Su formalismu giurìdicu a comente de aina de campànnia referendària. Proite non est beru chi sa Sardigna arriscat de abarrare chena de senadores.

Dae calincuna die is retzas sotziales sunt prenas de riferimentos a unu errore presupostu de su legisladore de sa riforma costitutzionale, in cunseguèntzia de cuddu sa Sardigna diat a èssere impossibilidada a nomenare is senadores suos, chena de modificare a primu s’istatudu ispetziale cosa sua.

Custu passàgiu serbit a is sustenidores de su “NO” a argumentare chi sa modìfica diat a fàghere pèrdere a sa Sardigna cudda tutela afortiada de sa autonomia sua chi ddi dda garantit, in paris a is àteras regiones a istatudu ispetziale, sa lege costitutzionale e totu.

Custu Casteddu de acusas complicadu est, a abisu miu, isceti unu tentativu sofisticadu ma incunsistente de fàghere campànnia eletorale pro su “NO”, gioghende cun interpretatziones fundadas a pitzus de unu formalismu etzessivu, promòvidas cun arte pro afortiare sa narrativa de sa presuposta cumpricàntzia manna chi sa riforma de su sistema at introduidu.

Ma partimus dae s’incumentzu.

Sa lege de riforma de sa Costitutzione a s’art. 39, par. 13 (dispositziones transitòrias), istabilit chi non si àplicant a is Regiones Ispetziales is previsiones de su CABU IV de sa lege e totu (chi currispondet a is modìficas a su tìtulu V isceti de sa Costitutzione: cuddu chi pertocat a is cumpetèntzias de: “is Regiones, is Tzitades Metropolitanas e is Comunas), finas a sa revisione de is Istatudos ispetziales de efetuare “de intesa” cun is Regiones.

Sa netzessidade de una “intesa” non previdida in su testu costitutzionale atuale, afortiat (mancari a intro de una riforma chi trasferit cumpetèntzias dae is Regiones ordinàrias a s’istadu, retifichende calincunu etzessu de sa riforma de su 2001) s’autonomia de is Regiones Ispetziales, chi s’istatudu in vigèntzia de sa Costitutzione noa non diat a pòdere èssere cambiadu si non cun s’acòrdiu de sa Regione. Cun custos presupostos sa revisione imbeniente de s’Istatudu diat a pòdere èssere ocasione pro otènnere puru una autonomia prus manna dae s’Istadu in setores determinados, e/o negotziare “cuntzessiones” importantes (fronte a is tzerachias militares a esempru).

Su Sendadu nou est modificadu dae su CABU I (duncas non intrat in sa dèroga de inaplicabilidade de sa riforma de is Regiones Ispetziales) de sa lege de riforma costitutzionale (e in particulare dae s’art. 3, chi modìficat s’art. 57 de sa Costitutzione), in su testu nou chi previdet a manera espressa chi is “Cunsìgios Regionales” […] eligint […] is senadores intra de is cumponentes issoro”.

S’art. 17 de s’Istatudu Ispetziale pro sa Sardigna in vigore previdet, imbetzes, chi “s’ufìtziu de cunsigeri regionale est incumpatìbile cun cuddu de membru de una de is Càmaras”.

Si chistionat de duas normas de rangu paritàriu (introduidas ambas dae lege costitutzionale), sa norma chi sighit in òrdine cronològicu (sa lege de riforma de sa Costitutzione) abrogat sa chi pretzedet (s’Istatudu Ispetziale).

Posta in custos tèrmines est fàtzile intuire chi sa chietine siat bastante simpre de risolvere in via interpretativa: dda aiat a definire de prus una abrogatzione “esplìtzita” chi non “implìtzita” chi pro dda tzertificare ritèngio chi non nche siat mancu abisòngio de unu passàgiu dae su giùighe.

Calincunu sustenet chi s’Istatudu diat a èssere una norma “ispetziale” fronte a sa Costitutzione, e duncas sa norma generale chi sighit non aiat a prevalere a pitzus de sa norma ispetziale chi pretzedet (non abarro a inoghe a invocare is duos brocardos latinos pro non cumplicare sa vida a chine leghet).

