In Sardigna bi tenimus unu partidu de massa organizadu ebbia, isparghinadu, tostu, erederu làrganu e pagu simigiante, de sos chi fiant sos Partidos chi ant fatu s’istòria de sa Repùblica.

In medas, cussas formatziones las ammentant – in negativu – pro sas disgeniaduras issoro, ismentighende-si su chi de bonu ant rapresentadu, acumprende su detadu de s’artìculu 49 de sa Costitutzione: “Totu sos tzidadinos ant su deretu de s’assotziare a manera lìbera e in partidos pro cuncùrrere, cun mètodu democràticu, a determinare sa polìtica natzionale.”

In sos partidos sunt crèschidas sas classes dirigentes chi ant ghiadu sa revesa de su Paisu: ischiant de èssere palestra, iscola, logu de acaramentu e cuntierra.

Non fiat totu e semper Pasca, ma sa seletzione fiat assegurada dae una filera de passàgios democràticos, a s’ispissu piessinados dae grodderias e alleàntzias a cumbènia, in cunforma a sa formatzione de su cunsensu.

Ma, assora, sos Partidos fiant una cosa sèria e non s’ismentigaiant mai de bardare, paris a sa sustàntzia, sas aparèntzias.

Postos a primore, a manera formale nessi, bi fiant sa polìtica, sa cultura de guvernu e su megioru de sa vida de sos tzitadinos. Non sa de sos dirigentes de su partidu ebbia. Ca, cando sos partidos sunt dèbiles, a bìnchere sunt àteras lògicas e àteros tzentros detzisionales e de poderiu.

Sa Sardigna, fiamus narende.
Oe su PD est a manera làdina s’ùrtimu galu biu – a manera nominale nessi – de cussu connotu.
Est galu biu mescamente in cunforme a sos nùmeros: guvernat sa Regione, at sa majoria de sos assessores e cunsigeris regionales.

Cun su sistema de sos commissàrios controllat sas Provìntzias betzas, e cun cussu de sas nòminas, amministrat a manera militare su sistema sanitàriu. Podet contare subra sa majoria manna de sos sìndigos, de sos assessores e de sos consigeris comunales.

Mai sa Sardigna, si non a sos tempos prus bundantziosos de sa DC, fiat istada guvernada a manera gasi isparghinada dae unu partidu ebbia.
Epuru su PD sardu bivet una crisi gasi funguda chi, unu de sos fundadores suos, lu definit in istadu “precomatosu”.

No at pòtzidu o no at ischidu espressare unu candidadu a presidente seberadu dae intro de issu matessi.

Dae annos non podet contare subra un’iscuadra de cumandu orgànica e cumpartzida.
Dae annos est didividu in currentes (ma calicunu las cramat “fatziones” e sos prus malos finas “bandas”) chi fatu fatu s’alleant in contu de fainas sìngulas in antis de torrare a si partzire e arressare s’unu cun s’àteru.

Sa situatzione ruinosa de a dies de oe (dae meses non b’at unu segretàriu, ma galu in antis chie a manera formale reghiat sa segreteria – Renato Soru – fiat in realtade ostàgiu de una majoria chi non guvernaiat) denùntziat una crisi chi est a primu de valores e de vocatzione chi non de polìtica mera e sìnchera.

Pro unos cantos foraessidos dae sos Ds, chi oe sunt ischierados in su fronte de su No a su referendum de su 4 de nadale, sa crisi protzedit dae su fatu chi “su partidu s’est dae tempus mudadu, a livellu italianu e locale, in unu comitadu de afares”.
Un’afermatzione chi est grae e ponet a su matessi tempus pensamentu, a s’in capas finas pagu dadivosa.

Segundu sos manuales custu est s’arriscu chi si currit cando s’arresonat a sa sola cun sa sotziedade e su mundu de sas impresas.

Isbeliados a guvernare – e a si partzire – su sistema de sos aeroportos, de sa sanidade, de sas cameras de cummèrtziu, de sos consòrtzios, de sas rapresentàntzias in sos organismos bancàrios e in sos assòtzios de categoria.

Isbeliados a pensare a sos afares, a sas relatas, a sos echilìbrios, a sas alleàntzias trasversales, a sos incàrrigos professionales e a sos provedimentos legislativos ad hoc, sestados a mesura de su cuntraente de turnu.

E faghende gosi, si perdet sa manu cun sa fitianidade de su guvernu, s’acaramentu cun sos problemas de su tzitadinu e cun su sistema de sa burocratzia chi depet mandare a dae in antis sos protzedimentos.

Custa disgeniadura a s’ispissu no est pianificada, ma creschet pìgiu cun pìgiu die cun die, a manera gasi, sena si nde sapire chi sos protagonistas si cumbinchent chi siat cosa bona e pretzisa e chi non b’apat nudda de male.
Chi su mundu andet gosi e gasi depat sighire a tucare.

In custa situatzione comente podet ispantare chi colet in su mudìmene sa nova chi su PD de Roma at nominadu unu Garante (li narant gasi pro no assuconare a nemos, ma at sas funtziones e sos poderios de unu commissàriu meru e sìncheru) pro regulare su tràficu in intro de su PD sardu e pro amministrare “su tesseramentu e sas relatas polìtico-istitutzionales finas a su cungressu imbeniente”?

No est una nova bona. In su passadu, su commissàriu rapresentaiat s’istrumentu de su tzentralismu monàrchicu: pro more suo su monàrca podiat averguare sas fainas de sos funtzionàrios titolares de s’ufìtziu assignadu.

Un’àteru sinnale de su fatu chi su sistema atuale non bi la faghet a si autoguvernare e a s’ autodeterminare.

In primis ca li mancat un’idea de Sardigna e no est ligadu dae su denominadore comunu mìnimu chi diat èssere pretzisu: a pensare – comente est dovere de unu partidu chi si leat totu – e guvernare una missione pro s’ìsula, de pianificare a manera difùndida e de giughere a dae in antis cun unu patu generatzionale fundamentadu subra s’integratzione intre tzentru e periferia.

Imbetzes, in contu de custu chistionu, semus a s’annu zero: pensade chi siant totu gasi isbeliados dae non s’abigiare chi b’at una tropa de printzipales chi usurpat finas sos nùmenes.

Ponende in fatu a sa crònaca regionale, difatis, acontesset de imbènnere galu – in su 2016- chi currentes de majoria siant postat in cabu a figuras chi, immaginamus, sa polìtica ativa e sas atividades professionales las ant abandonadas dae tempus.

Ca non paret a manera lògica possìbile chi figuras apicales de su setore bancàriu – impignadas cun meressimentu finas in iscenàrios non sardos – siant galu titolares de golden share istruturadas, o de fortzas de interditzione e/o inditu, in intro de partidos-Istadu.

Su còmpitu primu de su garante-commissàriu, immaginamus, at a èssere cussu de custrìnghere sos usurpadores a cramare sas currentes segundu su nùmene efetivu issoro, dispatzende in fines su fantasma de ammesturos chi istrobbant.

Diat èssere unu passu non de pagu contu, finas si – a proadòrgiu de unu guvernu regionale finas a inoghe deludente, isarbolidu e asugetadu dae Roma – abarrat semper e cando semper prus in pigada.