Chin s’ispera de accattare accasazu doe borta a su nobe de custu mesu pro sichire a contare sas peleas de sas usanzias nostras a dies de oje. In medas m’azes dau cara, medas de prus de cussu chi pessavo, e calicunu m’at fattu crumpendere chi si nde podiat sichire a faveddare.

E aitte nono? Incuminzo nande chi non cherjo fachere un’isseperu de su bonu e de su malu, ca non est custu su contu e su disizu. Su contu, si cheries, lu podies abberguare peri in su retrattu chi bos presento. In suspu diat cherrere narrere: una pizzocchedda galana bestia a s’antica, e s’anticu chi si biet isghelande….

Su contu est chi semus arribbande a unu tempus inube, si anticamente sas nobas pro mudare sos usos si la deppian gherrare, e non sempere bi resessian in s’intentu, ca bi fin sos bezzos a bardia, commo de gherra non si nde biet manc’una, e si calicunu mi narat chi non est beru est favularju.

Oje pro mudare un’usanzia, unu costumene, unu ballu, unu cantu.. bastat de andare a biere su chi fachen sos atteros de atterube, e peri si cussu chi fachen sos atteros piachet a sa zente.

Una borta torraos a dommo naschit s’impinnu de adderettare su garrigu, annaghende sas nobas aggradias atterube. Est capitande in tottube, pacu prus o mancu.. Lu torro a narrere, pro nos crumpendere mentzus, paragula pro paragula: tottube.. pacu.. prus.. o mancu…

Custa est sa beridade, e si lu naru est ca lu soe biende, e ca una trintina de annos fachet, lu bidiat meda prus pacu. Semus bennios a su puntu chi una “esperta”, muttia pro fachere sa presentada de sos costumenes de una “isfiladas”, non podet mancu narrere sa sua, chi, torro a narrere, est una “sua” de “un’esperta”, non de una calesisiat.

Mancaos sos mannos, non de carena ma de edade e de sapienzia, mancau tottu. Issos a s’occasione s’accurziavan chin rispettu ca ischian dae sempere chi cussa fit una camba chi restavat de s’autoridade de su tempus. Cussu mod’e pessare non b’est prus, e non sico in su faveddu ca nche bortulo sa bagna. …… “Qui si vuole cristallizzare la tradizione a uso di noi attuali… La tradizione si evolve a seconda dei bisogni del presente…”

Paragulas e modos de narrere chi, a parrer meu, naschin’a tavolinu, chi a su tempus colau non ischin mancu itte cheret narrere a li “riconnoschere s’autoridade” chi li toccat.. Commo bos faco una dimanda. Ma si azes un’aneddu chi bos at lassau mama bostra innantis de morrere (est unu tantu pro narrere), deo pesso chi cuss’aneddu, pro bois, diat depper’aere valore, non est gai? E tando pesso chi a cuss’aneddu li dezas cara, collindelu comente si toccat, pro chi abbarret coment’est, pro chi bois lu pottezas dare a fizos bostros, cando at a bennere s’ora. O non est gai? E tanto, a mi l’ischies narrere proitte sos usos de “sos mannos” pro durare in su tempus los deppimus mudare? Proitte pro nanchi abbarrare bibos los deppimus ucchidere (ca a los mudare cheret narrere cussu)?

Lu torr’a narrere. Appo connottu festas trint’annos fachet chi commo sun diventadas “atteras”. O non bos torrat su contu? Tantu pro nde narrer’una: su “mortu mortu” non bos parete chi siat benniu a essere Halloween, belle che in tottube.

O non est gai? Ma a su disisperu de chie diat cherrere imparare su “connottu”, pro travallu de iscola, a bi pessaes? Su “connottu” de s’antichidade, inube bi podian essere sas frichinias lassadas dae sas zentes medas de tando, unu tando seculare, a bi pessaes? Si nche sichimus a ispredere sas camineras, ube colan cussos chi dian cherrere arribbare a s’arborinu de sas erenzias nostras? Commo bos faco un’attera dimanda.

Su biadu de Max Leopold Wagner, su chi a primos de su 900 est benniu in Sardigna pro istudiare sas limbas e sas usanzias nostros, ca a su tempus fin de valore “iscientificu”, a bi lu connoschies? Eja? Ma a parrere bostru, si fit istau benniu a dies de oje, a bi l’aiat appiu fattu s’impreu mannu chi at fattu a su tempus? A bi fit istau su tantu? Deo naro chi nono. Ajat appiu nau: Ello cust’abbolottu?..

Attera dimanda galu: e nois, commo, privos de cussu travallu contipizau dae un’istranzu, chi est istau prus abistu de noi in dommo nostra, chene cussas paragulas iscrittas, a s’antica, comente fimus istaos? Bollu naro deo: prenos de paragulas bortadas in sardu dae sa limba istranza nostra – s’italianu, paragulas “sardizzadas”. O non est gai chi torran sos contos?

Pessaebi a cuss’aneddu chi bos appo nau innantis. Pessae chi siat un’usanzia, e chircae (sos chi podies) de lassare a fizos bostros unu bene de valore. Si non la pessaes gai, lassae perdere sos faveddos de “appartenenzia”, ca cheret narrere chi non ischies mancu su chi sezis nande.