S’arresonu non mi cumbinchet. A primu de totu ca sa Costitutzione e s’Istatudu sunt ambas leges chi disciplinant fatispètzias “generales” chi a intro ddoe sunt presentes duas dispositziones “ispetziales” chi disciplinant sa incumpatibilidade intra de is ufìtzios de membru de su parlamentu e membru de su Cunsìgiu regionale.

Sa pròpiu incumpatibilidade fiat, difatis, previdida in via generale dae su testu pretzedente de s’art. 122 de sa Costitutzione, chi sa riforma torrat a modellare, limitende sa incumpatibilidade a sa Camera, in coerèntzia cun su disinnu istitutzionale de su Senadu nou. De cunseguèntzia, mi paret fortzadu invocare – intra de is duas dispositziones chi regulant s’incumpatibilidade in duos cuntestos territoriales distintos – su printzìpiu de ispetzialidade.

Non si podet prescindere in sa interpretatzione de custa presuposta antinomia (cuntrastu intra de normas), dae su fatu chi est s’Istatudu Ispetziale e totu a ispetzificare a comente de paràmetru generale e interpretativu sa “armonia” sua cun sa Costitutzione (si càstiet in generale s’art. 3 istatudu ispetziale e, cun ispetzìficu riferimentu a sa lege regionale chi determinat is “casos de inelegibilidade e de incompatibilidade”, s’art. 15).

De conseguèntzia, intra de is duas interpretatziones possìbiles de s’istatudu, una chi cunsentit de tutelare s’armonia de issu matessi cun sa Costitutzione, e una chi ddu ponet in cuntrastu, prevalet de netzessidade cudda “costitutzionalmente orientada”.

Sa Corte at afrontadu giai bortas meda problemàticas afines, e dda at semper risòlvidas de custa manera (su casu prus afine forsis, chi est unu de is prus nòdidos , est cuddu chi riguardat s’Istatudu Sitzilianu raportadu a is Cumpetèntzias de sa “Alta Corte” de sa Regione: sentèntzia C.Cost. n.38 del 1957).

A comente apo antitzipadu, a abisu miu isceti unu mirada tropu formalìstica cunsentit de sustènnere s’esistèntzia de unu cuntrastu problemàticu. Non creo, imbetzes, chi ocurrat peruna pronùntzia giurisditzionale pro risolvere cudda chi, a abisu miu, est una sutzessione simpre de leges in su tempus: sa riforma abrogat de netzessidade sa parte de sa dispositzione istatudària chi previdet s’incumpatibilidade intra de s’ufìtziu de cunsigeri regionale e cuddu de senadore (sa norma de s’Istatudu Ispetziale est, difatis in cuntrastu craru cun unu senadu costruidu a s’espressa pro èssere formadu dae cunsigeris regionales e sìndigos ).

A ònnia manera, mancari chi su problema ddu pesessent, s’art. 73, comma 2 de su testu de Costitutzione, in su testu introduidu dae sa riforma previdet chi a pitzus de is leges eletorales de Càmara e Senadu si potzat pedire sa pronùntzia preventiva a sa Corte Costitutzionale, chi – a abisu miu – non aiat a pòdere interpretare is normas chi non in s’ùnica manera “ragionèvole”.

Cadaunu est lìberu duncas de formare sa opinione sua pro su “SI” e pro su “NO”, isceberende a pitzus de totu is resones de mèritu fundadas chi suportant is positziones rispetivas (deo personalmente, a manera ampra agato prevalentes cuddas pro su “SI”), chena de tìmere chi sa a Sardigna in s’incasu de una vitòria de su “SI” , dda privent, in via alternativa, de su deretu de nomenare senadores opuru de sa ispetzialidade sua ( in unu iscenàriu – intra de totu de difìtzile de atuare – chi dda aiat a bìdere custrinta a una “intesa” pressosa pro nomenare is senadores ).

A abisu miu su chi si semus ocupados in custas dies est – a dda nàrrere crara meda – unu problema frassu.

*Ab., Ph.D.