintu dae cust’andamenta, nudda pedo a sa politiga, ma pregonto a sas biddas mantessi ite sunt fatende pro sighire a vivere. E in custa manera diat cherrere pregontare siat sos sindigos e sos amministradores, siat – e massimamente – a sos tzitadinos de sas biddas minudas, chentza pro foltza faghere ruere sa rughe subra a sa politiga.

Sos sistemas acolomicos de remeju si muntenent e creschent finas chena aere bisonzu de sa politiga. A su revessu, sistemas acolomicos no de remeju sunt destinados a morrere propiu pro cust’issoro mancantzia, mancari bi siat una politiga atenzionada!

Unu sistema acolomicu de remeju est cussu in’ue sa richesa girat a sa lestra intro de isse (e cantu pius si podet intro de isse!) e s’iscurrere de su dinari intrat pius chi podet e nd’essit a fora de mancu chi si podet.

Tottu custu in unu populadu cumpoltat s’isistentzia de una minima aunidade sotziale, s’impoltantzia ischìda de si selvire dae frunidores e produidores de su logu, su mantessi si niet pro sos tribagliantes, chi devent essere a mala gana chilcados suta de domo, e in pius, cheret narrere cuntivizare sas ispecialidades comente richesas capaces de nd’atire dinari dae s’infora.

Una bidda in’ue no isistint egoismu, odiu, imbidia, uncas e gana de contrapuntare pro lanas de pagu contu, e a s’imbesse b’at respetu unu chin s’ateru, peruna proa de subraistare a s’atere e finas punnicu de promovere sas siendas istoricas, linguisticas, de su connotu, puru in contu de ricatu e de alimentu, in una manera de cossiderare-las produtziones “di nicchia”, si acultziat meda meda a su sistema acolomicu de remeju.

A dolu mannu, mai-cantas biddas sardas bident a su revessu, odiu, imbidias, gelosias pro s’atere a nois pius a cultzu, totu cosas chi – cont’ischìdu – batint a aere pagas tratantzias acolomicas intro de su populadu, e sa zente duncas gastat in fora, giutende a fora su dinari, e inibende duncas chi sa richesa circolet intro de su sistema.

Cosa acumpanzada fitiana dae sa peldentzia de sas siendas de su logu, mai-cantas boltas pro innorantzia, paga gana, o unu cuntzetu isbagliadu de sa modernidade, chi cheret narrere no poder fagher iscurrere soddos a cherra a intro e duncas sa derruta a unu sistema acolomicu fallimentare!

No sunt sos mios giudicos sotziologicos de pagu contu, difatis, calchi annu a como, fintzamenta sos istudios de su Bancu de Saldigna aiant signaladu propiu in s’egoismu e in s’imbidia postas in contu de acolomia, unu de sos motivos de su sutaisvilupu de s’isula!

A dolu mannu nostru, sos sindigos de custas biddas minores, su pius de sas boltas, noitamen de ponner aficu in contu de cambiamentu dae unu sistema fallimentare a unu de remeju, ponent lega chin suvventziones, ajuos chena contu perunu e chin s’iscopu guasi de arreare minudos, dende meighineddas de pagu efetu e peorende duncas sa maladìa.

Peus est chi sa zente bidet in custos medios, s’unica manera de faghere e sustenit e votat duncas sindigos a cudda manera! Est deasie chi sas biddas vivent a s’ammultijinada, chin s’spera de allentare sa falada (noitamen de la cuntrastare), chilchende chin disisperu de illongare cantu pius si podet sa vida de sa bidda, cussiderada già destinada a morrere!

Sas culpas sunt duncas de sa politiga regionale pagu attentzionada? Finas, ma no pius de tantu! Sa neghe est in palte manna de su tzitadinu chi – pagu inganidu a faghere sistema e a ajuare a faghere creschere unu sistema acolomicu de remeju – si cuntentat de sas suventziones chentza cabu ne contu, e antzias las pretendet comente unicu mediu de su male sou!

Calcunu diat podet narrere chi no est punnende a s’autarchia o a sos sistemas tancados pro 300 biddas chi si arrivit a unu sistema “Saldigna” de remeju. Ma sa proposta no est custa. Sas biddas nostras ant già de-per-issas unu acuilibriu cumerciale meda meda negativu.

Si cumprendet a sa lestra chi a su mamentu de comporare una vitura, unu trastu de tribagliu, massimu si meda tecnologicu, sos tzitadinos devent a mala gana bessire a fora, e mai-cantas boltas puru fora de Sardigna, comente est facile de comprendere chi, sutta unu tzeltu numeru de abitantes cale si siat atividade acolomica – cumerciale o mastrìna – finas sas pius semplice (bestimenta, telefonia, sas benduas a sa minuda), tenent costos fissos chi no pelmitint perunu balanzu.

No si cheret duncas faghere sistemas serrados, ma isminorigare pro cantu si podet su signu negativu de s’acuilibriu cumerciale de onzi comunidade.

Mudamos in bonora sa mentalidade: unu sistema acolomicu chi funtzionat est cussu in’ue isistint ajudu unu chin s’atere, cumpoltamentos de abbeltura chin sa zente de accultzu, siendas arribadas, e impitadas comente richesa pro las revoltire in balanzos.

E in’ue no b’est odiu, gelosia, gana de contrapuntare pro lanifuzos de nudda, cosas malas chi alluant sas tratantzias acolomicas de intro e creschent s’essida de dinari a fora de su sistema.

Sos sindigos de sas biddas minudas podent tzeltamente ajuare custas positividades: palte prima, podent promovere unu cumpoltamentu pacificu de sa zente, abboniende sas reficas e garentende una politiga de “giustiscia sotziale” chi no ponzat unu contra a s’atere sos cristianos, in lerias tra poberos chena impoltantzia peruna; palte segunda, podent ponner in campu istrumentos pro custringhere su tzitadinu a comporare in bidda (tzentros cumerciales naturales, ribassos subra sas tassas locales e sos prejos de sos servitzios cumunales pro chie gastat in bidda, ribassos dae palte de Nighele si comporat dae Bodale, e ateru puru) e proponnere inniscios – puru si no fitianos – pro batire richesa e dinari in intrada dae sas siendas de su connotu.

Ma est cosa impoltante, pius de sas ateras, sa mentalidade de su tzitadinu: si no faghet sistema, su sistema ruet e si destruet! In contu de custu, pagu podet faghere sa politiga, si no cambiat sa conca de onzi abitante!