Sa chida colada, cando fia abbaidende sos manifestantes colende in sas carreras de sas tzitades mannas americanas, su chi mi impressionaiat fiat sa diferèntzia semper prus manna intre sos Istados Unidos rurales e cussos urbanos, e intre sos orientamentos polìticos e sas sensibilidades issoro.

Una mirada a sa mapa de sos resurtados eletorales pro cada contea nos mustrat una ghetada de murtitzos biaitos pispisados in unu fundale de marmellada ruja intre duas costas biaitas. Donald Trump at bintu su votu eletorale, Hillary Clinton su votu populare, e duncas su primu si nche giughet a domo s’eletzione a presidente.

Sa resone de custu, in parte, est su fatu chi, comente si bidet dae su tzensimentu de s’annu coladu, “su 62,7 pro chentu de sa populatzione de sos Istados Unidos istat in tzitades chi òcupant su 3,5 pro chentu de su territòriu federale”.

E est a beru chi un’anàlisi de su Business Insider in su 2013 at mustradu chi “su mesu de sa populatzione de sos Istados Unidos istat in 146 conteas, subra de unu totale de 3000”.

In 14 Istados – calicunu in sos pranos tzentrales e in su sud fundudu e pagos àteros in sa New England – non b’at mancuna de custas 146 conteas, e in àteros 19 bi nd’at una o duas.

In prus, sa cunfiàntzia in sas istitutziones si nch’est andende trìsina trìsina. B’at resones medas chi sa gente non tenet prus fide in sas istitutziones: ca cuntzentrant e perpètuant su podere e su dinare in sas manos de pagos, a s’ispissu a dannu de sos medas, e ca su pesu econòmicu issoro e s’influèntzia enorme chi tenent las torrat a terrinu bonu pro sa corrutzione e su malufàghere.

Un’àtere resone est chi, forsis, comente at postu in craru su New York Times, custas istitutziones sunt localizadas, pro su prus, in sas àreas urbanas, e duncas pro eletores biancos medas de sa classe operaja de sos giassos rurales de su nord sunt pertzepidas comente distantes e istràngias.

Su guvernu federale est in Washington, su tzentru finantziàriu est in New York, chi est fintzas sede de sos editores prus mannos e de sas cadenas televisivas e de informatzione prus mannas. Hollywood est in California.

Sas universidades de sa Ivy League sunt cuntzentradas in unu grustu de Istados de su nord-est. Sas istitutziones culturales prus mannas – museos, teatros e cumpangias teatrales, istùdios de registratzione e salas de cuntzertu – sunt in sas tzitades mannas. Sa matessi cosa balet pro sos giornales prus de giuu.

Duos modellos migratòrios internos, cumplemenateres e simultàneos, agiuant a aumentare custas diferèntzias: si sos giòvanos emigrant dae sos giassos rurales a sos tzentros urbanos, in su 2009 unu raportu de s’USDA riferiat chi “ sos de sa generatzione de s’esplosione demogràfica chi tenent dae 45 a 63 annos sunt cumintzende a si nche tramudare semper de prus in giassos rurales o in tzitades minores de provìntzia”.

Custu fenòmenu est faghende aumentare siat s’omogeneidade de sos logos de partèntzia siat sa de sos logos de destinatzione. Sos giòvanos (e duncas sas tzitades mannas) tirant a èssere prus progressistas e prus istudiados. Imbetzes, sos de s’esplosione demogràfica (e duncas sos giassos rurales) sunt prus prudentes e cunservadores. Unu raportu Gallup de su 2015 at mustradu chi “in sas generatziones betzas su raportu intre cunservadores e progressistas est de duos a unu”.

A custa fua de sos cherveddos cheret agiuntu su fatore diversidade de sos giassos urbanos. Comente at postu in craru su Times International Business in su 2011 “sos biancos no ispànicos sunt, oramai, una minoria in 22 de sos 100 giassos urbanos prus mannos de su logu, e in mesu bi sunt Washington, New York, San Diego, Las Vegas e Memphis. S’inversione est alimentada dae una crèschida in sas populatziones ispànicas e asiàticas – aumentadas in manera rispetiva de su 41 e 43 pro chentu – e dae su fatu chi su tassu de crèschida in sas populatziones biancas est prus bassu de s’unu pro chentu”.

In prus, sos giassos urbanos, prus de cussos rurales, sunt calamidas pro sos immigrados noos chi benint dae àteros logos e, comente at postu in craru unu raportu de su 2014 de su Pew Research Institute, s’esplosione de sa populatzione immigrada est unu terrinu chi faghet crèschere s’anneu de sos biancos de sartu, chi sunt oriolados pro su disamparu econòmicu e si ponent a chircare càprios espiatòrios.

“In su 1990 sos Istados Unidos teniant 19,8 milliones de immigrados – narat su Pew Research Institute – cando chi in su 2012 cussu nùmeru nch’est brincadu a 40,7 milliones, e in mesu de custos b’at 11,7 milliones de immigrados irregulares”.

Pro custas resones sos biancos de sartu non tenent fide in sas istitutziones guvernativas mannas chi s’agatant in tzitades mannas populadas dae unu nùmeru mannu de pessones chi non s’assimìgiant a pare.

Sos chi istant in sas tzitades mannas, chi vivent una vida cosmopolita in mesu de una populatzione de orìgines diferentes chi s’assimìgiat a unu geladu in colore de arcu de chelu, pro parte issoro podent difidare de sas istitutziones pro àteras resones, ma est prus pagu probàbile chi ghetent sa neghe de custu a sa diversidade e a sa sotziedade multiculturale, e duncas agasagiant prus pagu su messàgiiu destruidore de Donald Trump.

In unu documentu de traballu publicadu a primos de annu, s’economista de sa Gallup Jonathan Rothwell narat chi “custa anàlisi dat sa proa crara chi sos chi lis agradat Trump istant mescamente in zonas isuladas dae su puntu de vista ratziale e culturale, e, a paridade de àteros fatores, su favore pro Trump est mannu in sas zonas in ue b’at pagos laureados, a largu dae sa làcana cun su Mèssicu, in bighinados chi si distinghent pro su nùmeru mannu de biancos in enclave segregadas o caraterizadas dae pagos cuntatos cun sa populatzione niedda, asiàtica e ispànica”.

Istamus in duas Amèricas chi andant in chirrios contràrios e si gherrant a pare. S’Amèrica de Trump at bintu custu primu tempus.

*artìculu essidu in su situ digitale de su New York Times su 14 de santandria coladu. Custu est su ligàmene pro chie lu cheret lèghere in limba originale: http://www.nytimes.com/2016/11/14/opinion/trumps-rural-white-america.html