In su ex-mercau de Nùgoro est cuminzada jòbia colada, a sas 6 de sero, una mostra de fotografias chin d’unu issèperu de fotografias fattas dae Max Leopold Wagner in Sardigna.

Su filòlogu e linguista bavaresu est istau unu de prus mannos de su seculu colau e chene duda peruna su mastru mannu de sa linguìstica sarda.

In sos annos 1925-27 fit in Sardigna pro collire informos de sos faveddos de sa limba sarda. Sa mostra serrat su 3 de su mese ch’intrat, e dae su 5 de Nadale finzas a cuminzos de jannàriu at a èssere in Fonne.

Sa mostra, incurada dae Jubanne Màsala Dessì, paris chin su Dipartimentu de Italianìstica de s’Universidade de Stoccarda, s’Istasac, www.sardinnia.it, sos istitutos de limbas e litteraturas romanzas e sa biblioteca Karl Jaberg de s’universidade de Berna, est istada ammaniada in intro de sos eventos deleddianos de su Comune de Nùgoro in collàboru chin sa Fondazione de Sardigna.

Cando Max Leopold Wagner fit andau a Sardigna pro cuminzare sa chirca prus cumpreta e funguda de sa bida sua, connoschiat dae ora s’ìsula e sa realtade sua dae prus de bint’annos.

Pustis de dudas mannas in su mese de santugaine aiat azzettau s’ingàrrigu de pònnere manu a sas chircas dialettales sardas pro s’Atlante linguìsticu e etnogràficu de s’Italia e de s’Isvìzzera meridionale (AIS), incurau dae Karl Jaberg e Jakob Jud.

S’Atlante est in tottu de otto volùmes de duchentos pàzinas cadaunu de sa mannària de sa carta base de su Touring Club Italianu.

In cada pàzina de s’Atlante e in intro b’est trascrittu su lèssicu (ma finzas paràgulas e formas verbales) de 406 dialettos italianos e de s’Isvìzzera meridionale. Wagner fit ingarrigau de fàchere sos indagos in 20 biddas e zittades sarda.

Sos àtteros duos linguistas chi fachian parte de custu trabballu mannu fin Paul Scheuermeier, chi a sa sola aiat fattu indagos de 406 dialettos de s’Italia de mesu e de susu, e Gerhard Rohlfs, chi s’est occupau de sos indagos in 80 biddas de s’Italia meridionale.

Sa tarea de sos tres istudiosos fit de dimandare a informadores de su locu comente si naban in sardu prus o mancu 2000 paràgulas, e pro custu aian unu cuaderneddu de paràgulas in italianu incurau dae Karl Jaberg e Jakob Jud, su chistionàriu normale.
Sos informadores deppian èssere pessones chi connoschian a primore su sardu, menzus si fin pastores e massàios chi fin istaos sèmpere in sa mattessi bidda e chi non fin essios a fora pro tempus meda.

Su lèssicu chi sos chircadores deppian collire e amparare dae sa modernidade chi minettabat sa fine de sa cultura massàia e de sos dialettos, fit pro su prus su de sa cultura de su connottu, comente sos trastos e sos trabballos de sa massaria e de su pastoriu, ma finzas sos nùmeros, sos meses, sas dies de sa chida e de sas istagiones, pro arribbare a sas paràgulas de sa parentela, s’edade, s’amore, sa nàschida, su coiubiu, sa morte e gai sichinde.

Pustis de cada indagu s’esploradore ispediat a sas universidade de Berna e Zurigu su chistionàriu chin sas rispostas de s’informadore.

In Sardigna sos indagos aiant cuminzau in s’attonzu de su 1925 finas a s’istiu de su 1926 in Macùmere, Nùgoro, Casteddu, Santu Antiogu, Tàttari, Piaghe, Tèmpiu, Vizzi, Durgale, Fonne e Dèsulu. Dae beranu de su 1927 a s’istiu de s’annu mattessi in Iscala ’e Pranu, Foghesu, Baunei, Santu Lussurzu, Milis, Mòguru, Busachi e Laconi.

S’esploradore deppiat finzas iscrìvere unu verbale in ube fin indittaos: su nùmene de sa bidda, su puntu (in base a una numeradura interna de s’Atlante), sa durada de s’indagu e su nùmeru de sas oras chi bi fin chèrfias pro accabbare s’indagu, su descridura de s’informadore e de sos piessignos fonèticos de su dialettu istudiau. Wagner, Scheuermeier e Rohlf aian finzas s’ingàrrigu de fàchere fotografias de trastos de sa massaria e de su pastoriu, de sos trabballos de su sartu, de pessones chin su costùmene de tando.